Πάντοτε με το που άναβε το μάτι φρόντιζε επιμελώς και επίμονα να ξύνει τον πάτο του τηγανιού με το πιρούνι. Κράταγε κόντρα το σκεύος με τ' αριστερό χέρι ενώ με το δεξί έμπηγε όσο πιο βαθιά μπορούσε στην επιφάνεια τις τρεις μεταλλικές άκρες και με μια γρήγορη, επαναληπτική και ευθυγραμμισμένη κίνηση τις έσερνε μανιωδώς πάνω-κάτω, απολαμβάνοντας διεστραμμένα το συριστικό ήχο που έβγαζε κλαίγοντας το τηγάνι, χαράσσοντάς το μέχρι να πετάξει σπίθες. Έπειτα το ακούμπαγε στη φωτιά, πέταγε μέσα το βούτυρο, κι όταν αυτό έλιωνε έριχνε τα αυγά ή το μπιφτέκι του ή οτιδήποτε ήταν να ψήσει.
Στη δουλειά του στη RAND* τον είχαν πρόσφατα μεταθέσει στο Τμήμα που εξέταζε ανορθόδοξες μορφές βιοχημικού πολέμου. Συγκεκριμένα ασχολιόταν με κουζινικά σκεύη. Τηγάνια, κατσαρόλες, χύτρες ταχύτητας, πιρέξ, σκεύη ανοξείδωτα, σκεύη αντικολλητικά, μεταλλικά, αλουμινένια, γυάλινα, πορσελάνινα. Σε αγαστή συνεργασία με μια σειρά ακαδημαϊκών ινστιτούτων και επιστημόνων, συγκέντρωνε και ταξινομούσε δεδομένα πάνω στη σχέση εμφάνισης καρκινικών κυττάρων και χρήσης καθημερινών οικιακών σκευών. Ως γνωστόν, όταν φθείρονται πολύ κάποια μεταλλικά σκεύη, ειδικά όταν γρατζουνίζονται, μπορεί να απελευθερώσουν μικροσωματίδια τεφλόν, αλουμινίου ή παρεμφερών μετάλλων στο φαγητό που θα καταναλωθεί, ή ακόμα και να εκλύσουν στο περιβάλλον τοξικά, χημικά αέρια· τα λεγόμενα PFAS.** Πάνω σ' αυτή τη γνώση στηριζόταν όλη η έρευνα, όμως νέες ιδέες γεννιόνταν ακατάπαυστα στα λευκά γραφεία: γιατί όχι μπρίκια με εκρηκτικούς μηχανισμούς, σερβίτσια πασπαλισμένα με υδράργυρο, πορτοκαλοστίφτες με αόρατη επίστρωση καδμίου; Α, αυτοί οι βρομορώσοι τώρα την έχουνε πατήσει για τα καλά.
Ωστόσο, είναι κι αυτοί πανούργα διαόλια. Ό,τι σκεφτόμαστε εδώ, ίσως ήδη να το 'χουν σκεφτεί. Ίσως ήδη και να το 'χουν κάνει πράξη. Δεν είναι να εμπιστεύεσαι ούτε τα ίδια σου τα παπούτσια. Ακόμα κι εκεί, κάτω απ' τη σόλα, μπορεί να κρύβεται κάποιος ιογενής παράγοντας -αν όχι και τίποτε χειρότερο. Όχι, πρέπει να 'χουμε μάτια πάντα δεκατέσσερα, διπλοκλειδωμένες πόρτες, ξεχαρβαλωμένα τηλεφωνικά ακουστικά και αποκλειστικά αμερικανικά προϊόντα.
Προηγουμένως απασχολούταν στο Τμήμα καταμέτρησης ανθρώπινων απωλειών σε περίπτωση πυρηνικού ολέθρου. Στην επιθετική πλευρά του γραφείου. Δηλαδή, μετρούσε θανάτους στα σενάρια όπου οι ΗΠΑ έριχναν βόμβα ―ή βόμβες― στις πόλεις του εχθρού. Απ' την αμυντική πλευρά, που μετρούσαν θανάτους σε περίπτωση ρώσικης επίθεσης, τους χώριζε ένα κιτρινιάρικο παραβάν, και η αλήθεια είναι πως δεν είχε ιδιαίτερες σχέσεις με τους υπαλλήλους εκείνης της πλευράς. Μέτραγε, ας πούμε: βόμβα υδρογόνου 15 ΜεγαΤόνων στην Κόκκινη Πλατεία: 2 εκατομμύρια νεκροί στην πρόσκρουση, άλλοι τόσοι σε διάρκεια 30 ημερών από εγκαύματα και τραυματισμούς, και άλλα 4μισι εκατομμύρια νεκροί από τη ραδιενέργεια σε βάθος ενός έτους. Θερμοπυρηνική βόμβα 25 ΜεγαΤόνων στο Στάλινγκραντ: τόσοι νεκροί και ούτω καθεξής. Όχι βέβαια έτσι μπακαλίστικα, μιλάμε για σοβαρές έρευνες υποστηριζόμενες από πληθώρα δεδομένων και με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια, για έναν ανατριχιαστικό βαθμό λεπτομέρειας όπου εξεταζόταν και είχε ξεχωριστό φάκελο ένας υποθετικός Ρώσος που την ώρα της πρόσκρουσης βρισκόταν ολόσωμα βυθισμένος στο τάδε χιλιόμετρο του Μόσκοβα, από έναν υποθετικό Ρώσο που κολυμπούσε ακριβώς δίπλα στον πρώτο, μα με τα χέρια του να προεξέχουν απ' την επιφάνεια του νερού (στο τέλος πεθαίνουν και οι δυο). Μιλάμε για δισεκατομμύρια φακέλους επί φακέλων, τρισεκατομμύρια υποθετικούς Ρώσους σε τετράκις εκατομμύρια υποθετικά σενάρια πυρηνικής ρίψης· σίγουρα αν οι πραγματικοί Ρώσοι ήταν τόσοι πολλοί δε θα 'χαμε καμία ελπίδα -ευτυχώς είναι όλοι υποθετικοί.
Του άρεσε αυτό το Τμήμα, όμως τον εξανάγκασαν σε μετάθεση. Η ψυχική και διανοητική του υγεία τέθηκε εν αμφιβόλω όταν τον βρήκαν αργά μια νύχτα στο γραφείο να τυλίγει τα πάντα ―έπιπλα, υπολογιστές, χαρτικά είδη― με πλαστικό περιτύλιγμα συσκευασίας, αυτό με τις φούσκες. Σίγουρα θα τον είχαν αποπέμψει, αν η δικαιολογία του για την πράξη δεν καθόταν καλά στ' αυτιά του διευθυντή. Υποστήριξε πως καλά την έχουν βολέψει όλοι τους εκεί, στα γραφειάκια τους στη Σάντα Μόνικα, με τον κλιματισμό τους και τις άνετες καρέκλες με τα ροδάκια, όμως ο εχθρός -που δεν έχει καν κλιματισμό!- δεν επαναπαύεται ποτέ· αντιθέτως, μέρα νύχτα εργάζεται για την εξόντωσή τους, και δεν είναι απίθανο -είναι μάλιστα πολύ πιθανό!- να τους έχει ξεπεράσει ήδη, να βρίσκεται ήδη ένα βήμα μπροστά, και για την εθνική μας ασφάλεια και την άμυνά μας πρέπει να καταβάλουμε τη διπλή προσπάθεια, να σκεφτούμε δυο φορές την κάθε κίνηση, να επιχειρήσουμε να ξετρυπώσουμε τα κομμουνιστικά του δάχτυλα και τα πανούργα σχέδιά του από εκεί που δεν φανταζόμαστε καν· και που ξέρουμε δηλαδή ότι δεν έχει μολύνει ήδη τα γραφεία μας, τους υπολογιστές μας, που ξέρουμε ότι δεν έχουν ήδη βρει έναν τρόπο να εμποτίσουν την ακτινοβολία των οθονών μας με ραδιενεργά ισότοπα; δεν το ξέρουμε! Όμως μπορούμε να το μάθουμε, διότι στο διαφανές πλαστικό η ραδιενέργεια φαίνεται, δημιουργεί στάμπες, σημάδια, λεκέδες, κι αν εμφανιστεί ένας τέτοιος λεκές τότε θα ξέρετε πως είχα δίκιο και πως έκανα ό,τι έκανα για το καλό της Αμερικής!
Ο διευθυντής αποφάνθηκε: Ο άνθρωπος δεν είναι τρελός· είναι πατριώτης! Ας τον μετακινήσουμε απλά κάπου χωρίς πυρηνικά. Και τον πήγαν στα τηγάνια.
Και δεν είναι άσχημα κι εκεί. Υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει, δουλειά εξίσου σημαντική, αν όχι σημαντικότερη. Γιατί τη βόμβα όλοι την περιμένουν, όλοι σ' αυτήν βασίζονται, αλλά τον ατμομάγειρα; Κανείς δεν υποπτεύεται ότι ο εχθρός μπορεί να βρίσκεται πάνοπλος μέσα στην κουζίνα του -όμως είναι αλήθεια! Όμως αυτός ο ατμομάγειρας μπορεί να είναι καταλυτικότερος για την έκβαση του πολέμου απ' ότι ολόκληρο το πυρηνικό οπλοστάσιο. Ένα βρόμικο πιρούνι μπορεί να έχει τη δύναμη χιλίων βόμβων Τσαρ, αν ξέρεις πως να το χρησιμοποιήσεις. Κι αν ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια, οι Ρώσοι έχουν περισσότερα· πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή, πρέπει να είμαστε πάντα ένα βήμα μπροστά. Δεν υπάρχουν περιθώρια για αστοχίες. Ξέρεις από πού είναι το ταπεράκι που μας κουβαλάς πέρα-δώθε στα διαλείμματά σου, με το κοτόπουλο και τον πουρέ και τα υγιεινά σου μπρόκολα; Δεν ξέρεις; ΜΠΑΜ! Πέθανε όλη η Αμερική! Χάσαμε!
Κι αυτό το νόμισμα έχει διπλή όψη: αφενός πρέπει ν' αναγνωρίσουμε και να διαλύσουμε τα όπλα του εχθρού, αφετέρου πρέπει να σιγουρευτούμε πως τα δικά μας όπλα θα καταφέρουν το ουσιώδες χτύπημα, πως δε θ' αποδειχθούν ποτέ και υπό καμία συνθήκη τζούφια σκάγια. Οι μελέτες των ειδικών δεν επαρκούν, οι έρευνες και οι πληροφορίες· χρήσιμες μεν, μα μέχρι να μας δώσουν αποτελέσματα θα 'χει βουλιάξει η Φλόριντα. Είμαστε εμείς, εμείς οι απλοί πολίτες αυτού του σπουδαίου έθνους, που πρέπει να πάρουμε στις πλάτες μας το βάρος της ευθύνης. Και πρέπει να το κάνουμε άμεσα, άμεσα κι αποτελεσματικά.
Έτσι ξεκίνησε να ξύνει το τηγάνι. Αρχικά για να επιβεβαιώσει πως δε βρίσκεται κάτω απ' το μεταλλικό υπόστρωμα κάποιος τρομερός ιός ή τοξικό αέριο ή κάποια άλλη ύπουλη και θανατηφόρα ρώσικη πατέντα, κι έπειτα, αφού σιγουρεύτηκε πως δεν ήταν κρυμμένος εκεί κάτω ο εχθρός, για να διαπιστώσει στο ίδιο του το σώμα αν όντως τα πειράματα και συμπεράσματα των εργαστηριακών ποντικών είχαν κάποια βάση στην αλήθεια.
Του πήρε πολλά χρόνια να πεθάνει. Ήταν ένας πολύ, πολύ αργός θάνατος. Τόσο αργός που κάποιοι τον αμφισβήτησαν. Δεν καταχωρήθηκε στα επίσημα κρατικά αρχεία, δεν έγινε καμία αναγγελία, η RAND συνέχισε να καταβάλλει κάθε μήνα το μισθό του στο δηλωμένο λογαριασμό τραπέζης. Η σύμβασή του έτρεχε μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου, όταν και αποφάσισαν κάτι τεχνοκράτες να ξετινάξουν τους απόρρητους φακέλους μισθοδοσίας των διαφόρων υπηρεσιών, και διαπίστωσαν πως κάποια φυσικά πρόσωπα είχαν να δηλώσουν παρουσία απ' την εποχή του Βιετνάμ. Στο ενδιάμεσο, οι γιατροί είχαν αναφέρει κάτι για καρκίνο του ήπατος, ή μπορεί και του νεφρού, που ήταν πολύ πιθανό να οφειλόταν σε εισπνοή και κατάποση βαρέων μετάλλων ή έκθεση σε κάποιου είδους χημικό ή κάτι παρόμοιο. Ωστόσο, μπορεί να οφειλόταν και στο τσιγάρο ή στο αλκοόλ ή στα τηγανητά ή ακόμα και σε γονιδιακή προδιάθεση -ποιος ξέρει; Κανείς, αφού κανείς δεν ήξερε καν αν κάπνιζε, αν έπινε ή αν έτρωγε τηγανητά.
Όταν όμως ρωτήθηκαν, κανείς δεν αμφισβήτησε την αφοσίωσή του στο σκοπό. Οι συνάδελφοι, ο διευθυντής, δεν υπήρξε ο παραμικρός ενδοιασμός. Νεκρός ή ζωντανός, ο άνθρωπος αυτός, στο νεκροκρέβατο της κλινικής ακόμα, τίποτε άλλο δεν είχε στο νου παρά τα βράδια εκείνα που παθιασμένα έξυνε το μέταλλο πριν τ' ακουμπήσει στο μάτι, που ρούφαγε με τη μύτη τα σωματίδια σκόνης της τριβής και με τ' αυτιά τους ανυπόφορους και μανιασμένους συριγμούς της, που εκστασιασμένα έσκιζε την επιφάνεια του σκεύους με το πιρούνι του μέχρι την εκσπερμάτωση των πυρωμένων σπιθών της φωτιάς, της καυλωτικής φωτιάς αυτής που θα κατέκαιγε πόλεις και στέπες και χωριά απ' τον Βερίγγειο πορθμό μέχρι τις όχθες της Βαλτικής· ο άνθρωπος αυτός, νεκρός ή ζωντανός, δε μπορούσε παρά να νιώθει περήφανος για το καθήκον του που εκπλήρωσε και για τη συμβολή του στην τελική νίκη της χώρας.
_________________
*Η RAND Corporation είναι μια αμερικανική δεξαμενή σκέψης (think tank), που ιδρύθηκε το 1948 με σκοπό την παροχή στρατηγικής ανάλυσης και ερευνών για τις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ.
**Per- and polyfluoroalkyl substances (Yπερφθοριωμένες Aλκυλιωμένες Oυσίες)
