Κρύπτης θυμίαμα, ο τίτλος του ποιητικού βιβλίου του Βασίλη Ιωαννίδη παραπέμπει σε τόπους λατρείας των πρώτων Χριστιανών, μας επαναφέρει, ως ταπεινά όντα, στις ρίζες μας. Οι τέσσερεις συλλογές που το απαρτίζουν –Ρωγμές, Έρωτας στη μεθόριο, Συμπόσιο στο μνήμα, Θύρα εξόδου– έχουν προφανή στόχο να μας συντροφεύσουν από τη ζωή στο θάνατο, ενώ, στην πραγματικότητα, παραμένουμε πάντα στη θύρα ή στη μεθόριο του βίου μας. Αυτό αναμφίβολα είναι το πεπρωμένο μας, σύμφωνα με τον ποιητή, που εκφράζει συνάμα το άλγος και το στοχασμό του με μια λιτότητα και μια ξεχωριστή ανθρωπιά που μας καθηλώνουν μπροστά σε κάθε ποίημα. Όσο μικρό και αν είναι, το διαβάζουμε και το ξαναδιαβάζουμε, γιατί κάθε φορά συνειδητοποιούμε όλο και περισσότερο τι είναι ποίηση.
Φλερτ με τη ζωή και την ανυπαρξία, διηνεκής συζήτηση με το θάνατο, ωστόσο, το ζεύγος Έρως-Θάνατος δεν ανάγεται σε ψυχαναλυτικές δυνάμεις, άρα δεν βρίσκεται συγχρόνως σε φίλια και αντίπαλα στρατόπεδα:
Αντίδοτο
στη μοναξιά
ο έρωτας∙
αντίδοτο
στο πικρό
χέρι
του θανάτου (77)
Με μαύρο χιούμορ, ο ποιητής χλευάζει το θάνατο-εραστή:
Ζευγάρι ταιριαστό
ο θάνατος και η ζωή∙
εκείνη του χαρίζει
τη δροσιά της
αυτός το αιώνιο φιλί
(35)
Ο Έρωτας δεν είναι πάθος, είναι αγάπη για κάθε βήμα στο σύντομο ταξίδι. Ο Θάνατος δεν είναι διαφανής έννοια. Δεν μπορούμε να τον προσδιορίσουμε, όπως ακριβώς και την ύπαρξή μας. Το μόνο βέβαιο στη βραχεία πορεία μας είναι ο εγκλωβισμός μας στα στενά περάσματα ή σε μια μεθόριο χωρίς όρια. Όλα αρχίζουν με ρωγμές, με διχαστικά στοιχεία που προσπαθούν χωρίς επιτυχία να οικοδομήσουν την υπόστασή μας. Το ταξίδι από τη ζωή στο θάνατο δεν είναι παρά η κίνηση από μια μορφή ανυπαρξίας σε μια άλλη. Η γη μάς διώχνει, δεν μας αγκαλιάζει, ο ουρανός είναι ένα ψέμα, μια ψευδαίσθηση. Και ο θνητός, μόνος, χωρίς αγάπη, στη μεθόριο:
Η γη αφιλόξενη
κι ο ουρανός
μια ουτοπία (33)
Στον «Ύμνο στην Αφροδίτη» η Σαπφώ, δέκατη μούσα σύμφωνα με τον Πλάτωνα, νιώθει άνετα όταν απευθύνεται στη θεά του έρωτα σαν φίλη. Ο Πετράρχης υμνεί την αρετή και την ομορφιά της αγαπημένης και ανάγει τη γυναίκα σε σύμβολο τελειότητας. Ακριβώς το αντίθετο συναντούμε στην ερωτική ποίηση του Ιωαννίδη. Ο έρωτας, ως λέξη και ως συναίσθημα, αναφέρεται συχνά, αλλά είναι μια σημαντική ανθρώπινη διεργασία, μια εσωτερική, γήινη υπόθεση. Αναδεικνύει την ανθρωπιά του ερωτευμένου, την ανάγκη του για συντροφιά.
Ο τόμος αρχίζει με ένα περιγραφικό ποίημα που προετοιμάζει τα σύνθετα συναισθήματα που θα ακολουθήσουν. Ένα από τα πολλά παράδοξα της ποίησης, ποιητικό βιβλίο γεμάτο ψυχή και λάμψη αρχίζει με ρωγμή στην πηγή του φωτός, τον ήλιο, ενώ όλοι οι τίτλοι των συλλογών παραπέμπουν σε ρήγματα στο σύμπαν και στην κοινωνία:
Ένας ήλιος
ανάπηρος
όλο ουλές∙
τυλίγομαι
τον μαύρο
ουρανό (11)
Ο μόνος τρόπος να ξεφύγουμε από τη μοναξιά, από το σκοτάδι, να αφήσουμε το πνεύμα να δραπετεύσει από το σώμα:
Κλειστοί οι δρόμοι∙
ανοίγεις τρύπες
στο σώμα σου
και φεύγεις (22)
Η επαφή του ποιητή με το σύμπαν άμεση:
Ένα σύννεφο
ήρθε και κάθισε
πάνω μου
και βρέχει (12)
Το ίδιο και η επαφή του με το θείο δώρο, την ποίηση:
έχει κι η ποίηση
ανάγκη
τις βολές της∙
δεν την αντέχει
τόση ερημιά (133)
Ο Βασίλης Ιωαννίδης μπορεί να εγκατέλειψε την επιστήμη του –ακτινολόγος, διευθυντής σε κλινική νοσοκομείου– για την ποίηση και τη ζωγραφική, αλλά συνεχίζει να ακτινογραφεί την ψυχή του, την ψυχή όλων μας, μέσα στις τέχνες που του χάρισαν οι Μούσες:
Τυλίγομαι στον στίχο
φορώ κατάσαρκα
τις λέξεις (166)
Οι λέξεις δεν σταματούν την πορεία τους, δεν ξεκουράζονται:
Χωρίς άγκυρες
ταξιδεύουν οι λέξεις
(56)
Και η ποίηση; Ποιος είναι ο στόχος της ποίησης; Και ο ποιητής; Γιατί γράφει;
Άστεγη
έμεινε η ποίηση
και περιφέρεται
στους δρόμους
ζητιανεύοντας (58)
Όπως σε κλειστό
κελί,
χωρίς φως,
μέσα στο ποίημα
κατοικείς (131)
Καθώς η ποίηση ρέει, με μικρούς στίχους, ακόμη και μονολεκτικούς, μας παρασύρει στη θέαση της μοναξιάς και την αποδοχή της βραχύτητας του βίου, κοντολογίς σε δύο δρόμους που οδηγούν στην Τέχνη.
Κρύπτης θυμίαμα, ένα ξεχωριστό βιβλίο των εκδόσεων Ένεκεν, φόρος τιμής στη μνήμη του ταλαντούχου Βασίλη Ιωαννίδη (1948-2022), που υπήρξε ταπεινός ενώπιον της τέχνης του και του αναγνώστη του, γι’ αυτό και σπουδαίος ποιητής.
