Μικρά παραλειπόμενα από την «Αγνώριστη» του Σολωμού

(Βλ. Χάρ­της #27)

Όπως ανα­κα­λύ­πτω από μία με­τα­πτυ­χια­κή ερ­γα­σία που βρή­κα σκα­λί­ζο­ντας το Google (Αν­δρο­μά­χη Τσιά­τσιου, Φι­λο­λο­γι­κή έκ­δο­ση των ελ­λη­νό­γλωσ­σων νε­α­νι­κών ποι­η­μά­των του Διο­νυ­σί­ου Σο­λω­μού, ΑΠΘ, 2009, 146): Ο Ζα­κυν­θι­νός πο­λυ­γρα­φό­τα­τος λό­γιος, λο­γο­τέ­χνης και δι­πλω­μά­της με πο­λυ­τά­ρα­χη ζωή Μα­ρί­νος Σι­γού­ρος, που το 1957 εί­χε εκ­δώ­σει για λο­γα­ρια­σμό του ΟΕ­ΣΒ τα άπα­ντα του ποι­η­τή με αφορ­μή την εκα­το­ντα­ε­τη­ρί­δα του, ση­μειώ­νει ότι υπάρ­χουν εν­δε­χό­με­νες επιρ­ρο­ές από σο­νέ­το του Πε­τράρ­χη, τρα­γού­δι του Ιτα­λού ποι­η­τή Francesco Balducci, αλ­λά και από τα ανα­κρε­ό­ντεια του Jacopo Vittorelli, πα­ρα­θέ­το­ντας μά­λι­στα και τα σχε­τι­κά απο­σπά­σμα­τα (σσ. 587-588). Αλ­λά και εν­δε­χό­με­νες απώ­τε­ρες επιρ­ρο­ές, όπως μου συ­μπλή­ρω­σε σε επι­κοι­νω­νία μας ο Κε­χα­γιό­γλου, από το Άσμα Ασμά­των, ση­μα­ντι­κό ση­μείο ανα­φο­ράς της ερω­τι­κής ποί­η­σης, αλ­λά και από τον Cavalcanti, που τον ανέ­συ­ρε και τον έβα­λε εν δό­ξη και τι­μή και στον 20^ό αι. ο Pound.

Η Τσιά­τσιου μας με­τα­φέ­ρει από τον Α΄ τό­μο της τρί­το­μης και μάλ­λον αξε­πέ­ρα­στης έκ­δο­σης των Απά­ντων του Σο­λω­μού από τον Λί­νο Πο­λί­τη, την απρό­σμε­νη ίσως για μέ­να άπο­ψή του ότι το ξάφ­νια­σμα της φύ­σης από την αι­θέ­ρια ομορ­φιά της Αγνώ­ρι­στης απο­δί­δε­ται με μια «ανε­ξή­γη­τη λυ­ρι­κή γοη­τεία που προ­ξε­νεί συ­γκί­νη­ση, που μας διο­χε­τεύ­ε­ται με­του­σιω­μέ­νη, πε­ρα­σμέ­νη από το φίλ­τρο του κα­θα­ρού λυ­ρι­σμού». Δεν το πε­ρί­με­να, εί­ναι η αλή­θεια, από τον Πο­λί­τη. Δι­κό μου το λά­θος.

Την ίδια «λυ­ρι­κή γοη­τεία» δέ­χε­ται και για την Ξαν­θού­λα. Αλ­λά για να πε­ριο­ρι­στού­με στην Αγνώ­ρι­στη. Πώς εξη­γεί­ται; Εξη­γεί­ται για­τί –αν υπάρ­χει εξή­γη­ση σ’ αυ­τά τα πράγ­μα­τα– στη συλ­λο­γι­κή συ­νεί­δη­ση ανα­γνω­στών, ποι­η­τών, ρι­μα­δό­ρων, λα­ού, και κα­ντα­δό­ρων, το ποί­η­μα ανα­φέ­ρε­ται σε έναν locus amoenus, σε μία ευ­το­πία όπως την εί­πα­νε στα ελ­λη­νι­κά, τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της οποί­ας εί­ναι η βλά­στη­ση, τα τρε­χού­με­να νε­ρά, το αε­ρά­κι, ο «αν­θό­το­πος», η δρο­σε­ρή χλόη. Ίσως ο επί γης Πα­ρά­δει­σος! Εί­ναι ένας λο­γο­τε­χνι­κός τό­πος δια­χρο­νι­κός, που ισχύ­ει σε όλους τους πο­λι­τι­σμούς, ανα­το­λής και δύ­σης, ακό­μη και σε κεί­νους τους «αι­μο­στα­γείς» λα­τι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κους. Εν­νο­εί­ται σε όλη την κλα­σι­κή, ελ­λη­νι­στι­κή, ρω­μαϊ­κή αρ­χαιό­τη­τα, το Βυ­ζά­ντιο, τον ευ­ρω­παϊ­κό με­σαί­ω­να, την σύγ­χρο­νη επο­χή. Ακό­μη και στο «Burnt Norton» των Κουαρ­τέ­των του Eliot! Eι­δι­κά για την Σαπ­φώ, βλ. το κεί­με­νο του Πα­να­γιώ­τη Αντω­νό­που­λου στον Χάρ­τη #2. Εν­νο­εί­ται ότι εί­ναι δια­χρο­νι­κά και πα­γκό­σμιος ει­κα­στι­κός τό­πος.

(Φεβρ./Μάρτ. 2021)

(Ευ­χα­ρι­στώ τους Γ. Κε­χα­γιό­γλου, ομότ. καθ. της Νέ­ας Ελλ. Φιλ., ΑΠΘ, Δ. Δρα­κού­λη, Αρ­χι­τέ­κτο­να/Βυ­ζα­ντι­νο­λό­γο και την Αρε­τή Τζιν­τζιό­βα, Σπου­δα­στή­ριο Λα­ο­γρα­φί­ας, ΑΠΘ.)