Επετειακά

Μακριά από το μανιασμένο πλήθος και την στείρα πολιτική αντιπαράθεση των ημερών, που επισκίασε την επέτειο των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, μακριά και από την καταθλιπτική καθημερινή αναφορά των κρουσμάτων, διασωληνώσεων και θανάτων της πανδημίας, που έχει ωθήσει τον γιορτασμό αυτής της επετείου στο περιθώριο του ενδιαφέροντός μας, δηλαδή αποφεύγοντας ένα διπλά νοσηρό κλίμα, θα ήθελα να στρέψω την προσοχή μου κατά τη μεριά του μεγάλου εκείνου ιστορικού γεγονότος. Όχι βέβαια για να εκφωνήσω κανένα πανηγυρικό, ούτε να προβώ σε κάποια ιστορική ανάλυση, αλλά για να αναζητήσω σε μια πιο μικρή κλίμακα ένα ίχνος που θα μπορούσε να με συνδέει με τα συμβάντα εκείνης της εποχής, μια κλίμακα, θα έλεγα, οικογενειακή, προσωπική όπου θα μπορούσα να βρω ένα υλικό αποτύπωμα αυτής της σύνδεσης.
Και το εντοπίζω, απλά, σ’ ένα τετράδιο με σκληρό εξώφυλλο, που ανήκε στον παππού της γιαγιάς μου και δυο (προ 60ετίας) αποκόμματα εφημερίδων, που αναφέρονται σ’ αυτόν.
Ο παππούς της γιαγιάς μου με πάει αρκετά πίσω στο χρόνο – έχω κι εγώ τα χρονάκια μου, βέβαια. Η γιαγιά μου Ευγενία Γαλάτη, γεννήθηκε το 1884 στη Σμύρνη, η μητέρα της Κατερνιώ Πετροκοκκίνου το 1858 στην Χίο, και ο πατέρας αυτής (σε δεύτερο γάμο) Νικόλαος Πετροκόκκινος το 1806 επίσης στην Χίο.
Το 1822, ο 16χρονος προ-προπάππους Νικόλαος διασώζεται, κατά πάσα βεβαιότητα, από αμερικανούς ιεραποστόλους από τη σφαγή της Χίου και δύο χρόνια αργότερα τον βρίσκουμε στην Βοστώνη, όπου σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, στο κολλέγιο Amherst.
Έχει αναφερθεί ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1830, επιστρέφοντας στην Ευρώπη, διέμεινε για ένα διάστημα στην Μάλτα συνεργαζόμενος με αμερικανικές ιεραποστολές, και στη συνέχεια μετέβη στην Σμύρνη όπου συνεχίζει τη συνεργασία του με τους αμερικανούς ιεραποστόλους και μπορεί ενδεχομένως να ταυτιστεί με τον εκδότη της εκπαιδευτικής εφημερίδας Αποθήκη των Ωφελίμων Γνώσεων που κυκλοφόρησε από το 1837 ως το 1844. Τέλος, επανάκαμψε στη Χίο, όπου, σύμφωνα με πληροφορίες, που δεν μπορώ να επιβεβαιώσω, διετέλεσε μετά το 1867 πρόξενος των ΗΠΑ.

Αυτό που μπορώ να επιβεβαιώσω, βάσει του προσωπικού ημερολογίου του –το τετράδιο που μου άφησε η γιαγιά μου– είναι ότι ασχολήθηκε με την εκπαίδευση στην Χίο, καθώς σ’ αυτό περιλαμβάνεται προσχέδιο επιστολής στον Βασιλικό Έφορο της Χίου εν Κων/πόλει Κ. Καραθεοδωρή, για μια υπόθεση «ανταρσίας» των δασκάλων.
Ήταν άνθρωπος με πνευματική καλλιέργεια, όπως φαίνεται από σκέψεις που διατυπώνει για τον ρόλο των μεγάλων δυνάμεων στην ελληνική επανάσταση, ή από το σχεδίασμα ενός δοκιμίου για την αγγλική ποίηση, ενώ εκφράζει και απόψεις για σημαίνοντα πρόσωπα, όπως σ’ ένα σχόλιο (λίαν επικριτικό) για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.

Το τετράδιο είναι χωρισμένο σε δύο μέρη. Το πρώτο περιέχει ημερολογιακές καταγραφές και σημειώσεις από το 1855 ως το 1873. Το δεύτερο επιγράφεται «Άνθη της Αγγλικής Ποιήσεως (μεταφρασθέντα εκ του πρωτοτύπου)» και περιλαμβάνει αποδόσεις ποιημάτων σημαντικών άγγλων ποιητών του 18^ου και του πρώτου μισού του 19^ου αιώνα, με εισαγωγή το δοκίμιο που ανέφερα πιο πάνω.

Προφανώς, μετά από σπουδές στην Βοστώνη και συνεργασίες με αμερικανούς, είναι και αγγλόφωνος – και δοκιμάζει να μεταφέρει την αγγλική ποίηση, και ιδιαίτερα τα φιλελληνικά ποιήματα της εποχής των νεανικών του χρόνων, στα ελληνικά.

Εδώ παραθέτουμε ένα μεταφρασμένο απόσπασμα από το ποίημα Childe Harold᾽s Pilgrimage του Byron, με ευθεία έκκληση για την ελευθερία της Ελλάδας, το οποίο εμπνεύστηκε ο ποιητής κατά το πρώτο του ταξίδι στα μέρη μας το 1809, και δημοσιεύτηκε ανάμεσα στο 1812 και 1818 στο Λονδίνο.

_{C A N T O   2}

LXXIII

Fair Greece! sad relic of departed worth!
Immortal, though no more! though fallen, great!
Who now shall lead thy scatter'd children forth,
And long accustom'd bondage uncreate?
Not such thy sons who whilome did await,
The hopeless warriors of a willing doom,
In bleak Thermopylae's sepulchral strait--
Oh! who that gallant spirit shall resume,
Lead from Eurotas' banks, and call thee from the tomb?

———— ≈ ————

Χαρίεσσα Ελλάς! Οικτρόν λείψανον απολεσθείσης αρετής!
Αθάνατος καίτοι μη υπάρχουσα· μεγάλη, καίτοι πεπτωκυία!
Ποίος τώρα θα συναγάγη τα διεσπαρμένα τέκνα σου, και οδηγήσει αυτά εις τον αγώνα;
Ποίος θα εξαλείψη το εκ πολυχρόνου συνηθείας δουλοπρεπές, μικρόψυχον αίσθημα;
Ουχ ούτως εφρόνουν οι αρχαίοι εκείνοι παίδες σου,
οίτινες, οικειοθελώς εις τον όλεθρον, αφοσιωθέντες,
περιέμενον εν Θερμοπύλαις την στιγμήν του ευκλεούς θανάτου.
Ω! ποίος υπό την έμπνευσιν του γενναίου εκείνου φρονήματος
εκ των οχθών του Ευρώτα ορμώμενος, θα σε ανακαλέσει εκ του τάφου