Ταξιδεύουμε για να γνωρίσουμε τον κόσμο. Φτιάχνουμε εικόνες με το νου μας για διάφορα μέρη και όταν τα επισκεπτόμαστε προσπαθούμε να τις συνταιριάξουμε. Ελέγχουμε κατά πόσον οι φαντασιακές συμπίπτουν με τις πραγματικές δίνοντάς μας έτσι την αίσθηση του γνωστού. Συνήθως μας ελκύουν μέρη που τα ακολουθεί η φήμη μιας ιδιαίτερης ομορφιάς ή κυρίως κάποιο αίνιγμα τεχνηέντως καλλιεργηθέν ώστε να επανέρχεται διαρκώς το αίτημα της λύσης του και από εμάς. Η περιέργειά μας πάντως για άγνωστους πολιτισμούς μας ωθεί σε μακρινά ταξίδια σήμερα που η ευκολία των μέσων έχει σχεδόν εκμηδενίσει τις αποστάσεις, γεννώντας πρόσθετες προσδοκίες, θέτοντας αυτομάτως στοιχήματα με τον εαυτό μας. Κάπως έτσι ξεκίνησα πριν λίγα χρόνια για ένα ταξίδι στην Κίνα κατόπιν προσκλήσεως σε ένα παγκόσμιο ποιητικό φεστιβάλ.
Πέραν του προγράμματος φρόντισα να προσθέσω λίγες ημέρες επιπλέον διαμονής στο Πεκίνο, ώστε να επισκεφθώ κάποια μέρη με μεγαλύτερη άνεση χρόνου. Από ό,τι διαπίστωσα το ίδιο είχαν κάνει και άλλοι συμμετέχοντες, γεγονός που ως παρέα πλέον μας διευκόλυνε όλους.
Κατά την διάρκεια του πολύωρου ταξιδιού είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω για άλλη μια φορά την στιγμιαία αλλαγή της ημέρας σε νύχτα, αίσθηση ότι περνάς ένα πέτασμα φωτός και ξαφνικά όλα σκοτεινιάζουν.
Στο Πεκίνο φτάσαμε απομεσήμερο Ιουλίου με υψηλή θερμοκρασία και υγρασία, με το φως να σου δίνει την αίσθηση ότι διαχέεται μέσω της πηχτής ατμόσφαιρας. Το χαώδες αεροδρόμιο με το υπόστεγό του σε σχήμα χελώνας σου υπέβαλε μια πρώτη εικόνα του αχανούς της χώρας. Αστυνομικοί και έλεγχος παντού. Μετά την απαραίτητη ξεκούραση στο ξενοδοχείο όπου θα διανυκτερεύαμε και κατόπιν μιας μικρής τελετής για την υποδοχή και τη μεταξύ μας γνωριμία, επακολούθησε το δείπνο σε παραδοσιακό εστιατόριο. Τεράστια περιστρεφόμενα στρογγυλά πλατώ με κρέατα και λαχανικά τοποθετήθηκαν στο κέντρο κάθε τραπεζιού, όπου δια της εμβαπτίσεως στο παραδοσιακό σκεύος-βραστήρα που ήταν τοποθετημένο εμπρός σου έπρεπε να τα παρασκευάσεις πριν τη βρώση τους. Η κινέζικη καθημερινότητά μας άρχιζε με την αδεξιότητα στη χρήση των τσόπστικς. Αναγκάστηκαν να μας φέρουν πιρούνια για να μπορέσουμε να φάμε. Την άλλη ημέρα με νέα πτήση δυόμιση ωρών περίπου, βρεθήκαμε στην πόλη Ξινίν από όπου άρχιζε το επίσημο πρόγραμμα. Από το αεροπλάνο θαυμάσαμε μεταξύ των άλλων τους χρωματισμούς στο γεωγραφικό ανάγλυφο και τους εντυπωσιακούς σχηματισμούς της ερήμου.
Στο αεροδρόμιο μας υποδέχτηκε απαλή-χαλαρωτική μουσική που υπέβαλε την αίσθηση ότι εισήλθες σε Βουδιστικό ναό. Κλιμάκιο των διοργανωτών μας καλωσόρισε περνώντας κατά το έθιμο στο λαιμό μας ένα άσπρο μακρύ μαντήλι, χειρονομία που συνεχίστηκε σε όλες τις πόλεις όπου μας υποδέχονταν. Ξεκινήσαμε για την πόλη Τόνγκρεν όπου φτάσαμε κατόπιν δίωρου ταξιδιού με πούλμαν.
Τεράστιες διαφημιστικές πινακίδες εκατέρωθεν του δρόμου, εργάτες στα δημόσια έργα, αγρότες διασκορπισμένοι στα χωράφια, εικόνες οικείες και ξενικές. Στην άκρη του δρόμου ένα φορτηγάκι πουλούσε καρπούζια. Ο άντρας στην καρότσα και γύρω η οικογένεια διαλαλούσε το εμπόρευμα. Σταματήσαμε και μας πρότεινε μερικά. Πλησίασα και άρχισα να επιλέγω άλλα. Τα φάγαμε επί τόπου. Ήταν γλυκύτατα τόσο, που επακολούθησε και άλλη αγορά, δίνοντάς μου την ευκαιρία ενός μικρού λογύδριου για το πως διαλέγουμε καρπούζι.
Στην πόλη Τόνγκρεν η εναρκτήρια τελετή ήταν η πρώτη μεγάλη επίσημη εκδήλωση, με ομιλίες, τραγούδια, χορούς, δείπνο, όπου εκτός των τοπικών πολιτικών παραγόντων παρευρέθη ο κομισάριος πολιτισμού και ο αντιπρόεδρος της Ένωσης Κινέζων Συγγραφέων ποιητής Ζίντι Μαντζά. Επαναλάμβαναν πως η ποίηση έχει βαρύνουσα σημασία για τον πολιτισμό τους. Είχαμε κατά ομάδες ως διερμηνείς πολύγλωσσους μεταπτυχιακούς φοιτητές της φιλολογίας που γεφύρωναν ανά πάσα στιγμή την γλωσσική μας ανεπάρκεια. Έτυχε να έχω διερμηνέα την Αμάντα. Όταν τη ρώτησα αν είναι αυτό το όνομά της, μου απάντησε ότι το επέλεξε, διότι ως Αμάντα τη θυμούνται όλοι, ενώ το κινέζικο δεν θα το συγκρατούσε κανείς, πρακτική την οποία εφαρμόζουν όλοι όσοι έχουν επαφές και συναλλαγές με την Δύση. Κατά σύμπτωση ο προσκεκλημένος Αμερικανός ποιητής και η ποιήτρια από την Αυστρία ήταν γνώστες της κινεζικής, πράγμα που διευκόλυνε την μετέπειτα διαμονή μας στο Πεκίνο. Όμως το πιο εντυπωσιακό ήταν το όνομα του αρχηγού για τις μετακινήσεις μας Κινέζου: Homer!
Ιδιαίτερη εντύπωση προξενούσε η οργάνωση, η βαρύτητα και η επισημότητα με την οποία περιέβαλαν το γεγονός. Ήπιαμε σάκε κάνοντας προπόσεις με ευχές, μιλήσαμε για τη χώρα μας και παρακολουθήσαμε το μουσικοχορευτικό πρόγραμμα. Γύρω μας χαρούμενα πρόσωπα πρόθυμα να εξυπηρετήσουν κάθε επιθυμία και κυρίως να φωτογραφηθούν μαζί σου. Κάποια στιγμή μετά από τόσες ημέρες κατανάλωσης τσαγιού ζήτησα καφέ. Μου έφεραν ζεστό νερό με ένα φακελάκι στιγμιαίου καφέ, όπου από τη μια πλευρά είχε τον λογότυπο της Νεστλέ στα κινέζικα και από την άλλη στα αγγλικά. Ζήτησα κρύο. Οι Κινέζοι πίνουν μόνο ζεστό νερό γιατί πιστεύουν ότι κάνει καλό στον οργανισμό. Άδειασα ένα μικρό μπουκάλι από νερό, έριξα μέσα τον καφέ και άρχισα να το κτυπάω εμπρός στα περίεργα βλέμματα όλων. Τους εξήγησα ότι αυτόν τον λέμε φραπέ στην Ελλάδα και πίνεται κρύος με παγάκια χειμώνα-καλοκαίρι με γάλα, ζάχαρη ή και σκέτος. Ενθουσιάστηκαν από την δοκιμή. Βέβαια για καλαμάκι ούτε λόγος. Το βράδυ στην πλατεία παραδοσιακοί μουσικοί έπαιζαν και κάτοικοι όλων των ηλικιών χόρευαν τοπικούς χορούς. Σε άλλα σημεία ροκ μουσική από συγκροτήματα νέων, ενώ, το μάτι του συστήματος, μια τεράστια οθόνη όσο η πρόσοψη ενός πολυώροφου κτιρίου πρόβαλε σκηνές από την Μεγάλη Πορεία, τα τεχνολογικά επιτεύγματα της νέας Κίνας και από την κηδεία του Μάο. Το καθεστώς δήλωνε διδάσκοντας και υπενθυμίζοντας την παρουσία του, να μην ξεχνιόμαστε.
Ξεκινήσαμε πρωί σχηματίζοντας μια ιδιαίτερη πομπή αυτοκινήτων. Εμπρός ένα περιπολικό, πίσω τα βαν των τηλεοπτικών συνεργείων, τα αυτοκίνητα των επισήμων, κατόπιν τα δύο πούλμαν με τους καλεσμένους ποιητές, ένα ασθενοφόρο και η πομπή έκλεινε με ένα ακόμη περιπολικό. Σε όλη τη διαδρομή δημόσια έργα μαρτυρούσαν την ανασυγκρότηση της χώρας, τεράστιες πολυκατοικίες με αναιδές το ύψος τους ορθώνονταν στις όχθες του κίτρινου ποταμού, παραδοσιακά χωριά με σπίτια όπως τα έχουμε δει σε ταινίες, με καλαμπόκι κυρίως και σιτάρι να ξεραίνεται στις αυλές, στους δρόμους και στις επίπεδες στέγες.
Η Αμάντα μου εξήγησε ότι ακολουθούμε τον παλαιό δρόμο του μεταξιού που έχει γίνει λεωφόρος, αλλά σε κάποια σημεία παραμένει τόσο στενός ώστε να χρειάζεται η παρέμβαση των περιπολικών για να περάσουμε. Τραβάω διαρκώς φωτογραφίες τη γύρω φύση όπως ξεδιπλώνεται εμπρός μου, τα κτίσματα, τους στολισμένους με πολύχρωμα κορδελάκια, βωμούς και μοναστήρια. Στο βάθος το χωριό γέννησης του Δαλάι Λάμα με μια αρχαία παγόδα. Θυμήθηκα ότι κάποτε ήταν persona non grata ενώ τώρα κατέστη άξιος αναφοράς. Ανηφορίζουμε προς τον τελικό μας προορισμό, το Τζιντού. Μας προειδοποιούν ότι όσο ανεβαίνουμε αραιώνει το οξυγόνο και αν αισθανθούμε αδιαθεσία θα μας δώσουν ασκό οξυγόνου.
Το Τζιντού ευρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο. Το τοπίο αλλάζει, από τα κωνοφόρα περνάμε στα ελατοειδή και όσο ανεβαίνουμε αρχίζει η χαμηλή βλάστηση, τα ζώα και τα φυτά της στέπας. Διάσπαρτα ρυάκια αρδεύουν παντού τον τόπο ξεδιψώντας τα κοπάδια των γιακ και στο βάθος κάποιο γιούρτ με σταθμευμένο απέξω ένα τζιπ ή μια μηχανή. Ένα τεράστιο μαστίφ ποζάρει φιλικά στο φακό μου. Νομάδες κτηνοτρόφοι σκορπισμένοι στην απεραντωσιά του οροπεδίου. Μεταξύ των άλλων μια κοπέλα πλένεται στο ποταμάκι. Φάνταζε Νηρηίδα. Με αιφνιδίασε η απρόσμενη αποκάλυψή της φέρνοντάς μου στο νου τις «Λουόμενες» του Ρενουάρ.
Στο Τζιντού είχε στηθεί ένα τεράστιο πανηγύρι. Υπαίθριες εκθέσεις σκευών και εργαλείων, με θέμα τις συνήθειες, και τις καθημερινές ενασχολήσεις. Πολλά γιούρτ γύρω από ένα τεράστιο στρωμένο με χαλιά, επιπλωμένο και με καθορισμένη τη θέση του καθενός μας. Σε αυτό μιλήσαμε για «Το νερό ως πηγή ζωής και έμπνευσης» και διαβάσαμε ανάλογης θεματικής ποιήματά μας. Χορηγός τα νερά Τζιντού. Με την ιδιωτικοποίηση η κρατική επιδότηση μετατράπηκε σε χορηγία. Σε έναν άλλο χώρο χιλιάδες κόσμου παρακολουθούσαν μια σοσιαλιστικού σχεδιασμού φιέστα, με παρέλαση καρναβαλικών αρμάτων, ακροβατών, επιδείξεων της ιππευτικής δεινότητας των Μογγόλων, χειροκροτώντας ενθουσιασμένοι από το φαντασμαγορικό θέαμα των πυροτεχνημάτων που ζωγράφιζαν χρωματίζοντας τον ουρανό του οροπεδίου. Μικροπωλητές διαλαλούσαν την πραμάτεια τους. Οικογένειες έστρωναν και ξεδίπλωναν τα φαγητά που είχαν φέρει μαζί τους. Η πανάρχαιη συνταγή, άρτος και θεάματα.
Στις εκδηλώσεις συμμετείχαν πολλοί Βουδιστές μοναχοί-ποιητές, όπως επίσης κάποιοι από μογγολικές φυλές που δεν έχουν γραπτή γλώσσα και μας απήγγειλαν με διπλή διερμηνεία σε κινέζικα και αγγλικά τα ποιήματά τους. Κάποιοι τα τραγούδησαν πριν τα απαγγείλουν ενδεδυμένοι την τοπική τους ενδυμασία. Καθ' όλη τη διάρκεια των εκδηλώσεων δοκιμάσαμε όλες τις παραλλαγές της τοπικής κουζίνας με κύριο στοιχείο το γιακ καθώς και όλα τα παράγωγά του, γάλα, τυρί, κλπ. Συνεντεύξεις στα τηλεοπτικά συνεργεία και περιοδικά. Σε αναφορά μου όλοι γνώριζαν την Ολυμπία λόγω των αγώνων. Εκπλήσσονται με το ότι στην Ελλάδα έχουμε μεταφράσεις του Κομφούκιου και του Λάο Τσε, που αυτοί τον λένε Λάο Τζου. Μαγνητοσκόπηση για την εργασία μεταπτυχιακής φοιτήτριας. Υπογραφές κατά το έθιμο στο χαλί-τοίχο των ποιητών.
Η επίσκεψη στο ανακαινισμένο Ιστορικό Μουσείο εκτός των άλλων μας αφηγήθηκε την ιστορία του Τζένγκις Χαν. Περίπατος στο μονοπάτι των ποιητών που οδηγεί στο νησάκι της λίμνης, με δεξιά-αριστερά στίχους ογκόλιθων της λογοτεχνίας χαραγμένων σε ογκόλιθους. Στην πόλη τα μικρά παιδιά όπου μας έβλεπαν έβαζαν τα δάχτυλα κύκλο γύρω από τα μάτια τους τονίζοντας τη διαφορά μας χαμογελώντας. Τα βράδια η πτώση της θερμοκρασίας, από τα ύψη στο μηδέν, δυσκόλευε τον ύπνο.
Την επομένη ανεβήκαμε ψηλότερα επισκεπτόμενοι τις πηγές Τζιντού. Δύο πηγές δίπλα-δίπλα βγάζουν κανονικό νερό η μία, ανθρακούχο η άλλη. Ξεδιψάσαμε. Η ακόμα πιο αραιή ατμόσφαιρα και ο ήλιος σου υπέβαλαν την διαφορετική αίσθηση του τοπίου εξασθενώντας τα χρώματα. Οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου των χορηγών μας υποδειγματικές. Σε μια αίθουσα υψίστης πολυτέλειας με πορσελάνες κρύσταλλα, σκαλιστά έπιπλα, πίνακες, μιλήσαμε, διαβάσαμε ποιήματα, ζωγραφίσαμε μια εικόνα από την πατρίδα μας και γράψαμε τα ονόματά μας σε ένα χρυσόδετο τόμο. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης μια ομάδα Ασιατών ποιητών ξεδίπλωσε ένα μακρύ ρυζόχαρτο με ιδεογράμματα. Παρατήρησα αινιγματικά χαμόγελα και αμηχανία. "Λευτεριά στο Θιβέτ". Ρώτησα αν θα τους συλλάβουν, η Αμάντα χαμογέλασε λέγοντάς μου ότι είναι προσκεκλημένοι. Επακολούθησαν φαγητά, τραγούδια και χοροί γύρω από μια μεγάλη φωτιά.
Την άλλη ημέρα φύγαμε με προορισμό και πάλι την πόλη Ξινίν για την τελευταία του κύκλου των εκδηλώσεων. Στα σύνορα των περιφερειών μας περίμεναν πάλι οι αρχές του τόπου για το τυπικό του αποχαιρετισμού. Τα μαντήλια που μας πρόσφεραν κατά την άφιξή μας, τώρα τα είχαν αντικαταστήσει τα τοπικά γλυκά, το σάκε και οι ευχές για καλό ταξίδι.
Πεκίνο. Πόλη όπου συνυπάρχει το παλαιό με το καινούριο. Διαπιστώνεις τη διαφορετική κλίμακα μεγέθους σε όλα. Ουρανοξύστες, χαμόσπιτα, πολυτέλεια και φτώχεια. Συνοικίες ολόκληρες μέσα στην πόλη γκρεμίζονται για να χτιστούν εκ νέου. Η νέα πόλη αναδύεται επάνω στην παλαιά. Πολυκαταστήματα με τις γνωστές δυτικές φίρμες, και υπερβολική κίνηση στους δρόμους από ποδήλατα, αμαξάκια και πολυτελέστατα αυτοκίνητα. Διαπιστώνεις και εδώ τη μεγάλη λατρεία για τα κινητά τηλέφωνα, δεν χάνουν την ευκαιρία ανά πάσα στιγμή να ασχολούνται με αυτά, αρκεί το να παρατηρήσεις τον στολισμό στις θήκες τους.
Πανταχού παρόν-απόν το φάντασμα του προέδρου Μάο. Από τα πρώτα του διατάγματα η κοπή της παραδοσιακής μακριάς κοτσίδας και η απλοποίηση της κινεζικής γλώσσας. Κάπως έτσι θα έμπαιναν τα βόδια εμπρός από το κάρο για να τραβήξουν τη χώρα στον επόμενο αιώνα. Στο μαυσωλείο η αναμονή είναι πλέον μικρή, αλλά η τεράστια φωτογραφία του κατοπτεύει τους πάντες και τα πάντα. Έχει ανοίξει ο εσωτερισμός τουρισμός και στίφη Κινέζων επισκέπτονται τα μνημεία αποκτώντας ίδια γνώμη για την ιστορία τους. Σύγχρονες εγκαταστάσεις παντού, με το σαράκι της απατεωνιάς και της κλεψιάς να διαβρώνει τους εμπλεκόμενους με τον τουρισμό. Μας το επεσήμαναν στο ξενοδοχείο και το διαπιστώσαμε στις συναλλαγές μας. Αναλογιζόμουν πόσοι ραβδισμοί αναλογούσαν υπό παλαιότερες συνθήκες για κάθε κολάσιμη πράξη. Μετά από χρόνια εγκατάλειψης και άλλων προτεραιοτήτων, τα τελευταία χρόνια αναστηλώνουν, συντηρούν, προβάλουν τα μνημεία δίνοντας βάρος στην πολιτιστική κληρονομιά. Προσπαθούν να είναι ορατή ως συνέχεια όλη αυτή η νέα Μεγάλη Πορεία προς τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη.
Η Απαγορευμένη Πόλη φέρνει στο νου τις εικόνες από τον «Tελευταίο Αυτοκράτορα» του Μπερτολούτσι. Κοιτάζοντας τα ανάκτορα και το μεγαλείο των αυτοκρατόρων εν σχέσει με τα γύρω κτίσματα του λαού αντικρύζεις την τεράστια διαφορά μεταξύ των δύο αυτών κόσμων, η τάφρος που χωρίζει την απαγορευμένη πόλη από την υπόλοιπη, ήταν «βαθύτερη» και απροσπέλαστες οι γέφυρες για τη νοοτροπία και την αντίληψη των διοικούντων. Αυτή η διαφορά παραμένει ως ένα βαθμό, αλλά τώρα τουλάχιστον οι γέφυρες παραμένουν ανοιχτές.
Στα θερινά ανάκτορα, αντάξια της φήμης κάθε δυναστείας, κατανοείς την δυναμική επενέργεια της φύσης στη σκέψη και στη ζωή του εκάστοτε αυτοκράτορα. Παραμυθένια κτίσματα διάσπαρτα σε ονειρικό τοπίο. Ο μικρόκοσμος ενταγμένος στον μεγάκοσμο.
Στο Ναό του Ουρανού την αποπνέουσα γαλήνη τη διατάραξε ένα γκρουπ Λαρισαίων τουριστών. «Τι γύρευες στο Πεκίνο εσύ ένας Λαρισαίος;»! Εισερχόμενος μετέχεις της ολότητας του σύμπαντος. Υποσχέσεις και συμφωνίες ανταλλάχθηκαν εδώ μεταξύ του επίγειου Θεού-Αυτοκράτορα και του ουράνιου ομολόγου του. Μόνοι σε συνομιλία ενώπιος-ενωπίω.
Το μεγάλο Βουδιστικό μοναστήρι με τα γιγαντιαία αγάλματα υπηρετεί τις ανάγκες των θρησκευόμενων Κινέζων. Μουσική ανάμεικτη με το πολύβουο πλήθος, μυρωδιά και καπνός από τα αναμμένα αρωματικά ξυλάκια. Ίδια παντού η ανάγκη της τελετουργίας και της επικοινωνίας με τα ουράνια. Περπατώντας γύρισα όλους τους κυλίνδρους της προσευχής.
Οι Πύργοι των Τοξοτών και της Καμπάνας οριοθετούσαν κάποτε την πόλη συμβάλλοντας στην άμυνα, στην προειδοποίηση και στην διευθέτηση του καθημερινού χρόνου. Οι συνοικίες των Καλλιτεχνών και της Γραφής αγκομαχούν να κρατήσουν τον αέρα του παραδοσιακού-διατηρητέου. Στην πλατεία Τιέν Αν Μεν ανάμεικτο πλήθος τουριστών και κατοίκων. Τιμητικές φρουρές εμπρός από τα μνημεία. Στρατιωτικά αγήματα αποτίουν φόρο τιμής. Όλα τιμώνται. Παντού μαγαζιά που πουλάν ότι μπορεί να επιθυμήσεις, φανταχτερές βιτρίνες που σε ωθούν στον καταναλωτισμό, λοιδορούν την εποχή της ομοιόμορφης ενδυμασίας για άντρες και γυναίκες. Στο Πεκίνο τα βρίσκεις όλα, εκτός από ταξί όταν το θέλεις.
Στην επιστροφή, ο πιλότος του αεροπλάνου μας υπέδειξε να δούμε το Σινικό Τείχος. Φάνταζε περισσότερο εντυπωσιακό από ψηλά παρά στα έξι χιλιόμετρα περίπου που το περπάτησα. Με τους πύργους στη ράχη του ισορροπούσε στο φρύδι των γκρεμών προστατεύοντας για αιώνες την αυτοκρατορία. Ένα νέο σινικό οικονομικό τείχος υψώνουν οι σημερινοί κυβερνώντες Κινέζοι «αυτοκράτορες», που καθημερινά επεκτείνεται σε όλο και περισσότερες χώρες, καθιστώντας την Κίνα υπερδύναμη.
Τα ταξίδια αποτελούν κομμάτια του μέλλοντός μας. Τα επικαλούμαστε, τα επαναφέρουμε στη μνήμη, μας συντροφεύουν όταν τα υποβάλλουμε σε κάποια νέα επεξεργασία και βοηθούν να φτιάξουμε τον δικό μας πλέον παγκόσμιο χάρτη.
