Η νέα ποιητική σύνθεση του Διονύση Στεργιούλα, Ακραία Λεκτικά Φαινόμενα, μας καθοδηγεί, από τον τίτλο της, να εντοπίσουμε και να ερμηνεύσουμε τις σημαντικές της ιδιότητες. Γραμμένος με κεφαλαία γράμματα, με τις τρεις λέξεις να καταλαμβάνει η κάθε μία τη δική της αράδα, διαβάζουμε το πρώτο γράμμα των λέξεων ΑΛΦ και το Α που επαναλαμβάνεται συχνά, κυρίως το Α του πληθυντικού, της πολλαπλότητας, που κλείνει τις λέξεις. Βρίσκεται παντού και πιο πολύ στο τέλος των «στίχων». ΑΛΦΑ, λοιπόν. Το πρώτο γράμμα της αλφαβήτου κυριαρχεί στον τίτλο του βιβλίου, μας προσκαλεί να γίνουμε θεατές της γέννησης του Λόγου και άρα συμμέτοχοι της Δημιουργίας. Πρόκειται για την αρχή και το τέλος ενός κόσμου όπου ο λόγος ανάγεται σε συνώνυμο της Αιωνιότητας. Αντικαθιστά το χρόνο. Ο ποιητής μάς προκαλεί σε ανάγνωση συνάμα του βιβλίου και του σύμπαντος. Μας θυμίζει ότι οι λέξεις, πιο δυνατές από την ύλη, τη χτίζουν με τον συμπαντικό ήχο της φωνής τού Δημιουργού. Η «λέξη», με την ιδιότητα του σημαίνοντος και του σημαινομένου στην ποίηση του Στεργιούλα, κρύβει μέσα της μια θεολογία. Από την αρχή θα μας προειδοποιήσει για τις συνθήκες της γέννησης και του θανάτου των λέξεων, που φέρνουν στη μνήμη μας τους πρωτόπλαστους:
Κι όμως το μεγαλύτερο μυστήριο
δεν είναι ο θάνατος των λέξεων
αλλά η γέννησή τους
η διαρκής τους γέννηση
κάθε φορά που τις καλεί η σιωπή.
(8)
Η ερώτηση παραμένει. Σε ποια ακραία λεκτικά φαινόμενα αναφέρεται ο ποιητής; Η ποιητική σύνθεση ξεχειλίζει από τη «λέξη» στον ενικό και στον πληθυντικό. Με βιβλικές ιδιότητες, η λέξη αναβαθμίζεται, μας επαναφέρει στην αρχή του Κόσμου, θυμίζοντάς μας ότι δύο λέξεις, «Γεννηθήτω φως», ήταν αρκετές για να ξεκινήσει η Δημιουργία, να αναδυθεί το σύμπαν από το πρωτογενές Χάος, από την ανυπαρξία. Ο κόσμος είναι ένα βιβλίο, άρα λέξεις, γράμματα, ποιήματα. Το βιβλίο χρειάζεται κάποιον να το διαβάσει και να το γράψει. Να όμως που ο ποιητής συνειδητοποιεί ότι
Δεν έχω μάθει να διαβάζω το λευκό χαρτί∙
μέχρι να μάθω να διαβάζω, γράφω.
(20)
Με τη φράση «λευκό χαρτί» ο Στεργιούλας μάς παραπέμπει στον Mallarmé, δίνοντας –σκοπίμως;– άλλο νόημα στη λευκή σελίδα του σπουδαίου Γάλλου ποιητή. Το «λευκό χαρτί» είναι πρόσκληση σε φαντασιακή ανάγνωση και συνάμα πρόσκληση σε πρωτότυπη γραφή. Είναι οι «σκέψεις λέξεις» του πρώτου στίχου του βιβλίου.
Τη «λέξη» στηρίζουν τα «γράμματα», που είναι ο μυστικός τρόπος να επικοινωνήσει το σύμπαν με τον άνθρωπο, κάτι που επιτυγχάνει με τις δύο όψεις του λεξήματος. Πρόκειται για μια καταγραφή-μεταγραφή του σύμπαντος. Ο Saussure θα προσθέσει: και του λόγου. Επαναλαμβάνονται οι λέξεις «σκοτάδι» και «σιωπή». Και ενώ μαζί ανακαλύπτουν στο Χάος τη στιγμή πριν από τη Δημιουργία, η σιωπή οδηγεί επίσης σε ενδοσκόπηση και στην αποκάλυψη της αλήθειας. Δεν είναι το αντώνυμο του λόγου αλλά η πηγή του, η πρώτη του μορφή.
Οι λέξεις χάνουν την παντοδυναμία τους, όταν πέσουν σε ανθρώπινα χέρια. Στον Shakespeare, το ρόδο διατηρεί το άρωμά του, όποιο όνομα και αν του δώσουμε:
What’s in a name? that which we call a rose,
By any other name would smell as sweet.
(Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Πράξη 2, Σκηνή 2)
Το όνομα είναι μια σύμβαση; Και ο Στεργιούλας, με έμπνευση και οδύνη, μας οδηγεί σε μια λάμψη φωτός:
Ονόμασες τη θάλασσα στεριά
και τίποτα δεν άλλαξε
στον σκοτεινό βυθό της.
Ονόμασες την άνοιξη φθινόπωρο
μα πάλι ανθίσαν τα λουλούδια.
(11)
Ο ποιητής συνειδητοποιεί την αδυναμία του και αποφασίζει να αναλάβει δράση. Μεταμορφώνεται σε μια μικρή έστω αντανάκλαση του δημιουργού του, με οδηγό τη διατεχνικότητα:
Δεν θέλω πια να γράφω γράμματα
θέλω να γράφω σχήματα, εικόνες
κι ούτε θα γράφω πλέον στο χαρτί
αλλά στο χώμα, στον κόσμο των δέντρων
στους βράχους και στο δέρμα μου.
(14)
Και τότε μίλησες με λέξεις
μιας διαλέκτου άγνωστης
που είχε χρώματα αντί για φθόγγους.
(11)
Στην αρχή του βιβλίου εκφράζει τη δυσπιστία του:
κάποτε πίστευα πως ένα λεξικό
μπορεί να ερμηνεύσει τη ζωή.
(9)
Ενώ στο τέλος δεν διστάζει. Κοιτάει κατάματα το φως:
Ο παρακείμενός μου δρόμος
που ήταν πάντα σκοτεινός
έγινε φωτεινό λιμάνι
και περιμένει πλοία του μέλλοντος.
(34)
Το νέο ποιητικό βιβλίο του Διονύση Στεργιούλα υμνεί τις αρετές της δύναμης και της αδυναμίας των λέξεων, τις παρακολουθεί πάνω σε σκηνή θεάτρου, όπου παίζουν και συγχρόνως σιωπούν, με θνητά χαρακτηριστικά, κατ’ εικόνα του Ανθρώπου που τις δημιούργησε.
Η ερώτηση για την παντοδυναμία των λέξεων παραμένει αναπάντητη:
Πώς γίνεται το σύμπαν
να χωρά στη λέξη «σύμπαν»;
(27)
Μήπως τελικά μόνο οι λέξεις, ανθρώπινη επινόηση, παραμένουν αναλλοίωτες;
Κάποιος αλλάζει κάθε τόσο
τον τίτλο στο εξώφυλλο
το όνομα του συγγραφέα
και τη σειρά των λέξεων.
(31)
Μια εξαιρετική ποιητική σύνθεση που μας κρατά σε εγρήγορση για τη βαθιά σημασία του χαρακτηριστικού που κάνει τον άνθρωπο να τολμά να κοιτά τον ουρανό. Αιώνιες λέξεις με κεφαλαία γράμματα.
