Τον βρήκανε, λέει, κρεμασμένο στο υπόγειο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, Τρίτη και 13 Ιουλίου του 2021, εντελώς τυχαία, σε σημείο που σπάνια κατεβαίνει κανείς.
Ήμασταν φίλοι στο δημοτικό, στο τότε γυμνάσιο, και στη Φιλοσοφική του ΑΠΘ, εκείνος από το δεύτερο έτος στο κλασικό, εγώ στο αρχαιολογικό. Στο δημοτικό και στο γυμνάσιο δεν πολυκάναμε παρέα, αν και γείτονες -- εκείνος σε ένα «τούρκικο» σπίτι, στην Αμαζόνων 5, εγώ λίγο πιο πάνω από τους Δώδεκα Αποστόλους, στην Καπετάν Άγρα, πάλι σε «τούρκικο», αλλά όχι με σαχνισί και τέτοια. Όμως από το γυμνάσιο θυμάμαι φωτογραφία του να χορεύει στο κατάστρωμα του οχηματαγωγού «Ικαρία» που το είχαν φουλάρει με μαθητές γυμνασίου για να μας κάνουν επίδειξη της ναυτικής ζωής. Κατόπιν, ύστερα από ταξίδι σαράντα ωρών, μας είχαν αδειάσει στη μονή Βατοπεδίου για να δούμε και τη ζωή των μοναχών. Στο μεταξύ μού άνοιξε τα μάτια πώς να δανείζομαι βιβλία από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη στη ΧΑΝΘ – τα διαβάζαμε κρυφά πολλές φορές γιατί μας μάλωναν οι πατεράδες μας ότι αυτά δε θα μας δώσουν ψωμί να φάμε και θα μας κάνουν φαντασιόπληκτους. Στις μονοήμερες εκδρομές στο Σέιχ Σου μού δίδαξε ελληνική μετρική από εγχειρίδιο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, ενώ ο ίδιος, από τότε, είχε προχωρήσει και στην αρχαία. Με έπεισε μπροστά στο Διοικητήριο, στα μάρμαρα, να δώσω στη Φιλοσοφική και όχι στην Ιατρική. Σε βόλτες μας στην παραλία μου έλεγε με μεγάλες λεπτομέρειες την υπόθεση από τεράστια μυθιστορήματα που είχε διαβάσει τις προηγούμενες μέρες (Μαγεμένες Ψυχές και Ζαν Κριστόφ του Ρομαίν Ρολάν, Οι Άθλιοι του Βίκτωρος Ουγκώ και άλλα – είχε μανία με την πεζογραφία). Ήταν περήφανος για την προσφυγική του καταγωγή. Διάβαζε με πάθος για την ιστορία των χρόνων του Βενιζέλου και για τον υπουργό του τον Μιχαλακόπουλο τον οποίο θαύμαζε, διαβάζαμε μαζί τη μετάφραση του Φάουστ του Αριστομένη Προβελέγγιου («Εικόνες ομιχλογενείς...»). Είχε σταθεί όμως αδύνατο να τον πείσω να πάμε μαζί στο Γλάρο του Τσέχωφ και στο Περιμένοντας το Γκοντό του Μπέκετ (ΚΘΒΕ). Πηγαίναμε σε όλες τις συγκεντρώσεις του Γεωργίου Παπανδρέου στην Αριστοτέλους. Και τότε με τα Ιουλιανά. Διαβάσαμε μαζί για το «Ακαδημαϊκό» απολυτήριο σε κείνο το «τούρκικο» σπίτι, προσέχοντας η λάμπα από το πορτατίφ να έχει λίγα «κεριά »για να μη καίμε πολύ ρεύμα. Μας μαλώνανε και γι΄ αυτό.
Βοηθούσαμε τους πατεράδες μας, εγώ στο μαγαζί αυτός καρφώνοντας κασάκια για φρούτα στη μικρή οικογενειακή επιχείρηση, ή πουλώντας λαμπάδες τη Μεγάλη Εβδομάδα. Στο Πανεπιστήμιο βρισκόμασταν αραιότερα. Θαυμάζαμε αυτός το Μαρωνίτη, εγώ πιο πολύ τον Ανδρόνικο. Πηγαίνοντας για φαντάρος μου είχε εμπιστευτεί τις Δοκιμές του Σεφέρη –μάλλον του τις είχε δώσει ο Μαρωνίτης. Εμένα με πήραν τρεις μήνες αργότερα.
Έφυγε για την Αμερική ξαφνικά για το λεξικό του Γεωργακά στη Βόρεια Ντακότα. Η λεξικογραφία ήταν η βασική του επιστημονική ειδικότητα. Άλλες λεπτομέρειες από την ακαδημαϊκή του ζωή εκεί δεν θυμάμαι, θα πρέπει πάντως να είχε καταπλήξει τους πάντες. Μου είχε πει όμως ότι η διατριβή του, επηρεασμένος πάντα από τον Μαρωνίτη, ήταν για τον Ηρόδοτο και ότι για πρώτη φορά τότε (μέσα δεκαετίας του ’70) εξέτασε τους μύθους των Ιστοριών του με βάση τον στρουκτουραλισμό του Λεβί-Στρος. Εγώ δεν την έχω δει. Μακάρι κάπου να πετάει στο ηλεκτρονικό σύμπαν, αν ψηφιοποιήθηκε ποτέ.
Γύρισε από την Αμερική προς τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μαζί με τον κολλητό του Σπύρο Ράση (θεωρητικό και ιστορικό της εκπαίδευσης), αυτός με μέρος της βιβλιοθήκης του, ο Σπύρος με το σύνολο. Θυμάμαι είχε γεμίσει ως το ταβάνι το μικρό διαμέρισμα του Σπύρου στις εργατικές κατοικίες του Φοίνικα. Άδειαζαν τα κοντέινερς και τελειωμό δεν είχαν… Έγιναν και οι δύο καθηγητάδες. Όταν πέθανε ο Ράσης, ο Κ. μου είχε αφήσει μήνυμα στον τηλεφωνητή κλαίγοντας σπαραχτικά για ώρα. Δεν έχω ξανακούσει άνθρωπο να κλαίει έτσι.
Γύρισε παντρεμένος με την Ντέμπορα, κλασική αρχαιολόγο, που δίδαξε στο Κολέγιο Ανατόλια και έγινε γνωστή στους αρχαιολογικούς κύκλους κυρίως για τις έγκυρες μεταφράσεις της ποικίλων αρχαιολογικών κειμένων στα αγγλικά.
Για το έργο του στο Πανεπιστήμιο και στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, για την επιστημονική του συγκρότηση και προσφορά, ας μιλήσουν άλλοι αρμοδιότεροι. Εμένα με βοήθησε πολύ με τους οδηγούς τού Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Και έβαλε να μεταφράσουν στα γεωργιανά το κείμενο που είχα γράψει για τη Μάκα που έφυγε ξαφνικά, να το διαβάσει ο σύζυγος και οι συγγενείς της. Να ευχηθούμε όμως όλοι να τελειώσει το λεγόμενο «λεξικό του Κριαρά», μία από τις σημαντικότερες δημιουργίες του στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Τις μεγαλοστομίες τις αποφεύγω όπως ο διάολος το λιβάνι, αλλά είναι θέμα εθνικής εμβέλειας.
Τις Δοκιμές του Σεφέρη, για να πω την αμαρτία μου, δεν του τις επέστρεψα, αλλά είχε την καλοσύνη και να μη μου τις ξαναζητήσει· δύο βιβλία του μου είχε χαρίσει: Αρχαιοελληνικός πεζός λόγος (Ζήτης 1992) και Λυρική Ποίηση, ο αρχαιοελληνικός λυρισμός ως μουσική παιδεία, τόμος Α΄ (Βάνιας 2000). Α ναι, και τα Αυτόγραφα του Διονυσίου Σολωμού, του Λίνου Πολίτη.
Πριν μία βδομάδα σχεδόν, του είχα στείλει mail να μου πει για ένα δύο πολύ συγκεκριμένα ερωτήματα για την αρχαία τραγωδία… Απορούσα γιατί αργεί αυτός ο τόσο συνεπής.
[ 14 Ιουλίου 2021 ]
