Χάρτης θαλάσσης

Για απο­φυ­γή της τρι­κυ­μιώ­δους πραγ­μα­τι­κό­τη­τας και προ­σέγ­γι­ση σε στε­ριές ποι­η­τών, από αυ­τές τις σε­λί­δες πα­ρου­σιά­ζο­νται ποι­η­τές της Ιβη­ρι­κής χερ­σο­νή­σου και της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής.

Από τη Λα Γουάι­ρα της Βε­νε­ζου­έ­λας πή­ρα το πλοίο για Κού­βα. Διά­λε­ξα αυ­τό που ακο­λου­θού­σε κα­θα­ρή πο­ρεία, δη­λα­δή, εσω­τε­ρι­κά της Κα­ραϊ­βι­κής, μα­κριά από παρ­θέ­νους νή­σους, εξω­τι­κά νη­σιά, πα­ρα­δεί­σια νη­σιά και φο­ρο­λο­γι­κούς πα­ρα­δεί­σους. Απο­βι­βά­στη­κα, βε­βαί­ως, στην Αβά­να, το με­γά­λο λι­μά­νι, τη με­γά­λη πό­λη με τα πο­λύ­χρω­μα σπί­τια και τους φι­λό­ξε­νους αν­θρώ­πους, τη βα­σί­λισ­σα της Κα­ραϊ­βι­κής.
Ίσως γι’ αυ­τό, όπως δεν άρ­γη­σα να δια­πι­στώ­σω, πολ­λές γυ­ναί­κες έφε­ραν το όνο­μα Ρέι­να, βα­σί­λισ­σα. Ρέι­να, φώ­να­ζε κά­ποιος και γυρ­νού­σαν προς το μέ­ρος του πέ­ντε γυ­ναί­κες του δρό­μου. Ρεϊ­νί­τα, φώ­να­ζε η γε­ρο­δε­μέ­νη μι­γά­δα και μια κο­πε­λί­τσα έτρε­χε στην αγκα­λιά της. Μά­μα Ρέι­να, χαι­ρε­τού­σαν οι πε­ρα­στι­κοί τη γε­ρό­ντισ­σα που κα­θό­ταν στο πλα­τύ­σκα­λο και τύ­λι­γε ένα πού­ρο κυ­λώ­ντας το πά­νω στον μη­ρό της. Αλ­λά κι εγώ μια Ρέι­να ανα­ζη­τού­σα. Μου εί­παν πως θα την έβρι­σκα στην οδό Άνι­μας. Ρώ­τη­σα στην αρ­χή του δρό­μου και μου έδει­ξαν μα­κριά μια τα­ρά­τσα. Η απο­ρία επι­βρά­δυ­νε το βή­μα μου κι όταν, επι­τέ­λους, έφτα­σα, ο θυ­ρω­ρός μού ανα­κοί­νω­σε: «Η κυ­ρία Ρέι­να Μα­ρία Ρο­δρί­γες σας πε­ρι­μέ­νει. Μου ζή­τη­σε να σας συ­νο­δεύ­σω ως επά­νω». «Με πε­ρι­μέ­νει;
Πώς…;» Και πριν ολο­κλη­ρώ­σω την ερώ­τη­ση, ο άντρας μού απά­ντη­σε: «Ένα παι­δί με ει­δο­ποί­η­σε». Οι τοί­χοι της σκά­λας ήταν γε­μά­τοι φω­το­γρα­φί­ες. Τις κοί­τα­ζα, κα­θώς ανέ­βαι­να ακο­λου­θώ­ντας τον θυ­ρω­ρό, και προ­σπα­θού­σα να κα­τα­λά­βω. «Έφυ­γαν όλοι» με αιφ­νι­δί­α­σε εκεί­νη από την κο­ρυ­φή. «Μου έμει­ναν μό­νο τα κα­δρά­κια τους στους τοί­χους. Μια διαρ­ροή που δη­μιουρ­γεί πο­λύ με­γά­λο κε­νό. Δεν μπο­ρώ να αντι­κα­τα­στή­σω τους αν­θρώ­πους για­τί οι άν­θρω­ποι εί­ναι ανα­ντι­κα­τά­στα­τοι».

ένα πα­ρά­ξε­νο πλά­σμα ήρ­θε
να μοι­ρα­στεί το δω­μά­τιό μου στο σπί­τι…
ένα κο­ρί­τσι τρε­λό σαν τα που­λιά.
Ντύ­λαν Τό­μας

χώ­ρος της πόρ­τας μου
ένα τρε­λό κο­ρί­τσι μπαί­νει στο δω­μά­τιό μου
δεν εί­μαι πια εγώ
του δα­νεί­ζω τού­το το κε­φά­λι
ένα κε­φά­λι μαυ­ρι­σμέ­νο στη λι­μνού­λα του κα­θρέ­φτη.
εί­ναι αυ­τό που έρ­χε­ται;
με μια αλ­λα­γή κα­πέ­λου θ’ αγ­γί­ξει τα φτε­ρά
την ηρε­μία του τη θλί­ψη του.
χώ­ρος της πόρ­τας μου
ανά­με­σα στον λα­βύ­ριν­θο και στην αντι­στρο­φή βρι­σκό­μουν μό­νη
γι’ αυ­τό χρειά­στη­κε να το επι­νο­ή­σω
να του φο­ρέ­σω τού­τα τα πα­πού­τσια
και να το κά­νω να βα­δί­ζει πά­νω μου.
η ει­κό­να από την οποία γεν­νιέ­ται κα­νείς εί­ναι ο μό­νος τρό­πος
για να γεν­νη­θεί δύο φο­ρές.
θα έρ­θει κά­ποιος αρ­γό­τε­ρα και θα το πά­ρει;
θα ανα­πη­δή­σει από το βά­θος όπου κρύ­βε­ται
αυ­τό που θα επι­ζή­σει και πά­λι
αυ­τό που ήρ­θε και δεν ξέ­ρει πού βρί­σκε­ται;
το κο­ρί­τσι που άρ­χι­σε εντός
τε­λεί­ω­σε τον χρό­νο του σκο­πού του:
αυ­τός ο σκο­τει­νός θά­λα­μος αυ­τή η στιγ­μή όπου πί­σω από τον φα­κό
ή ανά­με­σα στον φα­κό και σ’ εμέ­να
ήταν το μά­τι του η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα πο­τέ ού­τε η βε­βαιό­τη­τα
γι’ αυ­τό χρειά­στη­κε να το επι­νο­ή­σω
χω­ρίς να ξέ­ρω δί­χως να θέ­λω.
χώ­ρος της πόρ­τας μου
έχω τα δά­χτυ­λα άγρια πη­γαί­νο­ντας τό­σο κό­ντρα στο νε­ρό
για να στη­ρί­ξω αυ­τό που καί­ει και φλέ­γε­ται
θα έρ­θει επι­τέ­λους; Μπο­ρώ να πλάσ­σω αυ­τή την επι­νό­η­ση
για να κα­θί­σω και πά­λι μπρο­στά στα που­λιά μου
ένα τρε­λό κο­ρί­τσι στον κα­θρέ­φτη.
ας το αφή­σου­με να προ­σποι­η­θεί
κι­νεί­ται με πεί­θει
αφή­στε το να τρέ­ξει και νε­κρή η σκιά του κό­ντρα στο πο­τά­μι
που αυ­τό δη­μιουρ­γεί και που εμ­φα­νί­ζε­ται και φεύ­γει
θα με οδη­γή­σει άρα­γε ως το τέ­λος;
απο­κοι­μή­θη­κε πά­νω στο γό­να­το και στον μύ­θο του
έτσι εί­ναι. στο μέ­ρος που βρή­κα έπε­σα πά­νω
στο φό­ρε­μα που άφη­σε άδειο
και το ξα­νά­φε­ρα
χω­ρίς εμέ­να χω­ρίς αυ­τή που υπήρ­ξα.
χώ­ρος της πόρ­τας μου
δα­νει­κός λα­βύ­ριν­θος. εγώ σπάω κα­ρύ­δια με τα πό­δια.
ξα­να­φέ­ρ’ το κύ­ριε και να μοιά­ζει
μ’ αυ­τό ακρι­βώς που ήθε­λα όταν το επι­νο­ού­σα.

κοί­τα τα και μην τα πα­ρα­βλέ­πεις.
τα νη­σιά εί­ναι κό­σμοι φα­νε­ροί.
κυ­λά­νε στη μο­να­ξιά τους από στε­ριά χω­ρίς ρί­ζα.
στη σιω­πή του νε­ρού μια κη­λί­δα
έχο­ντας αγκυ­ρο­βο­λή­σει μο­νά­χα εκεί­νη τη φο­ρά
και ενα­πο­θέ­σει τα υπο­λείμ­μα­τα της τρι­κυ­μί­ας και τις ρι­πές
πά­νω στα κύ­μα­τα.
εδώ τα κοι­μη­τή­ρια εί­ναι μι­κρά και όμορ­φα
και βρί­σκο­νται πέ­ρα από τις τε­λε­τές.
έκα­να μπά­νιο για να κα­θί­σω στη χλόη
εί­ναι η πε­ριο­χή της ομί­χλης
όπου συμ­βαί­νουν οι αντι­κα­το­πτρι­σμοί
και ξα­να­γε­λάω.
δεν ξέ­ρω αν εί­σαι εδώ ή αν εί­ν’ ο κίν­δυ­νος
αρ­χί­ζω να εί­μαι ελεύ­θε­ρη ανά­με­σα σ’ αυ­τά τα όρια
που εναλ­λάσ­σο­νται:
σί­γου­ρα θα ξη­με­ρώ­σει.
τα νη­σιά εί­ναι κό­σμοι φα­νε­ροί
που κα­λύ­πτουν την κού­ρα­ση στους υπο­κι­νη­τές της ηρε­μί­ας
ξέ­ρω πως μό­νο μέ­σα μου υπήρ­χε η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα εκεί­νη τη φο­ρά
ένα διά­λειμ­μα ανά­με­σα σε δύο χρό­νους
κομ­μέ­να στη θά­λασ­σα
εί­μαι ριγ­μέ­νη σ’ ένα μέ­ρος ακό­μα πιο αμυ­δρό
τα κο­ρί­τσια που θα ξα­να­γί­νουν νέα
ενά­ντια στη σο­φία και την ακαμ­ψία όσων γέ­ρα­σαν
χω­ρίς τις κι­νή­σεις και τις συ­σπά­σεις της θά­λασ­σας
τα νη­σιά εί­ναι κό­σμοι φα­νε­ροί κη­λί­δες αλα­τιού
άλ­λη γυ­ναί­κα ριγ­μέ­νη κα­τα­πά­νω μου που δε γνω­ρί­ζω
μο­νά­χα τη μι­κρή ζωή
τη χω­ρίς βια­σύ­νη ευ­γνω­μο­σύ­νη των νη­σιών εντός μου.

Ι
Δεν ήταν ο πα­τέ­ρας μου με τα φαρ­διά του πα­ντε­λό­νια από λευ­κό λι­νό.
Ήταν ο Μαρ­τσέ­λο Μα­στρο­γιά­νι
με τα μαλ­λιά του μαύ­ρα ακό­μα, μια φράν­τζα χτε­νι­σμέ­νη προς τα πί­σω,
α λα Έλ­βις.
Χα­μό­γε­λο λε­πτών χει­λιών, πά­νω, οι μα­κριές ίσιες βλε­φα­ρί­δες,
η κο­κε­τα­ρία του.
Πε­ρι­μέ­νει κά­ποιος ένα από­λυ­το δό­σι­μό του
και το πρό­σω­πο, κα­τό­πιν, μας απα­τά,
για­τί δε φεύ­γει εκ νέ­ου σε ανα­ζή­τη­ση
εκεί­νης της Ρω­σί­δας
(πριν την εί­χε ανα­ζη­τή­σει στην Πε­τρού­πο­λη,
τό­σο μα­κριά!
θα σή­κω­νε όλες τις πέ­τρες για να τη βρει).
Τώ­ρα, έχει μπαρ­κά­ρει ως σερ­βι­τό­ρος
απο­ποιού­με­νος το πα­ρελ­θόν του και την πί­στη του.
Τό­τε, ανα­κά­λυ­ψα, πως δεν ήταν ο πα­τέ­ρας μου
-εκεί­νος θα έφτα­νε στα πέ­ρα­τα του κό­σμου για τη Ρω­σί­δα.
Εκεί­νος, «που όλα τ’ άντε­χε από αγά­πη», κα­θώς έλε­γε.
Οι τσιγ­γά­νοι συ­νέ­χι­ζαν να τρα­γου­δούν και να χο­ρεύ­ουν με τα κά­ρα τους
πά­νω στην υγρή στέ­πα:
«Πε­ρι­μέ­νε­τέ με! Πε­ρι­μέ­νε­τέ με!»
ήταν η τε­λευ­ταία κραυ­γή του προ­σώ­που.
Αλ­λά εκεί­νοι δε στα­μά­τη­σαν
(ού­τε κι εκεί­νη).
Μό­νο ο έρω­τας επι­στρέ­φει, γυ­ρί­ζει, με το ίδιο πλοίο
που τα­ξι­δεύ­ει για Αμε­ρι­κή
όπου εκεί­νη κρύ­βε­ται με το πέ­πλο της και την ομί­χλη
του πα­ρελ­θό­ντος
κι εκεί­νος της σερ­βί­ρει άλ­λο ένα πο­τή­ρι σα­μπά­νια
που μοι­ρά­ζο­νται στην πλώ­ρη.
Ο πα­τέ­ρας μου, τε­λι­κά, τ’ αφή­νει όλα
-και τη ζωή του, επί­σης- και νέ­ος ακό­μα,
ξα­να­βρί­σκει κά­τω από το νε­ρό
το πά­θος του.

ΙΙ
Όμως το νε­ρό ήταν ένα μι­κρό σκά­φος.
Ένα σκά­φος (χω­ρίς κα­μπί­νες) που τρα­μπα­λι­ζό­ταν,
με χυ­δαία μου­σι­κή από μπαρ στον βυ­θό, στο Κο­χί­μαρ
όπου κω­πη­λα­τού­σα­με πα­ρά το βα­θύ ρεύ­μα του πο­τα­μού
ο οποί­ος, ομό­φω­να, πά­νω στις στα­γό­νες,
έσερ­νε βούρ­κο
χω­ρίς να μας αντι­λη­φθεί, από τη δα­γκω­μα­τιά της πρά­σι­νης σμέρ­νας
κρυμ­μέ­νης στον βρά­χο
ο πα­τέ­ρας μου κι εγώ.
Εκεί­νος ύψω­νε τό­τε τη φω­νή του τό­σο δυ­να­τά
και μ’ αγκά­λια­ζε
όταν το νε­ρό έτρε­με πα­ρα­πά­νω απ’ όσο έπρε­πε.
Από τον βυ­θό, τα ψά­ρια ζή­λευαν το τρα­γού­δι
που λέ­γα­με
γνω­ρί­ζο­ντας
«ότι η επι­θυ­μία εί­ναι το άγνω­στο
και επί του αγνώ­στου δεν μπο­ρού­σα­με να έχου­με
κα­μιά φι­λο­δο­ξία» ού­τε εμπι­στο­σύ­νη.

ΙΙΙ
Έπει­τα, προ­σα­ραγ­μέ­νοι στη δεν­δρο­νη­σί­δα
μπαί­να­με στη θά­λασ­σα που εί­χε μια αι­σθη­τή γραμ­μή
ανά­με­σα στην κα­θα­ρό­τη­τα και τη βρο­μιά του πο­τα­μού
τό­σο έντο­νη στο όριο σαν την ψευ­δαί­σθη­ση
ότι όλα θα τα κά­να­με μα­ζί στη ζωή
πα­ρά το αλ­λαγ­μέ­νο εκεί­νο χρώ­μα,
εκεί­νη την επο­χή κυ­κλο­φο­ρί­ας
(όπως υπήρ­ξαν πά­ντα οι επο­χές κε­νές).
Αλ­λά, στη συ­νέ­χειά της, η ζωή μάς χώ­ρι­σε
αφή­νο­ντάς τον για μια Κυ­ρια­κή, τον Μάρ­τιο,
πρό­σω­πο στην ται­νία που τον θυ­μί­ζει
ως Ιτα­λό ηθο­ποιό
πα­τέ­ρα κό­ρης χω­ρίς πα­τέ­ρα ή αδερ­φό,
φί­λοι που έφυ­γαν επί­σης με την άμπω­τη
κό­ντρα στο πη­γαι­νέ­λα μιας μι­κρής βάρ­κας
που τη φυ­λάω χρό­νια κά­τω από μια μι­κρή σκιά
προ­στα­τεύ­ο­ντας ακό­μα την κό­ρη μου
για να την αφή­σω εκεί, στο ύπαι­θρο,
και στην απλω­σιά,
στην εγκα­τά­λει­ψη μιας χώ­ρας που εί­ναι μια βάρ­κα, ένα νη­σί,
όπου όλοι φεύ­γουν χω­ρίς επι­στρο­φή
όπως στην ται­νία.

IV
Έπει­τα, δεν ήξε­ρα τι να κά­νω με τη νο­σταλ­γία της θά­λασ­σας
(λέ­ξη τρυ­φε­ρή, λε­πτή)
ανί­κα­νη να συ­νερ­γα­στώ με την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα
που κα­δρά­ρει σαν θλι­βε­ρή κορ­νί­ζα, όλα αυ­τά
με τα οποία οχυ­ρώ­νε­ται κα­νείς και ξε­φορ­τώ­νε­ται
κά­ποιον
χω­ρίς να εί­ναι το­πίο ή ενα­τέ­νι­ση
ανά­με­σα σε θο­λές γραμ­μές, υπνο­βα­τι­κά πλοία,
μνή­μες
που δε θέ­λουν να πε­θά­νουν σαν αυ­τά τα ψά­ρια
τα εύ­θραυ­στα και κρύα στα πό­δια τους.

V
Η πέ­τρα εί­χε όψη πο­λι­κής αρ­κού­δας από τη μια με­ριά
κι έμοια­ζε σα­πού­νι από την άλ­λη.
Τη βρή­κα­με στη Σά­ντα Φε
μπαί­νο­ντας το κα­λο­καί­ρι
ο πα­τέ­ρας μου, ο αδερ­φός μου κι εγώ.
Ήταν η τε­λευ­ταία μέ­ρα που κο­λυ­μπή­σα­με μα­ζί
σ’ εκεί­νη τη βρα­χώ­δη πα­ρα­λία.
Βλέ­πω ακό­μα τον πα­τέ­ρα μου με τα κύ­μα­τα ως τα γό­να­τα
τό­σο ευ­χα­ρι­στη­μέ­νο να μας λέ­ει: «πά­ντα να έρ­χο­νται εδώ
όταν εγώ δε θα εί­μαι».
Εκεί­νο το από­γευ­μα μα­ζέ­ψα­με την πέ­τρα που εί­χε γί­νει πλά­κα του.
Το σα­πού­νι δια­λύ­θη­κε σε μι­κρά σω­μα­τί­δια
λεια­σμέ­να
από την επι­μο­νή της χρή­σης
και η αρ­κού­δα έγι­νε ξαφ­νι­κά ένα ζώο πα­ρά­ξε­νο,
αγνώ­ρι­στο
και ει­ρη­νι­κό.
Δεν ξα­να­γυ­ρί­σα­με πο­τέ στη Σά­ντα Φε!

Ρέι­να Μα­ρία Ρο­δρί­γες [Reina María Rodríguez] (Αβά­να, 1952). Κου­βα­νή ποι­ή­τρια, κο­ρυ­φαία της γε­νιάς της και δι­κη­γό­ρος. Έχει εκ­δώ­σει πά­νω από δέ­κα βι­βλία ποί­η­σης. Έχει γρά­ψει, επί­σης, πρό­ζα και μυ­θι­στό­ρη­μα. Για το έρ­γο της έχει απο­σπά­σει τα βρα­βεία Χου­λιάν δε Κα­σάλ (1980, 1983), Κά­σας δε λας Αμέ­ρι­κας (1984, 1998), Κρα­τι­κό βρα­βείο Κρι­τι­κής (1992, 1995, 2000, 2001), Βρα­βείο Ίτα­λο Καλ­βί­νο (2004), Κρα­τι­κό βρα­βείο Λο­γο­τε­χνί­ας (2013) και Πά­μπλο Νε­ρού­δα (2014). Έχει, επί­σης, τι­μη­θεί στην Κού­βα με τη Διά­κρι­ση για τον Εθνι­κό Πο­λι­τι­σμό (1988) και το Με­τάλ­λιο Αλέ­χο Καρ­πε­ντιέρ (2002) και στη Γαλ­λία με τον τί­τλο του Ιπ­πό­τη Γραμ­μά­των και Τε­χνών (1999).

ΒΙ­ΒΛΙΟ­ΓΡΑ­ΦΙΑ
Armando Romero, Una gravedad alegre, Antología de poesía latinoamericana al siglo XXI, εκδ. Difácil, Βα­λια­δο­λίδ, 2007
Dos poemas inéditos de Reina María Rodríguez, LL Journal, PhD Program in Latin American, Iberian and Latino Cultures, The City University of New York 
Las azoteas de los escritores, elpais.com/diario/2007/03/03/babelia/1172882350_850215.html