Η σκοτεινή μας ρίζα της κραυγής

Με τον πα­σί­γνω­στο στί­χο του Φε­δε­ρί­κο Γκαρ­θία Λόρ­κα, τι­τλο­φο­ρού­με τη νέα σε­λί­δα μας στον Χάρ­τη, στην οποία πα­ρου­σιά­ζο­νται ποι­ή­μα­τα κραυ­γές κό­ντρα σε αδι­κί­ες και αδι­κή­μα­τα.
Με τον Ιού­λιο ση­μα­δε­μέ­νο από την τουρ­κι­κή ει­σβο­λή στην Κύ­προ το 1974, πα­ρου­σιά­ζου­με εδώ το ποί­η­μα-κραυ­γή και απο­σπά­σμα­τα από το κεί­με­νο που έγρα­ψε το 1998 ως δη­μο­σιο­γρά­φος ο Με­ξι­κα­νός ποι­η­τής Χο­σέ Άν­χελ Λέι­βα.

Ο José Ángel Leyva (Ντου­ράν­γκο, 1958) εί­ναι Mε­ξι­κα­νός ποι­η­τής, πε­ζο­γρά­φος, δη­μο­σιο­γρά­φος και εκ­δό­της. Διευ­θύ­νει τον εκ­δο­τι­κό οί­κο και το λο­γο­τε­χνι­κό πε­ριο­δι­κό Λα Ότρα (La Otra). Έχει εκ­δώ­σει πε­ρισ­σό­τε­ρα από εί­κο­σι πέ­ντε βι­βλία, από τα οποία πολ­λά έχουν με­τα­φρα­στεί ολό­κλη­ρα στα γαλ­λι­κά, ιτα­λι­κά πο­λω­νι­κά και σερ­βι­κά, και τμη­μα­τι­κά στα αγ­γλι­κά, αρα­βι­κά, πορ­το­γα­λι­κά, ρου­μα­νι­κά, σου­η­δι­κά και τουρ­κι­κά.

Το βή­μα μου εί­ναι τυ­χαίο σαν φυ­λή
φω­νών σπαρ­μέ­νων στο έδα­φος
που ακούν και νιώ­θουν την κό­ψη των σι­δε­ρι­κών
Το χέ­ρι μου κρα­τη­μέ­νο από τον άνε­μο
που το σπρώ­χνει και το φου­σκώ­νει σαν πα­νί
Όλα τα δά­χτυ­λα να θέ­λουν ν’ απο­χαι­ρε­τή­σουν
τις πέ­τρες μία μία
να ψη­λα­φή­σουν τον τό­νο τους και τον ψί­θυ­ρο που αφή­νει
η πο­ρεία φα­ντα­σμά­των στον αέ­ρα

Οι ήχοι στο Κού­ριο μού απο­κα­λύ­πτουν
την πα­ρου­σία του Ιά­γου ανά­με­σα στις σκιές
Για την τουρ­κι­κή και την ελ­λη­νι­κή μι­λά­ει η αγ­γλι­κή
Η δυ­σπι­στία η μνη­σι­κα­κία ίδιο ιδί­ω­μα
Το απο­μο­νω­μέ­νο πα­ρα­σκή­νιο στην τρα­γω­δία

Ο Οθέλ­λος δεν πι­στεύ­ει πια στον εαυ­τό του
Δεν ανα­γνω­ρί­ζει τον άλ­λον που τον αγα­πά
Η γλώσ­σα έρ­πει ανά­με­σα στα πέλ­μα­τα
Η κλί­νη εί­ναι φω­λιά λέ­ξε­ων
μες στον ερα­στή σι­γο­ψι­θυ­ρί­ζει ο δό­λος
κι ανά­με­σα στα σώ­μα­τα κρα­δαί­νει το μα­χαί­ρι

Το νη­σί σκη­νή που υψώ­νε­ται
πά­νω στο γα­λά­ζιο της θά­λασ­σας και τ’ ου­ρα­νού
Σαν αυ­λαία τα κρε­με­ζιά τεί­χη
της Σα­λα­μί­νας και της Λευ­κω­σί­ας
φαί­νο­νται κι αυ­τά γα­λά­ζια όπως οι φλέ­βες
και το κόκ­κι­νο κρα­σί που τρέ­χει εί­ν’ αί­μα γα­λά­ζιο
                             γα­λά­ζιο
                                 γα­λά­ζιο
                                γα­λά­ζιο

Αι­μα­τώ­δες το γέ­λιο το θα­λασ­σι­νό του Κύ­πριου
Κοι­νω­νεί με τον θεό στις εκ­κλη­σί­ες
ή τον ανα­ζη­τά προ­σα­να­το­λί­ζο­ντας την προ­σευ­χή του προς τη Μέκ­κα
Τι πα­ρα­τη­ρεί ο μου­ε­ζί­νης από την κο­ρυ­φή
του μι­να­ρέ και της χωμ­­άτινης φω­νής του;
Τι κα­τα­φέρ­νει να δια­κρί­νει ο κα­λός χρι­στια­νός
από τους πύρ­γους του οί­κτου που ανε­γεί­ρει;
Μή­πως τους τοί­χους του Ιά­γου και την τρε­μού­λα του Οθέλ­λου;
Μή­πως το αγκα­θω­τό συρ­μα­τό­πλεγ­μα στα μά­τια της Δε­ρύ­νειας
ή της Αμ­μο­χώ­στου που σα­πί­ζει μες στ’ αλά­τι;
Τι βλέ­πει η ορ­γή που εμπο­δί­ζει την όρα­ση του κα­θε­νός;
Σ’ αυ­τό το νη­σί της αγά­πης κέρ­δι­σε το μί­σος μία μά­χη
Ποιος θα κερ­δί­σει τον πό­λε­μο με την ει­ρή­νη σε άλ­λο ιδί­ω­μα;

Στην Πύ­λα ήπια τον κα­φέ με δια­φο­ρε­τι­κά ονό­μα­τα
Τούρ­κι­κος ή ελ­λη­νι­κός στη γλώσ­σα μού άφη­σε την ίδια γεύ­ση
Δύο ση­μαί­ες στη μέ­ση της πλα­τεί­ας
Κα­φε­νεία όπου συ­γκε­ντρώ­νο­νται οι μεν και οι δε
Με τη γεύ­ση της Κύ­πρου εί­ναι το στό­μα μου
σπρώ­χνο­ντας το χέ­ρι σαν πα­νί
σ’ αυ­τή τη γα­λά­ζια θά­λασ­σα
θα­λασ­σί
στο γα­λά­ζιο της Αφρο­δί­της
                        της Ανα­δυο­μέ­νης
στο γα­λά­ζιο
        γα­λά­ζιο
        γα­λά­ζιο

^{Στη μνήμη του Σέρχιο δε λα Πένια}

[...]
Η Κύ­προς εί­ναι ένα νη­σί με δυα­δι­κό­τη­τες. Κα­τοι­κη­μέ­νη εδώ και αιώ­νες από δύο λα­ούς που αντι­προ­σω­πεύ­ουν ου­σια­στι­κά δύο πο­λι­τι­σμούς, τον ελ­λη­νι­κό και τον τουρ­κι­κό, δύο γλώσ­σες, ελ­λη­νι­κή και τουρ­κι­κή, και δύο θρη­σκεί­ες, την ορ­θό­δο­ξη χρι­στια­νι­κή και τη μου­σουλ­μα­νι­κή, πε­ριέ­χει επί­σης μια ιστο­ρία γε­μά­τη από σύμ­βο­λα που επι­βε­βαιώ­νουν το χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό αυ­τό. Σή­με­ρα, πε­ρισ­σό­τε­ρο από μία δυα­δι­κό­τη­τα, η Κύ­προς εί­ναι ένα έδα­φος δι­η­ρη­μέ­νο και όμο­ρο, από το 1974 που ο τουρ­κι­κός στρα­τός κα­τέ­λα­βε το 37% του νη­σιού και ύψω­σε τεί­χος στην καρ­διά της Λευ­κω­σί­ας.
Οι λό­γοι που ισχυ­ρί­στη­κε τό­τε ο στρα­τός της Τουρ­κί­ας ήταν η ορ­γά­νω­ση πρα­ξι­κο­πή­μα­τος κα­τά του Μα­κα­ρί­ου Γ΄, ο οποί­ος κυ­βερ­νού­σε το νη­σί, και η προ­στα­σία της τουρ­κο­κυ­πρια­κής κοι­νό­τη­τας, που αντι­προ­σώ­πευε το 18% του πλη­θυ­σμού, και κα­τα­γό­ταν από τους στρα­τιώ­τες και αποί­κους της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Έτσι, η Κύ­προς, με το έδα­φός της και την πρω­τεύ­ου­σά της μοι­ρα­σμέ­νη στα δύο, αντι­προ­σω­πεύ­ει το τέ­λος της συμ­βί­ω­σης των τμη­μά­των που συ­νι­στού­σαν επί πολ­λές εκα­το­ντα­ε­τί­ες την κο­σμο­πο­λί­τι­κη συ­νο­χή της. Ωστό­σο, οι Κύ­πριοι και των δύο κοι­νο­τή­των πα­ρα­δέ­χο­νται ότι η πο­λι­τι­κή των Βρε­τα­νών εφάρ­μο­σε τη λο­γι­κή τού διαί­ρει και βα­σί­λευε. Οι νό­μοι που ίσχυ­σαν στη χώ­ρα εί­χαν θε­σπι­στεί από την Αυ­το­κρα­το­ρία και πολ­λοί εξ αυ­τών απα­γό­ρευαν τον γά­μο με­τα­ξύ μου­σουλ­μά­νων και ορ­θό­δο­ξων, γι’ αυ­τό κι έπρε­πε να ζή­σουν στην πα­ρα­νο­μία τις ερω­τι­κές τους σχέ­σεις ή χω­ρίς να πα­ντρευ­τούν. Οι αλ­λα­ξο­πι­στή­σεις στις δύο ομά­δες ήταν κά­τι το συ­χνό, εί­τε για λό­γους γά­μου εί­τε για άλ­λου εί­δους αι­τία, όπως οι πο­λι­τι­κές πιέ­σεις ή το συμ­φέ­ρον έντα­ξης στις πλειο­ψη­φί­ες. Τί­πο­τα δεν μπό­ρε­σε να εμπο­δί­σει την ώσμω­ση Τούρ­κων και Ελ­λή­νων, ού­τε ν’ αρ­νη­θεί τη δυ­να­τό­τη­τα ύπαρ­ξης μιας κυ­πρια­κής δια­λέ­κτου σπαρ­μέ­νης με τις αντί­στοι­χες γλώσ­σες τους. Κά­τι απ’ αυ­τή τη συμ­βί­ω­ση πα­ρέ­μει­νε ρι­ζω­μέ­νο γε­ρά στη συ­νεί­δη­ση πολ­λών ομά­δων του δι­χα­σμέ­νου σή­με­ρα πλη­θυ­σμού, γι’ αυ­τό και δεν χά­νουν την ελ­πί­δα ότι η διε­θνής πί­ε­ση θα γκρε­μί­σει αυ­τό το τεί­χος που τους χω­ρί­ζει κι ότι κα­τά κά­ποιον τρό­πο θα εί­ναι εκεί­νοι, οι γεν­νη­μέ­νοι στην Κύ­προ, που θ’ απο­φα­σί­σουν για τη μοί­ρα τους. Ωστό­σο, τα εξω­τε­ρι­κά συμ­φέ­ρο­ντα φαί­νε­ται να γέρ­νουν επι­κίν­δυ­να τη ζυ­γα­ριά προς την πλευ­ρά την αντί­θε­τη της ει­ρή­νης. [...] 

[ ΜΑΡ­ΤΥ­ΡΙΕΣ ]

Η Λευ­κω­σία

Ο Λέ­λος Δη­μη­τριά­δης, δι­κη­γό­ρος στο επάγ­γελ­μα και μη προ­σκεί­με­νος σε κά­ποιο κόμ­μα, επα­νε­κλέ­γε­ται στις κάλ­πες ως δή­μαρ­χος Λευ­κω­σί­ας για πε­ρισ­σό­τε­ρα από τριά­ντα χρό­νια. Το 1971 ήταν η πρώ­τη φο­ρά που ανέ­λα­βε τα θέ­μα­τα αυ­τής της πό­λης, η οποία με­τρά­ει πέ­ντε χι­λιά­δες χρό­νια αρ­χαιό­τη­τας και χί­λια ιστο­ρί­ας ως πρω­τεύ­ου­σας του νη­σιού. Μι­λή­σα­με μα­ζί του σε μια απο­κλει­στι­κή συ­νέ­ντευ­ξη για τη με­ξι­κα­νι­κή εφη­με­ρί­δα La Jornada, σχε­τι­κά με το μέλ­λον αυ­τής της μι­κρής πε­ρι­τει­χι­σμέ­νης και κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νης πό­λης.

«Η τουρ­κο­κυ­πρια­κή κοι­νό­τη­τα κα­τοι­κού­σε ήδη σε αυ­τό το τμή­μα της Λευ­κω­σί­ας από το 1963 και το 1964, και εί­χαν δι­κούς τους εκ­προ­σώ­πους» σχο­λιά­ζει, «γι’ αυ­τό και διοι­κού­σα πά­ντα μό­νο τη μι­σή πό­λη. Το 1974 η διαί­ρε­ση ήταν από­λυ­τη και χά­σα­με το μο­να­δι­κό μας αε­ρο­δρό­μιο, τη βιο­μη­χα­νι­κή ζώ­νη και, σαν να μην έφτα­νε αυ­τό, το νε­ρό πα­ρέ­μει­νε σε κα­τε­χό­με­να εδά­φη. Βά­λα­με όλες μας τις δυ­νά­μεις για να κα­τα­φέ­ρου­με αυ­τή η πό­λη να επι­βιώ­σει, έστω και χω­ρίς πρά­σι­νες πε­ριο­χές. Απο­φα­σί­σα­με να κά­νου­με τη Λευ­κω­σία το πο­λι­τι­στι­κό κέ­ντρο της Κύ­πρου, αφού, κα­θώς στε­ρεί­ται πα­ρα­λιών, η κλη­ρο­νο­μιά μας εί­ναι τα μου­σεία, τα κα­λύ­τε­ρα πο­λι­τι­στι­κά κέ­ντρα ικα­νά να προ­σελ­κύ­σουν τον ξέ­νο και κυ­πρια­κό του­ρι­σμό. Η δου­λειά μου εί­ναι δύ­σκο­λη, για­τί, εκτός από τα συ­νη­θι­σμέ­να προ­βλή­μα­τα όπως η ρύ­παν­ση, το κυ­κλο­φο­ρια­κό, η έλ­λει­ψη νε­ρού, η έλ­λει­ψη ανοι­χτών χώ­ρων για τα παι­διά, εί­ναι μια πό­λη που υπο­φέ­ρει τον χω­ρι­σμό απ’ το μι­σό της σώ­μα».

Η λε­η­λα­σία της πο­λι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς

«Έχου­με μια συλ­λο­γή φω­το­γρα­φιών που δεί­χνουν τις τρο­με­ρές ζη­μιές στα πα­λιά κτί­ρια, στις τοι­χο­γρα­φί­ες και τη λε­η­λα­σία αρ­χαιο­λο­γι­κών χώ­ρων στα κα­τε­χό­με­να. Οι Tούρ­κοι στρα­τιώ­τες έχουν κα­τα­στρέ­ψει πε­ρισ­σό­τε­ρες από πε­ντα­κό­σιες εκ­κλη­σί­ες. Σή­με­ρα απο­μέ­νουν μό­νο πέ­ντε όρ­θιες. Και κά­ποιες απ’ αυ­τές τις χρη­σι­μο­ποιούν για στά­βλους. Το λα­θρε­μπό­ριο έρ­γων τέ­χνης εί­ναι πραγ­μα­τι­κά τρο­μα­κτι­κό. Πρό­σφα­τα, τον Δε­κέμ­βριο του 1997, οι γερ­μα­νι­κές αρ­χές συ­νέ­λα­βαν έναν διά­ση­μο Τούρ­κο κλέ­φτη, τον Αϊ­ντίν Ντικ­μέν, ο οποί­ος εί­χε εξά­γει τοι­χο­γρα­φί­ες του 15ου αιώ­να και τις που­λού­σε κομ­μα­τια­στά στην Ευ­ρώ­πη», βε­βαιώ­νει η Μα­ρί­να Σο­λω­μί­δου του Τμή­μα­τος Αρ­χαιο­τή­των Κύ­πρου. Μας θυ­μί­ζει τις αρ­κε­τά ηχη­ρές πε­ρι­πτώ­σεις με τα Ψη­φι­δω­τά της Κα­να­κα­ριάς, στα χέ­ρια μιας Αμε­ρι­κα­νί­δας εμπό­ρου, της Πέ­γκι Γκόλντ­μπεργκ, και τις ει­κό­νες της Μο­νής Αντι­φω­νη­τή που βρί­σκο­νται στην Ολ­λαν­δία. Κα­τ’ εκεί­νη, ο μό­νος τρό­πος για να στα­μα­τή­σει αυ­τή η κα­τα­στρο­φή εί­ναι να δη­μιουρ­γη­θεί διε­θνώς η συ­νεί­δη­ση ότι δεν κα­τα­στρέ­φε­ται η πο­λι­τι­στι­κή κλη­ρο­νο­μιά της Κύ­πρου αλ­λά της αν­θρω­πό­τη­τας.

Η Λευ­κω­σία απο­κά­τω από το τεί­χος

Εί­ναι απί­στευ­το, αλ­λά μια τό­σο μι­κρή πό­λη όπως η Λευ­κω­σία έχει σο­βα­ρά προ­βλή­μα­τα στάθ­μευ­σης, κα­θώς το οι­κο­νο­μι­κό επί­πε­δο των Κυ­πρί­ων τούς επι­τρέ­πει να έχουν τρία ή τέσ­σε­ρα αυ­το­κί­νη­τα ανά οι­κο­γέ­νεια. [...] Εκτός από την πε­ριο­χή τη γνω­στή ως Λαϊ­κή Γει­το­νιά και την Πύ­λη της Αμ­μο­χώ­στου, εί­ναι δύ­σκο­λο να αντι­λη­φθείς το ιστο­ρι­κό κέ­ντρο στο σύ­νο­λό του. Φαί­νε­ται ότι η «Πρά­σι­νη Γραμ­μή», όπως απο­κα­λούν τον νε­κρό χώ­ρο που χω­ρί­ζει την πό­λη με εγκα­τα­λε­λειμ­μέ­να σπί­τια, συρ­μα­το­πλέγ­μα­τα, αμ­μό­σα­κους και φρού­ρια, εμπο­δί­ζει το μά­τι και τη φα­ντα­σία να ανα­συν­θέ­σουν το αρ­χι­τε­κτο­νι­κό σύ­νο­λο στο εσω­τε­ρι­κό ενός βε­νε­τσιά­νι­κου τεί­χους που ανε­γέρ­θη­κε το 1570 για να στα­μα­τή­σει, χω­ρίς επι­τυ­χία, την οθω­μα­νι­κή προ­έ­λα­ση. Το σύγ­χρο­νο πια κυ­ριαρ­χεί επί του αρ­χαί­ου;

«Από το 1977 εί­μαι σε επα­φή με τον επι­κε­φα­λής δη­μο­τι­κών υπο­θέ­σε­ων του τουρ­κο­κυ­πρια­κού το­μέα. Συ­να­ντιό­μα­στε συ­χνά, όχι ως δή­μαρ­χοι, αλ­λά ως εκ­πρό­σω­ποι των κοι­νο­τή­των μας για να συ­ζη­τή­σου­με τη συ­νο­λι­κή ανά­πτυ­ξη της Λευ­κω­σί­ας και να ανταλ­λά­ξου­με πλη­ρο­φο­ρί­ες και για τους δύο το­μείς. Συμ­φω­νού­με ότι δεν μπο­ρού­με να ανα­πτυ­χθού­με αλ­λιώς, πα­ρά μό­νο αρ­μο­νι­κά, λαμ­βά­νο­ντας υπό­ψη την ιστο­ρία αυ­τής της πό­λης. Ομά­δες τε­χνι­κών κι από τις δύο κοι­νό­τη­τες συ­να­ντώ­νται συ­χνά για να συ­ζη­τή­σουν τα αστι­κά προ­βλή­μα­τα και να προ­σπα­θή­σουν να βρουν συμ­φέ­ρου­σες λύ­σεις, κα­θώς υπάρ­χουν κοι­νά προ­βλή­μα­τα, όπως το νε­ρό και η απο­στράγ­γι­ση, που η με­γα­λύ­τε­ρη υπο­δο­μή τους βρί­σκε­ται στο κα­τε­χό­με­νο τμή­μα. Πι­στεύ­ου­με πως η πό­λη δε θα μεί­νει δι­η­ρη­μέ­νη για πά­ντα. Δεν εί­ναι ένα ρο­μα­ντι­κό όνει­ρο, ο άν­θρω­πος εί­ναι κοι­νω­νι­κό ζώο και η πό­λη εί­ναι το προ­νο­μιού­χο μέ­ρος όπου ολο­κλη­ρώ­νε­ται ως τέ­τοιο. Τό­τε, με την πό­λη ενω­μέ­νη, θα εί­μα­στε σε θέ­ση να της επι­στρέ­ψου­με τη συ­νο­χή που έχει χά­σει τα τε­λευ­ταία τριά­ντα χρό­νια».

Η πό­λη φά­ντα­σμα

Θα βλέ­πα­με την Αμ­μό­χω­στο μό­νο από την πλευ­ρά της Δε­ρύ­νειας, μα­ζί μ’ ένα σω­ρό του­ρί­στες που βγά­ζουν τη νο­ση­ρή τους πε­ριέρ­γεια μέ­σα από τα τη­λε­σκό­πια τα το­πο­θε­τη­μέ­να σ’ ένα κτί­ριο που έχει χρι­σθεί επί­ση­μα ως πα­νό­ρα­μα της «Πό­λης φά­ντα­σμα», αλ­λά ο Χρή­στος, ο οδη­γός, έστρι­ψε στον δρό­μο και μας εί­πε με κά­ποιο ύφος συ­νε­νο­χής ότι θα περ­νού­σα­με πρώ­τα από τη γραμ­μή που χω­ρί­ζει το τουρ­κι­κό τμή­μα από το ελ­λη­νι­κό τμή­μα της Κύ­πρου. Από τη μια πλευ­ρά κι από την άλ­λη του δρό­μου, χω­ρίς να με­σο­λα­βεί τί­πο­τα, εκτός από ένα κα­λώ­διο ρεύ­μα­τος και τα φυ­λά­κια των δύο στρα­τών, φαί­νο­νται εγκα­τα­λε­λειμ­μέ­να σπί­τια και στρα­τιώ­τες που πα­ρα­τη­ρούν τις κι­νή­σεις μας με το χι­λιο­στό­με­τρο. «Μη βγά­λε­τε φω­το­γρα­φί­ες, εί­ναι πο­λύ επι­κίν­δυ­νο. Πριν από έναν χρό­νο, ένας Άγ­γλος δη­μο­σιο­γρά­φος στό­χευ­σε με τη φω­το­γρα­φι­κή του μη­χα­νή τα τουρ­κι­κά χα­μό­σπι­τα, μη γνω­ρί­ζο­ντας ότι κι ο ίδιος ήταν ο στό­χος κά­ποιων σφαι­ρών που, ευ­τυ­χώς, αστό­χη­σαν λό­γω κα­κής στό­χευ­σης ή για­τί ήθε­λαν απλώς να προει­δο­ποι­ή­σουν τον επι­σκέ­πτη. Αλ­λά αυ­τό, εκεί­νος δεν θα το μά­θει πο­τέ». Στην Πύ­λα, ένα όμο­ρο χω­ριό, αλ­λά από την ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά, υπάρ­χουν δύο κα­φε­νεία με δια­φο­ρε­τι­κές ση­μαί­ες −και ανά­κα­το κοι­νό−, το ένα των Ελ­λη­νο­κυ­πρί­ων και το άλ­λο των Τουρ­κο­κυ­πρί­ων. «Έτσι ζού­σα­με πριν από το 1974», μας λέ­ει η Χρή­στος. Ανά­με­σα σε Πύ­λα και Δε­ρύ­νεια, βλέ­πει κα­νείς πιο συ­χνά συ­στά­δες σπι­τιών χω­ρίς πόρ­τες και πα­ρά­θυ­ρα που, όπως λέ­νε, τα έβγα­λαν οι Τούρ­κοι στρα­τιώ­τες και τα με­τέ­φε­ραν στα σπί­τια που κα­τεί­χαν πριν οι Κύ­πριοι και στα οποία σή­με­ρα κα­τοι­κούν οι 85.000 έποι­κοι που ήρ­θαν από την Ανα­το­λία για να εποι­κί­σουν το νη­σί. Στο βά­θος δια­κρί­νου­με την Αμ­μό­χω­στο, την «Πό­λη φά­ντα­σμα». Ο πα­λιός του­ρι­στι­κός πα­ρά­δει­σος φαί­νε­ται στην ακτή της θά­λασ­σας με την αλυ­σί­δα του από φα­σμα­τι­κά κτί­ρια, άδεια, σαν μα­κέ­τα κά­ποιου μαύ­ρου έρ­γου, ή σαν ένα πτώ­μα που του ξε­ρι­ζώ­νουν μέ­ρα τη μέ­ρα το δέρ­μα, τους μυς, τα μά­τια. [...]

_{*Το κείμενο αυτό γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1998 στο περιοδικό Μεμόρια (Μνήμη) του CEMOS (Κέντρο Μελετών του Εργατικού και Σοσιαλιστικού Κινήματος) στο Μεξικό.}