Τρεις διαφορετικοί συγγραφείς – Τρεις νουβέλες σε τρία χρόνια – Τέσσερα κοινά χαρακτηριστικά

Ο πρώτος συγγραφέας, ο Φαίδων Ταμβακάκης, είναι γνωστός και δόκιμος στα λογοτεχνικά πράγματα των ημερών μας.
Πεζογραφών ( μυθιστορήματα: Ευμορφία (Σαν) Ρομάντσο (του παλιού καιρού), Τα τοπία της Φιλομήλας, Οι ναυαγοί της Πασιφάης , εναλλάξ με νουβέλες: Η υστάτη και διηγήματα: Άδεια ξενοδοχεία, Τακτοποίηση Αυθαιρέτων ) και μεταφράζων (από την αγγλική γραμματεία με κατατεθειμένη προτίμηση το μαγικό καλειδοσκόπιο του Τζων Φώουλς) με επιμελημένη γραφή και ιδιαίτερα προσεγμένο ύφος δημοσιεύει τη νουβέλα Η αναπαλαίωση το 2015.
Η ιστορία αναπτύσσεται με βασικά στοιχεία την θάλασσα, ένα σκάφος που παγιδεύει σε αναγκαστική ακινησία αντί να προσφέρει μια αναζωογονητική εμπειρία, τη φυγή που μετατρέπεται σε επιστροφή σε μια ατελέσφορη σχέση, τη φθορά, τη συνεχή διάψευση.
Στην Αναπαλαίωση (Εστία 2015), το διακριτό στυλ του συγγραφέα είναι πλέον στερεό και ώριμο: οι απροσδόκητες καταστάσεις, το πραγματικό γεγονός και η αποκαλυπτική, αλλόκοτη τροπή του, η συνδυαστική φαντασία και οι εικόνες, η ακρίβεια στη διαχείριση της ύλης, η λιτότητα της έκφρασης, η λεπτή ειρωνεία.

Ο δεύτερος συγγραφέας, ο Γιάννης Σπαβέρας, είναι εξίσου παραγωγικός, αλλά παραμένει λιγότερο γνωστός. Ωστόσο όποιος ανατρέξει είτε στα πρώιμα ποιήματά του (Το σπασμένο χαμόγελο, Περιπλανήσεις Γ΄,) είτε στα ταξιδιωτικά του (Δύο πιγκουίνοι, τέσσερις καφέδες και ένα αστέρι,Οι φωνές των ματιών, Άκρως ταξιδιωτικόν) είτε στα μυθιστορήματα και τις νουβέλες του (Σας έχει ξανασυμβεί; Όχι ποτέ!, Επιτέλους…απιστία, Το καπέλο της Λιέν, Πλωτή σιωπή, Οι πεταλούδες από το Μπαλικπαπάν, Το τσέλο ταξιδεύει κάργκο) θα διακρίνει έναν αφοσιωμένο ερευνητή της ποιοτικής γραφής.
Μια παγωμένη τανγκανίκα είναι η πιο πρόσφατα δημοσιευμένη νουβέλα του (εκδόσεις Σμίλη, 2018). Η αφήγηση ενός ταξιδιού στην Αφρική, σε μέρος έξω από τους συνήθεις τουριστικούς προορισμούς, αλλά στο μέσον μιαςάγριας σαβάνας είναι η αφορμή για να ξεδιπλώσει ο συγγραφέας στοιχεία από το μόνιμο προβληματισμό του γύρω από τη μεταμορφωτική δύναμη του ταξιδιού, τη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου είτε με την Φύση και τον έρωτα, είτε με την αλλοτρίωση των αισθημάτων, την εκμετάλλευση, τις ανίατες ασθένειες, είτε με το βάρος της ιστορίας και των αδιέξοδων καταστάσεων.
Η γραφή του καθαρή είναι γεμάτη αναφορές στη μουσική, στη γεωγραφία και τη φύση, τις τοπικές συνήθειες των χωρών που επισκέπτεται, στα χρώματα, τους ήχους αλλά και τις γεύσεις, σε συμβολισμούς και ευφάνταστες εικόνες μιας αισθαντικής πραγματικότητας, δυσπρόσιτης ή δύστηνης για πολλούς.

Η τρίτη νουβέλα και πλέον πρόσφατη, καθώς κυκλοφόρησε στο τέλος του περασμένου χρόνου, προέρχεται από έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, τον Αλέξανδρο Χαρώνη. Η Πρόταση γάμου (Λιβάνης 2018) είναι η αφήγηση της αναπόλησης της ζωής ενός ηλικιωμένου γιατρού, από τα παιδικά του χρόνια, τους πρώτους φίλους και έρωτες, τις σπουδές, την οικογένεια, τη φθορά μιας ασθένειας και την προκαλούμενη εξαυτής επανεκτίμηση όλων των προηγουμένων.
Σύντομες προτάσεις, κοφτός και ελλειπτικός λόγος, μινιμαλιστικές εικόνες, υπαινικτικές αναφορές στον έξω κόσμο, διασκορπισμένες με προσοχή εντάσεις ύφους, αναπτύσσουν μια λεπτουργημένη αφήγηση.

Τρεις σύγχρονες νουβέλες, διαφορετικές σε πρώτη προσέγγιση από τρεις εντελώς διαφορετικούς συγγραφείς, σε προέλευση και ύφος, ηλικία και εμπειρία γραφής, προφανούς δυναμικής, αναγνωσιμότητας και αποδοχής από ένα υποθετικά οριζόμενο αναγνωστικό κοινό των ημερών μας.
Ωστόσο υπάρχουν κάποιες ομοιότητες, κάποια κοινά στοιχεία, που είναι ενδιαφέρον να τονιστούν, ως ίσως ενδεικτικά μιας υπόγειας τάσης σε ένα αφηγηματικό τμήμα της παραγόμενης σήμερα πολυμερούς δημιουργικής γραφής μας.
Το πρώτο στοιχείο, και ίσως το πλέον προφανές είναι το ταξίδι και σε αυτό εντάσσεται είτε η θάλασσα, είτε μια άλλη ήπειρος και το αχανές της φυσικό περιβάλλον με τις προκλήσεις τους, τους νέους ερεθισμούς, την άλλη οπτική ματιά, το προσδοκώμενο βίωμα, η φυγή, ο οπλισμός της ψυχής και του νου με μιαν άλλη εμπειρία.
Θα μπορούσε έτσι κανείς να μιλήσει για τη καίρια σημασία του φυσικού περιβάλλοντος (με τα πρωταρχικά του στοιχεία: γη, νερό, θάλασσα, ήπειρος) που καθορίζει σε μέγιστο βαθμό τα συναισθήματα και τις πράξεις. Η φυσική πραγματικότητα είναι εμφανώς το πλαίσιο της αφήγησης, σχετίζεται με το πνεύμα της και επηρεάζει τις ψυχικές διαθέσεις.
Το δεύτερο είναι το αναπάντεχο συμβάν, που προκαλεί διαψεύσεις, μια αιφνίδια προσωρινή ή μόνιμη αρρώστια είτε κάποια υλική φθορά και την μετάπτωση σε μια κατάσταση διαφυγής, κυρίως στην αναπόληση είτε στην αδιέξοδη ή αμήχανη απόπειρα αναθέρμανσης μιας ερωτικής σχέσης. Η γυναικεία επενέργεια και η μνήμη παίζει εδώ πρωτεύοντα ρόλο στην προσωπική αφήγηση, αλλά και παρενείρει συχνές παρελθοντικές επανεκτιμήσεις και συλλογισμούς.
Το τρίτο στοιχείο έχει να κάνει με τον ρυθμό αφήγησης, συνήθως αργός με περιορισμένες αλλαγές σκηνικού, ελάχιστη πλοκή ή μεταπτώσεις. Ο παρόντας χρόνος και η προσωπική εξομολόγηση κάνουν τον τόνο της ατμόσφαιρας ζεστό, υπαινικτικό το σχεδιασμό των χαρακτήρων.Οι περιορισμένοι διάλογοι μαρτυρούν περισσότερο τον εγκλωβισμό και τους περιορισμούς τους.
Το τέταρτο στοιχείο είναι ο ρεαλισμός, η χρήση γεγονότων και οι πληροφορίες για πράγματα που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή μας, η παρείσφρηση σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων, η κοινωνική ευθύνη, οι ρεαλιστικές εικόνες, τα βιωματικά και αυτο-αναφορικά αστικά περιστατικά.
Μια, τέλος, γενικότερη παρατήρηση, η διαφαινόμενη επιθυμία επανανάγνωσης της ζωής μέσα από τα παραπάνω, είναι ίσως αχνό κατάλοιπο της παλιάς, του περασμένου πια αιώνα, νουβέλας.