Ο Νίκος Καζαντζάκης, ήταν γνωστός για την ακόρεστη δίψα του για γνώση και τη βαθιά του σχέση με άλλους διανοούμενους και ομοϊδεάτες του. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του, ο Καζαντζάκης αναζητούσε συναντήσεις με άτομα που μοιράζονταν το πάθος του για εξερεύνηση, πνευματικό διάλογο και αναζήτηση ανώτερων αληθειών.
Επεδίωκε να συναντηθεί με συγγραφείς, καλλιτέχνες και διανοούμενους που μοιράζονταν το πάθος του για τη δημιουργικότητα και την εξερεύνηση των ιδεών. Οι συναντήσεις αυτές τροφοδότησαν τις λογοτεχνικές φιλοδοξίες του Καζαντζάκη και του παρείχαν πνευματική διέγερση και επιβεβαίωση.
Επιπλέον, ο συγγραφέας δεν περιοριζόταν στο να συναντά διάσημες προσωπικότητες, τον ενδιέφερε εξίσου να συναναστρέφεται με απλούς ανθρώπους που διέθεταν βαθιές γνώσεις για τη ζωή και την ανθρώπινη κατάσταση. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του επιδίωκε συχνά συναντήσεις με άτομα από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, καθημερινούς συνταξιδιώτες. Οι ιστορίες και οι ιδέες τους εμπλούτισαν την κατανόηση του Καζαντζάκη για τους αγώνες και τους θριάμβους των απλών ανθρώπων και συχνά έβρισκε έμπνευση μέσα από την ανθεκτικότητα, την αποφασιστικότητα και τη σοφία τους, κατανοώντας βαθιά την ανθρώπινη κατάσταση.
Μέσα από αυτές τις συναντήσεις με ομοϊδεάτες του, ο Καζαντζάκης όχι μόνο διεύρυνε τους δικούς του πνευματικούς ορίζοντες, αλλά και σφυρηλάτησε βαθιές σχέσεις με άτομα που μοιράζονταν τα πάθη και τα ιδανικά του. Αυτές οι συναντήσεις επηρέασαν το συνολικό συγγραφικό έργο του.
Η παρούσα εργασία παρουσιάζει χαρτογραφικά τις συναντήσεις που είχε ο Καζαντζάκης με Έλληνες ομότεχνούς του, μέσα από το πρίσμα της αεικίνητης ταξιδιογραφίας του. Επιχειρείται μια «χαρτογράφηση», τρόπον τινά, αυτών των συναντήσεων σε χώρες της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται τα ταξίδια και οι συναντήσεις του Καζαντζάκη στην Αγγλία, στην Αυστρία, στη Γαλλία, στη Γερμανία και στην Αίγυπτο.
Τα ταξίδια στην Ευρώπη
ΑΓΓΛΙΑ
Ο Καζαντζάκης ταξίδευσε στην Αγγλία δύο φορές, το 1939 και το 1946 και η συνολική διαμονή των ταξιδιών του στη χώρα ήταν 9 μήνες. Στο ταξίδι του 1939, στο Λίβερπουλ φιλοξενείται από τον λογοτέχνη Πέτρο Βλαστό. Ο Καζαντζάκης θεωρεί τον Βλαστό «μεγάλο εραστή και μάστορα της λέξης» και μοιράζονταν μαζί του «το μεγάλο έρωτα της ζωής μας: τη δημοτική γλώσσα».
Γράφει χαρακτηριστικά: «ο Ίων Δραγούμης κι ο Πέτρος Βλαστός είναι, θαρρώ, οι δυο άνθρωποι που περισσότερο τίμησα κι αγάπησα στη ζωή μου. Σύντροφοι στην μεγάλη ελλαδίτικη μοναξιά, παραστάτες σ’ έναν αγώνα που, περνώντας από την πατρίδα και τη γλώσσα, τις ξεπερνάει και φτάνει σε μια βουβή, πέρα από τα σύνορα οδοιπορία. Μακάρι να μου είναι γραφτό και μετά το θάνατό μου να οδοιπορώ μαζί τους» (Καζαντζάκης Ν., 1986). Στο ταξίδι του 1946 συναντά στο Λονδίνο τον ποιητή και πεζογράφο Νάνο Βαλαωρίτη.
ΑΥΣΤΡΙΑ
Ο Καζαντζάκης ταξίδεψε πέντε φορές στην Αυστρία (1921, 1922, 1952 (2 φορές), 1956) και η συνολική διαμονή των ταξιδιών του ήταν 5 μήνες. Στο τελευταίο του ταξίδι στη χώρα το πραγματοποιεί με την σύζυγό του, συγγραφέα και δημοσιογράφο, Ελένη Καζαντζάκη (Αλεξίου Ε., 1978). Εκεί παραλαμβάνει (Βιέννη, 28 Ιουνίου 1956) το Βραβείο Ειρήνης και συναντά Έλληνες ομότεχνούς του, το συγγραφέα Γιάννη Μαγκλή (για τον οποίο ο Καζαντζάκης υπήρξε ο πνευματικός οδηγός), το συγγραφέα και εκδότη Γιάννη Γουδέλη (ο οποίος εξέδωσε τα έργα του Καζαντζάκη) και τον ποιητή, κοινωνιολόγο και λαογράφο Άγι Θέρο (Σπύρος Θεοδωρόπουλος) (Καζαντζάκη Ε., 1998, Πρεβελάκης, 1984).
ΓΑΛΛΙΑ
Ο Καζαντζάκης ταξίδεψε στην Γαλλία εννέα φορές, ενώ από τον Σεπτέμβρη του 1946 έως το τέλος της ζωής του έζησε στην Αντίμπ, της νότιας Γαλλίας. Στη Γαλλία πέρασε, μετά την Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του (13,5 χρόνια).
Στο Παρίσι ο Ν.Κ. ζει, σε κάποια από τα εκεί ταξίδια του, με την γυναίκα του συγγραφέα και δημοσιογράφο, Ελένη Σαμίου. Επίσης συνεργάζεται με τον πολύ στενό του φίλο συγγραφέα και καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη. Συναντιέται επίσης με τον ποιητή Νάνο Βαλαωρίτη.
Στη διάρκεια της παραμονής του στην Αντίμπ ζει με την γυναίκα του Ελένη.
Εκεί τον επισκέπτονται ο Παντελής Πρεβελάκης, ο Γιάννης Γουδέλης, ο κλασικός φιλόλογος Ιωάννης Κακριδής (με τον οποίο ο Καζαντζάκης μετέφρασε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου), ο πεζογράφος Μ. Καραγάτσης, ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και κριτικός Μανώλης Γιαλουράκης, η συγγραφέας, μεταφράστρια και κριτικός Φούλα Χατζιδάκη, ο κριτικός, λογοτέχνης και μεταφραστής Μάριος Πλωρίτης.
Κατά την διάρκεια της μόνιμης εγκατάστασής τους στη Γαλλία, το ζεύγος Καζαντζάκη επισκέπτονται τη Νίκαια, τις Κάννες, το Βισύ, την Peira-Cava, το Sigale και το Gunsbach (όπου ο συγγραφέας συναντιέται, στις 11 Αυγούστου 1955, με τον φιλόσοφο και ιεραπόστολο Άλμπερτ Σβάιτσερ) (Πρεβελάκης)
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Ο Καζαντζάκης ταξίδεψε στην Γερμανία επτά φορές και η συνολική διαμονή των ταξιδιών του ήταν 2 χρόνια. Στο δεύτερο ταξίδι του στη χώρα ο συγγραφέας διαμένει στο Βερολίνο, για το διάστημα 1 Σεπτεμβρίου 1922-18 Ιανουαρίου του 1924, όπου πέρα από την πρωτεύουσα επισκέπτεται και άλλες πόλεις της χώρας (Καζαντζάκης Ν., 1993). Στο παραπάνω διάστημα, τον επισκέπτεται η ποιήτρια και συγγραφέας σύζυγός του Γαλάτεια Καζαντζάκη και μελετά ρωσικά με δάσκαλο τον συγγραφέα και μεταφραστή Λουκά Καστανάκη (Πρεβελάκης).
Τα ταξίδια στη Μέση Ανατολή
ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Ο Καζαντζάκης ταξίδεψε στην Αίγυπτο δύο φορές, το 1927 και το 1935 και η συνολική διαμονή των ταξιδιών του ήταν 2 μήνες.
Κατά την διάρκεια του πρώτου ταξιδιού του, στις αρχές του 1927, συναντά στην Αλεξάνδρεια τον ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη, «την πιο εξαίρετη πνεματική φυσιογνωμία της Αιγύπτου» (σύμφωνα με τον συγγραφέα).Έχουν μεταξύ τους έναν μεγάλο διάλογο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ν.Κ.: «Μιλούμε για πλήθος πρόσωπα κι ιδέες, γελούμε, σωπαίνουμε, και πάλι αρχίζει, με κάποια προσπάθεια, η κουβέντα. Εγώ πολεμώ να κρύψω στο γέλιο τη συγκίνηση και τη χαρά μου. Να ένας άνθρωπος μπροστά μου, άρτιος, που τελεί τον άθλο της τέχνης με υπερηφάνια και σιωπή, αρχηγός ερημίτης, κι υποτάσσει την περιέργεια, τη φιλοδοξία και τη φιληδονία στον αυστηρό ρυθμό μιας επικούρειας ασκητικής» (Καζαντζάκης, 1969).
Αντί επιλόγου
Ο Νίκος Καζαντζάκης δεν ήταν μόνο ένας αναζητητής γνώσεων και εμπειριών στο φυσικό πεδίο, αλλά και ένας παθιασμένος εξερευνητής των πνευματικών και μεταφυσικών διαστάσεων της ύπαρξης. Τα ταξίδια του δεν ήταν απλώς γεωγραφικά, αλλά βαθιά συνυφασμένα με την πνευματική του αναζήτηση, καθώς προσπαθούσε να υπερβεί τους περιορισμούς του υλικού κόσμου και να εξερευνήσει τα βαθιά μυστήρια του ανθρώπινου πνεύματος.
Η χωροταξική αναζήτηση του Καζαντζάκη αντανακλούσε την εσωτερική του ανησυχία και την αδιάκοπη αναζήτηση του νοήματος. Ξεκίνησε πολυάριθμα ταξίδια, κυριολεκτικά και μεταφορικά, διασχίζοντας αχανή τοπία και υπερβαίνοντας σύνορα, αναζητώντας μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού του και του κόσμου γύρω του. Ταξίδεψε σε απομακρυσμένα και ιερά μέρη όπως το όρος Σινά, βυθίζοντας τον εαυτό του στο πλούσιο μωσαϊκό των πολιτισμών, των παραδόσεων και των συστημάτων πεποιθήσεων. Αυτά τα φυσικά ταξίδια λειτούργησαν ως πύλες στην πνευματική του αναζήτηση, παρέχοντάς του ευκαιρίες να ασχοληθεί με ποικίλες πνευματικές πρακτικές, να συναντήσει φωτισμένα άτομα και να εμβαθύνει στα βάθη της φιλοσοφικής και θρησκευτικής του σκέψης.
Για τον Καζαντζάκη, η πνευματική αναζήτηση ήταν μια μεταμορφωτική και επίπονη διαδικασία. Ήταν μια συνεχής αμφισβήτηση και διερεύνηση της ίδιας του της ύπαρξης, μια αδιάκοπη αναζήτηση ανώτερων αληθειών και μια αναζήτηση προσωπικής διαφώτισης. Εμβάθυνε σε διάφορες πνευματικές παραδόσεις, αντλώντας έμπνευση από τον Χριστιανισμό, τον Βουδισμό και άλλα φιλοσοφικά και μονοπάτια. Οι αλληλεπιδράσεις του με πνευματικούς δασκάλους (π.χ. μοναχούς) εμπλούτισαν την κατανόησή του και εμβάθυναν τις πνευματικές του γνώσεις.
Η πνευματική αναζήτηση του Καζαντζάκη χαρακτηριζόταν από μια αταλάντευτη δέσμευση να εξερευνήσει τα βάθη του ανθρώπινου πνεύματος. Ασχολήθηκε με υπαρξιακά ερωτήματα, τη φύση του Θεού, τον σκοπό της ζωής και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Τα γραπτά του συχνά πάλευαν με τις διχοτομίες του φωτός και του σκότους, της υπερβατικότητας, της αιώνιας πάλης μεταξύ του φυσικού και του πνευματικού, της μετατροπής της ύλης σε πνεύμα.
Μέσα από τα γραπτά του, ο Καζαντζάκης καλούσε τους αναγνώστες να ξεκινήσουν τη δική τους πνευματική αναζήτηση. Αμφισβήτησε τις συμβατικές έννοιες της πίστης και της πνευματικότητας, προτρέποντας τα άτομα να αντιμετωπίσουν τις εσωτερικές τους συγκρούσεις και να αγκαλιάσουν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εμπειρίας. Τους ενθάρρυνε να ξεκινήσουν τα δικά τους εσωτερικά ταξίδια, να αμφισβητήσουν, να αμφιβάλουν και να αναζητήσουν τις δικές τους προσωπικές αλήθειες.
Συμπερασματικά, η χωρική και η πνευματική αναζήτηση του Νίκου Καζαντζάκη ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες. Τα φυσικά του ταξίδια ήταν η εξωτερική εκδήλωση της εσωτερικής του ανησυχίας και της αδιάκοπης αναζήτησης ανώτερων αληθειών. Μέσα από τις συναντήσεις του με διαφορετικούς πολιτισμούς, πνευματικές παραδόσεις και φωτισμένα άτομα, επιδίωκε να υπερβεί τους περιορισμούς του υλικού κόσμου και να εμβαθύνει στα βαθιά μυστήρια του ανθρώπινου πνεύματος. Τα γραπτά του Καζαντζάκη εξακολουθούν να εμπνέουν και να προκαλούν τα άτομα να ξεκινήσουν τη δική τους πνευματική αναζήτηση, προτρέποντάς τα να εξερευνήσουν τα βάθη της δικής τους ύπαρξης και να αγκαλιάσουν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εμπειρίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
______________________
Αλεξίου, Ε., 1978, Για να γίνει μεγάλος. Βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη, εκδ. Καστανιώτη.
Αργυροπούλου, Χ., 2020, Καζαντζακικά Μελετήματα. Νίκος Καζαντζάκης, ένας χαλκέντερος και πολύτροπος δημιουργός, εκδ. Έναστρον.
Καζαντζάκη, Ε., 1998, Νίκος Καζαντζάκης. Ο ασυμβίβαστος, εκδ. Καζαντζάκη.
Καζαντζάκης, Ν., 1969, Ταξιδεύοντας. Ιταλία-Αίγυπτος-Σινά-Ιερουσαλήμ-Κύπρος-Ο Μοριάς, εκδ. Ελ. Καζαντζάκη.
Καζαντζάκης, Ν., 1986, Ταξιδεύοντας. Αγγλία, εκδ. Καζαντζάκη.
Καζαντζάκης, Ν., 1993, Επιστολές προς Γαλάτεια, εκδ. Δίφρος.
Καζαντζάκης, Ν., 2014, Αναφορά στον Γκρέκο, εκδ. Καζαντζάκη.
Πρεβελάκης, Π., 1984, Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη. Και σαράντα άλλα αυτόγραφα εκδιδόμενα με σχόλια, ένα Σχεδίασμα Εσωτερικής Βιογραφίας και τη Χρονογραφία του Βίου του
Ν. Καζαντζάκη από τον Π. Πρεβελάκη, εκδ. Ελ. Καζαντζάκη.
