Το κουκούτσι της ελιάς

Κατ’ αρχάς θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη από τη Μάτση, γιατί την έχω συστήσει κι εγώ, σε ανθρώπους που δεν την ήξεραν, αναφέροντας πλάι στην ποιητική της ιδιότητα τα ονόματα των διάσημων εραστών της (Εμπειρίκος, Καστοριάδης, Χαβιέρ Βιλατό). Θα μπορούσε να μου είχε πει, όπως και στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο που της πήρε μιαν εξαιρετική συνέντευξη δύο χρόνια πριν πεθάνει, «βλέπω ότι έχετε φαλλοκρατική αντίληψη για την αξία μιας γυναίκας». Ήταν ανέκαθεν δύσκολο να ξεχωρίσεις το έργο αυτής της σπουδαίας ποιήτριας από τα βιώματά της, πόσο μάλλον όταν η ίδια ποτέ δεν αρνήθηκε ότι η ζωή της έτρεφε το έργο της και ότι οι έρωτές της, ιδίως η σχέση της με τον Εμπειρίκο, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην καλλιτεχνική της εξέλιξη. Φαντάζομαι ότι και ο Χατζιδάκις πολύ καλοπροαίρετα είχε μιλήσει για μια «γυναικεία ποίηση, όλο παραφορά» και ότι εν γένει ο δρόμος προς την μυθοποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου είναι στρωμένος με πολλών καλών ανθρώπων τις καλές προθέσεις. Μόνο που έτσι κινδυνεύουμε, αντιμέτωποι με ένα pop icon της ποιήσεως, να λησμονήσουμε, όχι τόσο τα ποιήματα, όσο αυτά που εκόμισε εις την τέχνη η συγγραφέας τους και μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία οι άνδρες συνάδελφοί της διεκδικούσαν τα πρωτεία στην αρένα του μοντερνισμού. Μιλώ για κατακτήσεις που δεν είμαι διόλου σίγουρη ότι θα ΄πρεπε να πιστωθούν στο φύλο της, όπως η απαλλαγή απ’ το περιττό, η βασανιστική αναζήτηση της σωστής λέξης, το φαινομενικά λιτό ποιητικό απόσταγμα μιας πλούσιας εμπειρίας, όταν το ποίημα υποβάλλεται στη δοκιμασία των πολλαπλών διορθώσεων και αφαιρέσεων, αυτό που η ίδια τόσο ωραία περιέγραψε σαν «το κουκούτσι της ελιάς».^[1] Η Μάτση πέταξε την ομοιοκαταληξία εξίσου φυσικά όπως θα πετούσε κι ένα πανωφόρι μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα. Έζησε πλάι στους υπερρεαλιστές και όμως έγραψε με μια ολόδική της μοντέρνα φωνή που δεν μιμήθηκε κανέναν. Συγχώρεσέ μας λοιπόν, Μάτση, που σε σένα είδαμε πρώτα τη γυναίκα και μετά την ποιήτρια. Συγχώρεσέ με κι εμένα, που από αγάπη, σε αποκαλώ εδώ και τρεις δεκαετίες, με το μικρό σου όνομα.