Για έναν «προσβάσιμο» Σικελιανό

Ασφαλώς οι μελετητές του Άγγελου Σικελιανού θα αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη επιφύλαξη τη λέξη πρόσβαση, όταν πρόκειται για έναν λυρικό ποιητή σαν τον Σικελιανό, που καταφέρνει να κινείται με απαράμιλλη άνεση και δεξιοτεχνία ανάμεσα στον ρομαντισμό, τον συμβολισμό και τον ρεαλισμό, που εκφράζει με πηγαίο και μοναδικό τρόπο βιώματα και οράματα, που ντύνεται την περσόνα του μύστη και του προφήτη και οραματίζεται έναν ιδιότυπο θρησκευτικό ουμανισμό, που αναλαμβάνει τον ρόλο του ηγέτη για να οδηγήσει τον κόσμο στην παγκόσμια συμφιλίωση και που, τέλος, η ίδια η σχεδόν μυθική ζωή του ταυτίζεται με ό,τι πιο αντισυμβατικό. Και όμως, αυτό επιχειρεί να κάνει το Μουσείο Άγγελου Σικελιανού στη Λευκάδα, που άνοιξε τις πύλες του το 2017 χάρη στην ευγενική χορηγία της Εθνικής Τράπεζας. Το μουσείο στεγάζεται στο αναστηλωμένο σπίτι των Σικελιανών, όπου ο Άγγελος έζησε τα πρώτα παιδικά του χρόνια. Χάρη στις εξαιρετικές νοηματικές και αρχιτεκτονικές εκθεσιακές μελέτες που αξιοποιούν όλους τους διαθέσιμους μουσειολογικούς «τρόπους», το μουσείο έχει καταστεί ιδιαίτερα «προσβάσιμο» όχι μόνο κινητικά αλλά και νοηματικά σε ό,τι αφορά το έργο αλλά και τη ζωή του ποιητή.^[1] 
Η «πρόσβαση» στο μουσείο είναι πολυεπίπεδη και επιτυγχάνεται τόσο με την εξασφάλιση της αναγκαίας κινητικής βατότητας όσο και με τη χρήση πολυαισθητηριακών μέσων που επιτρέπουν την πολύτροπη πρόσληψη πληροφοριών. Το ίδιο το σπίτι, καίτοι κηρυγμένο ιστορικό μνημείο, παρέχει όλες τις διευκολύνσεις κινητικής πρόσβασης (ισόπεδη είσοδο, διαδρόμους όδευσης και αναβατόριο για τους ορόφους). Επιπλέον, με τη διατήρηση της αυθεντικής του διαμερισματοποίησης αλλά και τις σοφές αρχιτεκτονικές επιλογές του Πάνου Τζώνου με τα γαιώδη και τρυφερά χρώματα και τον ατμοσφαιρικό φωτισμό, δημιουργείται ο απαραίτητος οικείος χώρος υποδοχής και προετοιμάζεται αισθητηριακά και συναισθηματικά η πρόσβαση στην ευρεία της έννοια. Αποκορύφωμα αυτής της «υποδοχής» αποτελεί η κουζίνα του σπιτιού, η εστία της οικογένειας, που επίτηδες διατηρήθηκε ανέπαφη για να αναδίδει την αύρα των ενοίκων και να ενεργοποιεί όλα εκείνα τα συναισθήματα της οικειότητας και της θαλπωρής που κάνουν τον επισκέπτη να αισθάνεται ευπρόσδεκτος.

Μοναδικά εκθέματα με ιδιαίτερη ιστορική και συναισθηματική φόρτιση, δανεισμένα ή παραχωρημένα από σημαντικά μουσεία και ιστορικά αρχεία,^[2] όπως προσωπικά αντικείμενα του Σικελιανού και των δύο συντρόφων του, της Εύας Πάλμερ και της Άννας Καμπανάρη, ζωντανεύουν με απαράμιλλο τρόπο τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών και ανοίγουν τον δρόμο για την συναισθηματική εμπλοκή του επισκέπτη. Στα προσωπικά ενθυμήματα με ιδιαίτερη φόρτιση συγκαταλέγονται η πένα και το μελανοδοχείο του ποιητή, τα πορφυρά μαλλιά της Εύας και τα ρούχα που ύφανε για τον εαυτό της και τις Δελφικές Εορτές, αλλά και χειρόγραφα έργων του ποιητή με τον γραφικό του χαρακτήρα, που αλλάζει στην πάροδο του χρόνου ακολουθώντας τη βιολογική αλλά και την πνευματική του ωρίμανση.
Τα εκθέματα πλαισιώνονται από πλούσιο εποπτικό υλικό με φωτογραφίες, εύληπτα επεξηγηματικά κείμενα και υποτιτλισμένα οπτικοακουστικά που βοηθούν τον επισκέπτη να μεταφερθεί στον χωροχρόνο και να κατανοήσει τη ζωή και το έργο του μεγάλου λογοτέχνη και διανοητή. Την οπτική πρόσληψη πληροφοριών συμπληρώνει η ηχητική, με σπάνια ντοκουμέντα που περιέχουν τις φωνές των ίδιων των πρωταγωνιστών, του Άγγελου, της Εύας και της Άννας, αλλά και ηχογραφημένες απαγγελίες ποιημάτων ακόμη και με τη φωνή του ίδιου του ποιητή να ακούγεται στο μουσείο ωσεί παρών. Στις σημαντικές ηχητικές πληροφορίες συμπεριλαμβάνονται και οι μελοποιήσεις ποιημάτων του Σικελιανού από σημαντικούς συνθέτες, που ακούγονται από ειδικό ηχείο και που βοηθούν τον επισκέπτη να βιώσει μια άλλη διάσταση του σικελιανικού λόγου.^[3] Τέλος, η προσβασιμότητα του εκθεσιακού υλικού ενισχύεται ακόμη περισσότερο και με σταθμούς διάδρασης, όπου ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία λήψης πληροφοριών αυτενεργώντας και ακολουθώντας τα δικά του ενδιαφέροντα αλλά και τον δικό του προσωπικό ρυθμό.^[4]
Αυτό ακριβώς το μουσείο με τις τόσες δυνατότητες επέλεξε η Μ.Κ.Ο. «Artogether - Tέχνη Ατόμων με και χωρίς Αναπηρία»,^[5] προκειμένου να συμμετάσχει στο πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για χρηματοδότηση προτάσεων που θα ενίσχυαν τον ρόλο των μουσείων σύγχρονου πολιτισμού. Η Artogether, οργανισμός που από το 1990 προωθεί πολιτιστικά προγράμματα σε συμπεριληπτικές ομάδες (ομάδες ατόμων με και χωρίς αναπηρία), θεωρεί ότι η τέχνη και ο πολιτισμός και, κατά συνέπεια, τα πολιτιστικά ιδρύματα και τα μουσεία, μπορούν να αποτελέσουν το όχημα για κοινωνική αλλαγή και ισότιμη ένταξη των ατόμων με «περιορισμούς»^[6] στο κοινωνικό σύνολο, κάτι που παράλληλα διευρύνει δραστικά και εποικοδομητικά το κοινό αυτών των ίδιων των φορέων.^[7]
To πρόγραμμα που υποβλήθηκε υπό τον γενικό τίτλο «Συνομιλώντας με τον Άγγελο Σικελιανό» και τελικά χρηματοδοτήθηκε και τέθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, αποτελείται από τρεις ξεχωριστές αλλά αλληλένδετες δράσεις και στοχεύει στο να καταστήσει το μουσείο ευρύτερα γνωστό διευρύνοντας την προσβασιμότητά του με δυνατότητες και λειτουργίες που εντάσσονται στην αντίληψη του καθολικού σχεδιασμού.^[8] Την επιστημονική ευθύνη για το πρόγραμμα ανέλαβαν οι υπογράφουσες ενώ την εποπτεία και τον συντονισμό είχε η πρόεδρος της Artogether Δέσποινα Ασλανίδου.

Σε συνεργασία με το Μουσείο Άγγελου Σικελιανού και τον Δήμο Λευκάδας, στον οποίον ανήκει το μουσείο, λειτούργησαν δύο εικαστικά εργαστήρια για συμπεριληπτικές ομάδες ατόμων με και χωρίς αναπηρία, ένα στην Αθήνα στο εικαστικό εργαστήριο της Artogether με θέμα «Ζωγραφίζοντας Σικελιανό» υπό την καθοδήγηση του εικαστικού Νίκου Κόνιαρη και ένα στην Λευκάδα, στο Εικαστικό Εργαστήριο του Συλλόγου Ζωγραφικής και Αγιογραφίας Λευκάδας με θέμα «Ανακαλύπτοντας έναν ποιητή: Ο Άγγελος Σικελιανός μέσα από τα ποιητικά του σύμβολα», υπό την εποπτεία της εικαστικού Χαράς Σαΐτη. Στόχος των εργαστηρίων ήταν η εμβάθυνση στην ποίηση του Σικελιανού και η διερεύνηση της δυνατότητας μετουσίωσης του ποιητικού λόγου σε εικαστική δημιουργία. Στην πρώτη περίπτωση οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εμπνευσθούν από ειδικά επιλεγμένους στίχους, ενώ στη δεύτερη τους ζητήθηκε να «διαχειριστούν» και να διερευνήσουν τα ορφικά σύμβολα «στάχυς», «βότρυς» και «ρόδο», που διατρέχουν την ποίηση του Σικελιανού και χρησιμοποιούνται από τον ποιητή για να εκφράσουν τον ενισμό του. Το αποτέλεσμα εξέπληξε και μας απέδειξε πως ο Σικελιανός με τον πηγαίο λυρισμό του και την πέρα από τα συμβατικά όρια θέαση του κόσμου μπορεί να δονήσει το συναίσθημα και την φαντασία ατόμων με προβλήματα νοητικά και ψυχικά και να τους δώσει την ευκαιρία να εκφραστούν δημιουργικά.
Δέκα από τις ζωγραφικά έργα των μελών του εικαστικού εργαστηρίου της Artogether τυπώθηκαν σε μονόφυλλες κάρτες μαζί με τους στίχους που αποτέλεσαν την έμπνευση και διανέμονται δωρεάν από το Μουσείο Άγγελου Σικελιανού βοηθώντας έτσι στην εύκολη και ευρεία διάχυση του έργου του ποιητή, ενώ ατομικά και συλλογικά έργα του εργαστηρίου της Λευκάδας σχεδιάζεται να εκτεθούν με την πρώτη ευκαιρία.

Η δεύτερη δράση του προγράμματος αφορούσε την παραγωγή των ακόλουθων τριών εντύπων σε εκδοτική επιμέλεια της Ελληνοεκδοτικής Α.Ε., που σχεδιάστηκαν με σκοπό να συμπληρώσουν τις από το μουσείο παρεχόμενες πληροφορίες και να διευκολύνουν ομάδες ατόμων νεαρής ηλικίας ή ομάδες ατόμων περιορισμένων δυνατοτήτων να ανακαλύψουν τον Σικελιανό και την ποίησή του.

Α- Ιστορία μυθοπλασίας «Ένα ποιητής ταξιδεύει…»

Πόσο επίκαιρoς μπορεί να είναι ένας ποιητής σαν τον Άγγελο Σικελιανό σήμερα; Με αυτό το ερώτημα επιχειρήσαμε να κάνουμε περισσότερο γνωστό στο ευρύ κοινό και ιδιαίτερα στα παιδιά το έργο του αλλά και να φωτίσουμε τη ζωή του μεγάλου αυτού «αλαφροΐσκιωτου» ποιητή μέσα από το παραμύθι με τον τίτλο: «Ένας ποιητής ταξιδεύει…».^[9] Το βιβλίο συνοδεύεται από παραπομπές σε συγκεκριμένα ποιήματα από τα οποία έχει αντληθεί η έμπνευση καθώς και από πραγματολογικά σχόλια, καθιστώντας το πλήρως επιστημονικά τεκμηριωμένο. Επιπλέον παρέχει και την ευκαιρία της ακουστικής απόλαυσης μέσω της εφαρμογής QR Code, γεγονός που επιτρέπει την πρόσβαση ακόμη και σε άτομα με οπτικές αναπηρίες. Σε αυτό συμβάλλει και το ότι η σκηνοθετημένη και με εναλλαγή ρόλων ηχητική αφήγηση υποστηρίζεται από πρωτότυπη μουσική υπόκρουση.

Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο καθώς ο ίδιος ο Σικελιανός δεν έγραψε ποτέ ποιήματα για παιδιά ενώ ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται από «δύσκολη» γραφή και πολυσύνθετα νοήματα. Παρ’ όλ’ αυτά, θεωρούμε πως το έργο του προσφέρεται ιδιαίτερα για το νεανικό κοινό, αφού η ποίησή του βρίθει από παραμυθικές εικόνες πλούσιες σε φαντασία:

Το παραμύθι ξεκινά με την αφιέρωση «Σε όσους ονειρεύονται, σε όσους τολμούν», στάση που χαρακτηρίζει άλλωστε τον ίδιο τον ποιητή, καθώς, ως γνωστό, μετουσίωσε την ποίηση του σε πράξη ζωής. Η αφήγηση ξεδιπλώνεται με τη φωνή ενός δελφινιού δίνοντας έμφαση με αυτό τον τρόπο σε ένα από το πιο βασικά γνωρίσματα της σικελιανικής ποιητικής δημιουργίας, την ιδιαίτερη σχέση με τη φύση.

Πρωταρχικό μέλημά μας ήταν να παρουσιάσουμε στο βιβλίο την ουσιώδη και άρρηκτη επαφή του Σικελιανού με το περιβάλλον. Το δελφίνι είναι επίσης ένα αγαπημένο πλάσμα του ποιητή, το οποίο απαντά συχνά στο έργο του. Το όμορφο αυτό θηλαστικό, λοιπόν, συναντά τον έφηβο Σικελιανό και συνομιλεί μαζί του σε ένα ακρογιάλι της Λευκάδας, όπου ο ποιητής φέρεται να βρίσκεται σε απόλυτη ταύτιση με τα φυσικά στοιχεία που τον περιβάλλουν.^[10] Στη συνέχεια, ο Σικελιανός μιλά για τις περιπλανήσεις του αναφερόμενος πρώτα πρώτα στο νησί του, τη Λευκάδα. Το πρώτο μεγάλο συνθετικό ποίημα του Σικελιανού, ο Αλαφροΐσκιωτος, πραγματεύεται αυτήν ακριβώς την άμεση επικοινωνία με τη φύση και προσφέρει ένα πρότυπο αρμονικής σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Χαρακτηριστική είναι η επικοινωνία και η άμεση επαφή του ποιητικού υποκειμένου και με άλλα πλάσματα, όπως είναι τα πουλιά, συλλαμβάνοντας έτσι τον διάχυτο ερωτικό παλμό της φύσης.^[11] Χαρακτηριστικό ως προς αυτό είναι ένα ποιητικό απόσπασμα του Αλαφροΐσκιωτου, όπου ο ποιητής απαριθμεί μια σειρά από είδη πουλιών, όπως η στεφανούδα, η γαλιάντρα, ο ατσάραντος κ.ά., φιλοδοξώντας να καταγράψει τα κελαηδίσματα των πουλιών, γεγονός που επιβεβαιώνει βαθιά γνώση της φυσικής ζωής.^[12] Είναι γνωστή άλλωστε η συσχέτιση των ποιητών με τα πουλιά, τους όμορφους αυτούς «τραγουδιστές» της φύσης. Ο Σικελιανός στο ποίημά του «Ταξιδεύω με το Διόνυσο» από τη Συνείδηση της γης αναφέρεται ιδιαίτερα σ’ αυτήν τη σχέση:^[13]

Η αγάπη άλλωστε του ποιητή για τα πουλιά αναδεικνύεται και μέσα από ένα σκίτσο του σε χειρόγραφο,όπου σημειώνει μεταξύ άλλων «Στης ροδοδάφνης φώλιασε από μέσα το αηδόνι».^[14]

Σε πολλούς ακόμα στίχους του Αλαφροΐσκιωτου παρουσιάζονται και άλλα πουλιά, όπως η γλαύκα, το ιερό πουλί της θεάς Αθηνάς αλλά και ο αετός^[15] και το περιστέρι, με τα οποία ο ποιητής ταυτίζεται απόλυτα.^[16] Μέσα από αυτό το βίωμα της απόλυτης ενότητας απορρέει η ιδέα της αντιστοιχίας ανάμεσα στις φυσικές και τις ανθρώπινες αξίες:^[17]

Εύλογη επομένως είναι η απεικόνιση των «πολύχρωμων» πουλιών στο εξώφυλλο του βιβλίου (εικόνα 4), που διατρέχουν και άλλες σελίδες του παραμυθιού, καθώς πρόκειται για πλάσματα που ταξιδεύουν τον ποιητή στη ζωή αλλά και στο θάνατο, ένα ταξίδι όμως που οδηγεί τελικά στην αθανασία. Πρόκειται για το «τελευταίο» ταξίδι που περιγράφεται στο φινάλε του παραμυθιού, όπου ο ποιητής αποκτά φτερά -όπως παρουσιάζεται και ο ίδιος άλλωστε στο εξώφυλλο- ενώ στη συνέχεια γίνεται αστέρι, γεγονός που προοικονομείται ήδη από την αρχή του βιβλίου με τη φράση «Μα βέβαια, αφού η καρδιά μου είναι αστέρι» και βασίζεται σε αντίστοιχα αποσπάσματα του Αλαφροΐσκιωτου αλλά και του «Προλόγου» του Λυρικού Βίου.^[18] Ο Σικελιανός έτσι, όντας απόλυτα ταυτισμένος με τη φύση, υπερβαίνει τα γήινα και ενώνεται με ολόκληρο το Σύμπαν. Μία τέτοια εικόνα μπορεί να γοητεύσει το νεανικό κοινό, καθώς ο έφηβος ποιητής θυμίζει έναν άλλο ήρωα, τον «Μικρό Πρίγκιπα» του ομότιτλου βιβλίου του Γάλλου συγγραφέα Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί, που αν και θεωρείται παιδικό ανάγνωσμα, απευθύνεται σε όλους. Όπως λοιπόν ο ήρωας του γαλλικού βιβλίου, έτσι κι ο ποιητής ταξιδεύει νοερά στο διάστημα αναζητώντας νέες περιπέτειες σε αστερισμούς, όπως για παράδειγμα το στεφάνι της Αριάδνης, στο οποίο αναφέρεται ο Σικελιανός και στο ποίημά του «Μέγιστον Μάθημα».^[19] Κι αυτή η προοπτική της ταύτισης με το σύμπαν προσφέρει πολλά ερεθίσματα στους νεαρούς αναγνώστες που επιδιώκουν να ανακαλύψουν περισσότερα για τον υπέροχο κόσμο του Διαστήματος.

Η σχέση του ποιητή με τη Φύση και το Σύμπαν γενικότερα που προβάλλεται και στο παραμύθι, δε βασίζεται μόνο στην ποίηση αλλά και στις θέσεις του Σικελιανού, όπως αυτές παρουσιάζονται στον «Πρόλογο» του Λυρικού Βίου. Εκεί ο ποιητής αναφέρεται αρχικά στην πρώτη του εμπειρία με την φύση:

Από την πρώτη λοιπόν ώρα που προχώρησα το βήμα μου στην έκταση της γης, κι από την πρώτη μαύρη έναστρη νύχτα όπου αντίκρυσα παιδί (και που έκτοτε η εικόνα της υπάρχει αναλλοίωτη και ολόκληρη βαθιά μου), η ιδέα της φύσης δεν υπήρξε ποτέ για με ένα πλαίσιο ή περίλαμπρο ή μοιραίο της ανθρώπινης ζωής, αλλά η αιώνια ωδινόμενη στο κέντρο των πλασμάτων όλων κοσμογονική αισθαντική Ψυχή».^[20]

Μέσα από τους στίχους του ο Σικελιανός εναρμονίζεται και ταυτίζεται με τους βαθύτερους ρυθμούς της ζωής και μ’ αυτή τη στάση του, έμμεσα όμως, όπως αναφέρει και στον «Πρόλογο» του Λυρικού Βίου, αντιδρά μαχητικά σε ό,τι η μοιραία πνευματική και ψυχική αδράνεια των ανθρώπων παρεμβάλλει σαν εμπόδιο στην αέναα συνειδητή και συνεργατική ενότητα μαζί της, εξαιτίας μιας αυθαίρετης, μηχανικής, μνημονικής, διαιρετικής και λογοκρατικής ερμηνείας και διαρρύθμισης της γύραθέ τους διανόησης και ζωής.^[21] Η ουσία της παρέκκλισης, σύμφωνα με τον ποιητή όπως σημειώνει κι ο Ερατοσθένης Καψωμένος,^[22] έγκειται στην προτεραιότητα της νοητικής λειτουργίας εις βάρος όλων των άλλων ψυχικών λειτουργιών του ανθρώπου, στην διάσπαση της αρχικά σφαιρικής ενότητας της ανθρώπινης ύπαρξης σε σώμα και ψυχή, στην αποξένωση από την φύση, στην απομάκρυνση από τα υπόλοιπα όντα, στην μετάθεση της ολοκλήρωσης του ανθρώπου σε περιοχές μεταφυσικές, στην μονομερή ανάπτυξη των ανθρωπίνων δυνατοτήτων. Έτσι, σύμφωνα με τις απόψεις του Σικελιανού, που συναντούν εκείνες του Νίτσε καθώς και άλλων φιλοσοφικών κινημάτων,^[23] που επιδίωκαν να ξαναφέρουν τον άνθρωπο στις κοσμικές του διαστάσεις,

οι μηχανικές αρχές της εποχής μας, προέκταση της φοβερής ασθένειας της Λογοκρατίας του περασμένου αιώνα, προχωρούνε σαν ένας τυφλός οδοστρωτήρας: με την ίδια αναισθησία απάνω από τις πέτρες, απ’ το χώμα, κι από τα ανθρώπινα κορμιά, κατάσταση που οφείλεται για την σημερινή ηθική και ιστορική εξάρθρωση της Δύσης.^[24]

Παρατηρούμε λοιπόν πως πριν ακόμα υπάρξει κάποια υποψία διαταραχής στην οικολογική ισορροπία του πλανήτη, ο Άγγελος Σικελιανός επισήμανε τις ολέθριες συνέπειες από τη μονομερή ανάπτυξη του βιομηχανικού και τεχνικού πολιτισμού και διακήρυττε μέσα από την ποίηση και τα θεωρητικά-φιλοσοφικά του κείμενα την ανάγκη εναρμόνισης του ανθρώπινου πολιτισμού με τη φύση και τις ζωικές αξίες.

Το πρότυπο εναρμόνισης του πολιτισμού προς την φύση^[25] ο Σικελιανός το αναγνωρίζει στις αξίες του ντόπιου αγροτικού πολιτισμού, γεγονός που φαίνεται μέσα από την συμβίωσή του με τους απλούς ξωμάχους του νησιού του, της Λευκάδας. Ο Σικελιανός στον Αλαφροΐσκιωτο επικοινωνεί με τον ελληνικό λαό, που συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία φανερώνουν την ιδιαίτερη και αρμονική σχέση του ανθρώπου με την φύση. Ο λαός κατά τον Σικελιανό είναι «η μοχθούσα, αναμάρτητη ανθρωπότητα, φορέας του θείου και μαγικού νόμου» και χαρακτηρίζεται από αρετές όπως η λεβεντιά, η έμφυτη σοφία και η λατρεία της ομορφιάς.^[26] Αντιπροσωπευτική ως προς αυτό το θέμα στο παραμύθι είναι η συνάντηση του ποιητή με μία απλή γυναίκα του λαού, την οποία ο Σικελιανός παραλληλίζει με την αρχαία κόρη.^[27] Ο Σικελιανός, άλλωστε, στο σύνολο του έργου του εμπνέεται από το κλασικό πνεύμα και το συναιρεί με τη σύγχρονη λαϊκή ζωή.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται επίσης θέματα της αρχαίας Ελλάδας που χρησιμοποιεί ο Σικελιανός ως σύμβολα στην ποίησή του, όπως ο μύθος του Ηρακλή και του Τριπτόλεμου, ήρωες που βοηθούν τους ανθρώπους.

Ακόμη ο ποιητής είχε συλλάβει την ιδέα να δημιουργηθεί στους Δελφούς ένας παγκόσμιος πνευματικός πυρήνας ικανός να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών. Πρόκειται για την περίφημη Δελφική Ιδέα, στην οποία αναφερόμαστε στο βιβλίο, που σχετιζόταν με το όραμα του Σικελιανού για παγκόσμια ειρήνη και συναδελφοσύνη. Αυτό το όραμα ο μεγάλος διανοητής επιχείρησε να μετατρέψει σε πράξη διοργανώνοντας τις Δελφικές Εορτές το 1927 και 1930 με την γυναίκα του Εύα Πάλμερ Σικελιανού.^[28] Στις Εορτές παρευρέθηκαν άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης από όλο τον κόσμο αλλά και απλοί κάτοικοι της περιοχής και παρακολούθησαν τις τραγωδίες Προμηθέας Δεσμώτης και Ικέτιδες του Αισχύλου, έργα τα οποία υμνούν την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την πνευματική αναγέννηση της ανθρωπότητας, αλλά και αθλητικούς αγώνες κατά το παράδειγμα της αρχαιότητας. Ο Σικελιανός μάλιστα εμπιστεύτηκε ανθρώπους του λαού καθώς τους κάλεσε στις Εορτές να συμμετάσχουν με χορευτικές παραστάσεις και εκθέσεις χειροτεχνίας,^[29] εκδηλώσεις που συμπλήρωναν τα υπόλοιπα δρώμενα.
Συνοψίζοντας, θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι το έργο του Σικελιανού είναι ιδιαίτερα επίκαιρο και βασική επιδίωξη του βιβλίου Ένας ποιητής ταξιδεύει… είναι να παρουσιάσει όλες τις διαστάσεις τις σικελιανικής ποιητικής δημιουργίας που συναρτώνται με ζωτικά προβλήματα κι αιτήματα της σημερινής πραγματικότητας. Ο ποιητής άλλωστε είναι ίσως η πρώτη από τις πνευματικές μορφές του τόπου που επισήμανε τις καταστροφικές συνέπειες από την μονομερή ανάπτυξη του βιομηχανικού και τεχνικού πολιτισμού και πρόβαλε συνειδητά περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον την εναρμόνιση του πολιτισμού προς τη φύση, που προϋποθέτει τη συνεργασία του ανθρώπου με όλα τα πλάσματα της γης. Μέσα από τη συνολική δράση του ο Σικελιανός, αλληλέγγυος προς την ανθρωπότητα, αξιοποιεί αξίες της αρχαιοελληνικής αλλά και της νεότερης παράδοσης και περνάει πολλά και ουσιώδη μηνύματα σχετικά με την παγκόσμια ειρήνη, τη συναδέλφωση των λαών αλλά και την ανάγκη οργανικής επανένωσης με τη Δημιουργία, που από μόνη της επιτρέπει την προστασία και τη συνακόλουθη σωτηρία του περιβάλλοντος.

Β. Φυλλάδιο εξερεύνησης «Στο σπίτι του ποιητή»

Το δεύτερο έντυπο είναι ένα φύλλο δράσεων από αυτά που συχνά χρησιμοποιούν τα μουσεία και απευθύνεται σε νεαρούς αναγνώστες καθώς και σε συμπεριληπτικές ομάδες επισκεπτών με και χωρίς αναπηρία. Το φυλλάδιο έχει σχεδιαστεί για να βοηθά τον επισκέπτη να περιπλανηθεί στους ζεστούς χώρους του Μουσείου Άγγελου Σικελιανού και να μπορεί να παρακολουθήσει καλύτερα την ορισμένη από τη μουσειολογική μελέτη πορεία των αιθουσών. Για κάθε αίθουσα-ενότητα δίνονται συνοπτικές πληροφορίες σχετικά με το νοηματικό και εκθεσιακό περιεχόμενο, που βοηθούν ιδιαίτερα τον επισκέπτη να παρακολουθήσει το πυκνό μουσειολογικό αφήγημα. Ακολουθούν κατάλληλα επεξεργασμένες ερωτήσεις-δράσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας, που καλούν τον επισκέπτη να εστιάσει την προσοχή του σε συγκεκριμένα εκθέματα. Το γεγονός ότι πρόκειται για ένα έντυπο σε τετραχρωμία με πολλές πληροφορίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τις αίθουσες και τα εκθέματα του μουσείου το καθιστά επιπλέον ένα πολύτιμο προσωπικό ενθύμιο για κάθε επισκέπτη αλλά και ένα ερέθισμα για περαιτέρω γνωριμία με τον ποιητή και το έργο του.

Γ. Μονόφυλλες κάρτες

Οι δημιουργίες των μελών του εικαστικού εργαστηρίου της «Artogether» αποτέλεσαν το υλικό για την εκτύπωση δέκα μονόφυλλων καρτών στις οποίες αποτυπώνεται το ζωγραφικό έργο, ο στίχος που αποτέλεσε την έμπνευση με την σχετική παραπομπή του αλλά και το όνομα κάθε δημιουργού. Η μετουσίωση του ποιητικού λόγου του Σικελιανού σε πηγαία εικαστική δημιουργία όχι μόνον αναδεικνύει την εικονοπλαστική δύναμη των στίχων του αλλά επιβεβαιώνει και το πιστεύω της Artogether ότι «η Τέχνη δεν είναι πολυτέλεια αλλά μια βαθιά παναθρώπινη ανάγκη».

Η τρίτη δράση του προγράμματος «Συνομιλώντας με τον Άγγελο Σικελιανό» αφορά στη χρήση των νέων τεχνολογιών, που τα τελευταία χρόνια δίνουν άλλες διαστάσεις στη μουσειακή εμπειρία και ξεπερνούν τους χωρικούς και χρονικούς περιορισμούς. Επιλέχτηκαν δύο ξεχωριστές αλλά αλληλένδετες διαδραστικές εφαρμογές, η εικονική περιήγηση με hot spots και το ψηφιακό παιχνίδι επιλογών, που εκπονήθηκαν από την εταιρεία Inte*Learn και αποσκοπούν στη διεύρυνση της προσβασιμότητας του Μουσείου Άγγελου Σικελιανού με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας.^[30] 

Η εικονική περιήγηση με hotspots μεταφέρει τον διαδικτυακό επισκέπτη στους χώρους του Μουσείου και του προσφέρει μια εικονική διαδρομή, η οποία είτε είναι σειριακή και ακολουθεί την ορισμένη από τη μουσειολογική μελέτη πορεία είτε επιτρέπει στον χρήστη να κάνει τις δικές του προσωπικές επιλογές «επίσκεψης». Για κάθε αίθουσα-ενότητα της φυσικής έκθεσης παρουσιάζεται μια γενική σταθερή άποψη και δίνονται ευσύνοπτα στοιχεία για το περιεχόμενό της με κείμενα που παράλληλα εκφωνούνται. Η ενεργοποίηση των hotspots παρέχει τη δυνατότητα διάδρασης και άντλησης πληροφοριών για εκθέματα και οπτικοακουστικά με ειδικό ενδιαφέρον. Πρόσθετες πληροφορίες παρέχονται για την προσβασιμότητα του μουσείου και των εκθεμάτων του με την ενεργοποίηση ειδικού σήματος.

Τέλος, το ψηφιακό παιχνίδι επιλογών, με ειδικά σχεδιασμένες ερωτήσεις εμπέδωσης / κατανόησης απευθύνεται σε χρήστες μικρής ηλικίας και σε άτομα με δυσκολίες νοητικές και αισθητηριακές και αποσκοπεί στην εμπέδωση της γνώσης με τρόπο ευχάριστο και παιγνιώδη. Για το λόγο αυτό, το πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί με τρόπο που να εξασφαλίζει άνεση χρόνου, να επιβραβεύει τον χρήστη για τη σωστή του επιλογή αλλά και να μη τον αποθαρρύνει σε περίπτωση λάθους.

Οι ψηφιακές δράσεις, παρόλο ότι δεν μπορούν με κανένα τρόπο να αντικαταστήσουν την φυσική επίσκεψη στο μουσείο, την υποκαθιστούν εν τινι μέτρω, όταν αυτή δεν είναι εφικτή λόγω εγγενών λειτουργικών αδυναμιών του μουσείου (περιορισμένο ωράριο λειτουργίας, τεχνικά προβλήματα κ.ά.), προσωπικών περιορισμών (εμποδιζόμενα άτομα, ΑμεΑ κ.λπ.) ή και ανωτέρας βίας (περιορισμοί πανδημίας κ.ά).

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος της Artogether «Συνομιλώντας με τον Άγγελο Σικελιανό» προσδοκούμε να αυξηθούν οι επισκέπτες του μουσείου, ιδιαίτερα αυτοί με αναπηρία, καθώς θα μπορούν, μέσω των εντύπων αλλά και των ψηφιακών εφαρμογών, να αποκτήσουν «πρόσβαση» και να «συνδιαλλαγούν» με τα εκθέματα αλλά και με το ίδιο το έργο του ποιητή, που σήμερα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.