——————
Στο νέο ποιητικό βιβλίο τής Λίλλυς Κοτσώνη, με τίτλο 360 μοίρες εκτός, η ύπαρξή μας αναπτύσσεται μέσα σε έναν κύκλο που περιέχει και αντανακλά το όλον: το χρόνο, που μιμείται τις κινήσεις του κύκλου, τη Γη, τον Ήλιο, τη Σελήνη, όλα με σχήμα σφαίρας, να ακολουθούν μια τέλεια κυκλική πορεία. Τι θα ανακαλύπταμε άραγε αν η περιστροφή γινόταν εκτός της περιφέρειας του μεγάλου κύκλου; Καθώς ζούμε μπροστά σε έναν απέραντο καθρέφτη, κάθε κίνησή μας περιέχει το αντίθετό της – το εκτός καλύπτει τελικά όλα τα σημεία που χτίζουν ένα συχνά επώδυνο εντός (9), η κλοπή ανάγεται σε δώρο (10), πρόσωπο που αγαπάμε πέρασε μα δεν χάθηκε (35), αίροντας την ανυπαρξία. Και αυτή η ροπή που έχουμε προς την παντοδυναμία –εξουσία, πλούτη ή, στην καλύτερη περίπτωση, γνώσεις– προέρχεται από την κρυφή ικανότητά μας να ταξιδεύουμε σε ένα άλλο σύμπαν. Η έννοια του απόκοσμου διανθίζει το λόγο μας. Η απόκοσμη σιγή (68) προετοιμάζει τη Δημιουργία, η απόκοσμη μουσική (33) γεννιέται από την κίνηση των άστρων και μας συνοδεύει στο ταξίδι μας, ο απόκοσμος ήχος γενικά (25), ή η προσωρινή απουσία του, μας μεταφέρει στον τόπο του πεπρωμένου μας.
Όλο αυτό το ταξίδι υλοποιείται με δύο αρχέτυπα: τον κύκλο, που δηλώνει την αρχή και το τέλος του κόσμου, και το ποιητικό εγώ που κυμαίνεται ανάμεσα σε υποκείμενο και αντικείμενο, σε απεσταλμένο τού ουρανού και γήινο, άρα εκφράζει συνάμα την ενότητα ή και την τελειότητα του ομιλούντος υποκειμένου και την προσπάθειά του να ξεφύγει από τα όρια. «Εκτός» σημαίνει μακριά από την επιρροή του Ήλιου. «Η νύχτα απόψε έχει κάτι μαγικό, / σιγή απόκοσμη γέμιζε το κενό ανάμεσά μας» (68). Και αυτό είναι πιθανότατα το μυστικό για να διαβάσουμε την πολύσημη ποίηση της Λίλλυς Κοτσώνη. Η περι-ουσία θα απαρνηθεί την ετυμολογία της για να μας εγκαταστήσει εντός και εκτός, καθώς «τα πουλιά πετούν με μόνη περιουσία / τα φτερά τους» (10).
Ένα Εσύ ανταποκρίνεται πάντα σε ένα Εγώ, από τον ίδιο ή άλλο κόσμο, γεννιέται από το Εσύ, του ψιθυρίζει: υπάρχω γιατί υπάρχεις. Μήπως όμως αυτή η σκέψη μπορεί να αντιστραφεί; Τότε τα δύο αρχέτυπα συνεργάζονται. Το εγώ γεννά το εσύ και γεννιέται από αυτό. Την ίδια στιγμή το εσύ-εγώ αντανακλά το πλατωνικό ανδρόγυνον, έναν κύκλο, ωστόσο, που δεν θα κοπεί ποτέ στα δύο –όσο και αν εμείς οι θνητοί εξοργίσουμε τον Δία–, γιατί είναι η αρχή και το τέλος, το φως και το σκοτάδι, καθώς περιμένουμε το «ορμητικό ποτάμι» να μας επαναφέρει στη γη και στις χαρές της:
Και είναι το ποτάμι αυτό
που θα μας φέρει στη θάλασσα μιας απροσδόκητης γαλήνης.
Εκεί που θα μας βρουν οι ακτίνες του ήλιου
να μας ανεβάσουν ξανά στα σύννεφα
μέχρι που ένας ποιητής βροχοποιός θα μας ρίξει πίσω στη γη
και πάλι απ’ την αρχή, σ’ έναν κύκλο ζωής αέναης (20).
Δεν είναι η βροχή το μοναδικό δώρο του Ουρανού στη Γη. Ο πατέρας Ουρανός γονιμοποιεί τη Μητέρα Γη με το καθάριο νερό και μαζί την αγνή ανθρώπινη ζωή. Ανατρεπτική βάπτιση: γινόμαστε βροχή, για να ξαναγίνουμε άνθρωποι. Το μεγάλο δώρο του Ουρανού είναι μια κραυγή αγωνίας για τη ζωή που εκβάλλει ακατάπαυστα ο Κύκλος (23).
Όταν στην ποίηση της Κοτσώνη το εσύ είναι γένους αρσενικού, τότε μπορούμε να το εκλάβουμε ως παρουσία ενός άλλου ποιητικού εγώ. Το θέμα όμως είναι πολύ πιο σύνθετο και μας μεταφέρει στα βάθη του στοχασμού και της ποίησης:
Με ρωτάς ποια είναι η πόλη μου
μα εγώ δεν είμαι ζωγράφος να στην παραστήσω
ούτε ξέρω να χτίζω ανάκτορα και σπίτια αρχοντικά […]
μόνο να γράφω προσπαθώ
και να φυτεύω αμπέλια κι άνθη με τις λέξεις. […]
Μου λες η πόλη μου ποια είναι
κι εγώ σου λέω εκεί που ακούγεται αηδόνι
κι ο χρόνος επαληθεύει
τους στίχους του Ομήρου και της Σαπφούς (12).
Με τη λέξη «ζωγράφος», συνάμα θηλυκή και αρσενική, η ποιήτρια αγκαλιάζει την ανθρωπότητα. Και αργότερα όταν ρωτά: «ποιος θα σου πει […] / αν ήσουν λίγος γι’ αυτό το σύμπαν» (23), το εσύ επανέρχεται ως ένα άλλο εγώ. Η ποιητική γλώσσα δημιουργεί τον άνθρωπο και όχι απλώς το ομιλούν υποκείμενο. Λίγο πριν είχε πει: «Περπάτησες για χρόνια στο σκοτάδι, / άντεξες στη σκιά του φεγγαριού να περιμένεις» (21), διάλογος της ποιήτριας με τον εαυτό της που γίνεται δεύτερο πρόσωπο, αποδέκτης του δικού της μηνύματος. Και ξανά συνομιλία με τον εαυτό της, όταν πλέον βρίσκεται «Εκτός των τειχών»: «Η νύχτα σε κυκλώνει, / ζεστό γαλάζιο κύμα χτυπάει εντός σου» (34). Εκτός σπιτιού, εκτός προσωπικού κύκλου, άνοιγμα στον ορίζοντα: «περιστρεφόμενη πολυθρόνα» η ζωή μας (9).
360 μοίρες εκτός. Μια ποιητική συλλογή γεμάτη οδύνη και αγάπη για τη ζωή και τις λέξεις που τη γέννησαν και την τρέφουν. Ένα ταξίδι στο σύμπαν σε παρασύρει με το ρυθμό τού στίχου, με τη σφαιρική μορφή του Ήλιου και της Σελήνης, θυμίζοντάς σου ότι και η Γη είναι κυκλική, με τις αναγεννησιακές εικόνες, όταν η ποιήτρια ζωγραφίζει με το λόγο. Η κραυγή που ακούγεται «πώς έφτασε εδώ κάτω το φεγγάρι;» (23) μοιάζει να έρχεται εκτός του κύκλου. Ταξιδεύουμε σε ένα άλλο σύμπαν για να ξαναγυρίσουμε στη γη, να διαβάσουμε το σύνολο σαν ένα ποίημα, μια μελωδία που μας συνοδεύει στο ταξίδι σε έναν κόσμο που θα κάνει τον δικό μας ωραιότερο. Η Λίλλυ Κοτσώνη κάνει ένα ακόμη ουσιαστικό βήμα για την κατάκτηση της πηγαίας ποίησης.
