Πόσες ακόμα;

Για άλλη μια φορά χύνεται αναίτια αίμα, στο όνομα μιας θρησκείας που διατείνεται ότι πρεσβεύει την αγάπη. Στο Ιράν της ισλαμικής επανάστασης σφάζουν τις γυναίκες.
Τις σφάζουν για ένα κομμάτι ύφασμα, μια καλύπτρα που τις καθιστά έγκλειστες ακόμα και όταν κυκλοφορούν στο δρόμο. Αν θελήσουν να σπρώξουν αυτό το ύφασμα πάνω στο κεφάλι τους και ξεπροβάλλουν έστω και λίγο στον εξωτερικό χώρο, κινδυνεύουν σαν να τους περιμένουν ελεύθεροι σκοπευτές σ’ εμπόλεμη ζώνη.
Στο Ιράν σφάζουν τις γυναίκες γιατί το χιτζάμπ μπορεί να γλιστρήσει λίγο προς τα πίσω και ν’ αφήσει να φανεί το γυναικείο μαλλί. Κι αν δεν ξέρεις εσύ να το φοράς σωστά με το μαλακό, τότε θα σου δείξουμε εμείς με το άγριο – με τα κλομπς στο κρανίο. Στο Ιράν έχουν αστυνομία για να επιβάλλει τα χρηστά ήθη.
Η συμβολική αξία των ενδυματολογικών κανόνων για την υποταγή των γυναικών είναι προφανώς τεράστια για την εξουσία, πατριαρχική και κρατική, και έτσι καταλήγει να γίνεται απτή, άγρια και φονική.
Συχνά ακούγεται από την πλευρά του ισλάμ ότι η περιοριστική ενδυμασία των γυναικών (χιτζάμπ, τσαντόρ, νικάμπ, μπούρκα) τις προστατεύει από την επιθετική ματιά των αντρών και τις σεξουαλικές ορέξεις τους. Αυτό ξεκινά από την παραδοχή ότι η γυναίκα σκανδαλίζει, είναι τόπος μιαρός, τόπος αμαρτίας, και ότι και μόνη η παρουσία της στον κοινωνικό χώρο αποτελεί σκάνδαλο. Το πόσο αγαθές και προστατευτικές είναι οι προθέσεις των κανόνων που εξαφανίζουν τις γυναίκες από το οπτικό πεδίο των ανδρών, φαίνεται και από την ύπαρξη και τη δράση της αστυνομίας ηθών που διασφαλίζει με τη βία – συχνά δολοφονική – την τήρησή τους. Όποια θέλει να ξεμυτίσει στο δημόσιο χώρο, ας τολμήσει.
Και κάθε τόσο, στα τελευταία σαράντα τόσα χρόνια που διαρκεί το θεοκρατικό καθεστώς στο Ιράν, οι γυναίκες που αρνούνται την ‘προστασία’ της καλύπτρας εξοντώνονται. Όπως και τώρα, τον Σεπτέμβριο του 2022.

Πρώτη ήταν η 22χρονη Αχσά Αμινί στην Τεχεράνη, που στις 16 Σεπτεμβρίου χτυπήθηκε και μετά βρέθηκε βασανισμένη και νεκρή στα χέρια της αστυνομίας ηθών, η οποία πρόβαλε τα συνήθη ψεύδη κάθε τυραννίας για δήθεν προϋπάρχουσες παθήσεις της δολοφονημένης γυναίκας, που προκάλεσαν το θάνατό της.

Μετά ήταν η Χαντίς Νατζαφί στο Καράτζ, βόρεια της Τεχεράνης, που πυροβολήθηκε εν ψυχρώ, μόλις είχε βγάλει το χιτζάμπ και προχωρούσε για να συμπορευθεί σε μια διαδήλωση.

Ενδιάμεσα ήταν οι αλλεπάλληλες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας μέχρι σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές, με δεκάδες νεκρούς και πολλούς περισσότερους τραυματίες, γυναίκες, άντρες, ακόμα και παιδιά.
Οι διαδηλώσεις συνεχίζονται και εξαπλώνονται, ενώ από την άλλη η στάση του καθεστώτος σκληραίνει ολοένα. Άρχισε και η διοργάνωση «αντιδιαδηλώσεων». Η δε ρητορική των κυβερνητικών αξιωματούχων γίνεται όλο και πιο επιθετική: Καταστολή χωρίς επιείκεια.
Κάθε τόσο στο Ιράν το ποτήρι ξεχειλίζει. Και ξεσπούν ταραχές. Θα θέλαμε, νομίζω όλοι όσοι διαβάζουμε τούτο τον ιστότοπο, να πιστεύουμε ότι κάτι θα βγει από όλη αυτή την εξέγερση και πως, μολονότι έχουμε ξαναδεί παρόμοια γεγονότα χωρίς κανένα αποτέλεσμα, τούτη η φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά.
Αυτό υποστηρίζει και ο Ομίντ Μεμαριάν, Ιρανός αναλυτής στις ΗΠΑ, σε ρεπορτάζ του Ρόιτερς (it’s not the first time, but this time it’s different), χωρίς όμως να είναι κατά τη γνώμη μου ιδιαίτερα πειστικός. Άλλωστε και ο ίδιος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «αυτή η εξέγερση δεν θα είναι η τελευταία. Θα υπάρξουν και άλλες. Αλλά είναι μάλλον απίθανο να δούμε μιαν ανατροπή έως ότου αναδειχθεί ένας ηγέτης, και τουλάχιστον ένα μέρος των ενόπλων δυνάμεων του Ιράν ταχθεί με τους αντιπάλους του καθεστώτος. Τίποτε από αυτά δεν έχουμε σήμερα». [https://www.reuters.com/world/middle-east/irans-leaders-are-safe-protests-raise-stakes-over-imposing-veil-2022-09-23/]
Ίσως –φευ– να είναι ζήτημα χρόνου να εξαπολυθεί η ανεξέλεγκτη βία των «φρουρών της επανάστασης» για την κατατρομοκράτηση του πληθυσμού, μετά την φυσιολογική κόπωση και κάμψη των διαδηλώσεων που θα επέλθει.
Δεν είναι ευχάριστο να μιλάμε τόσο απαισιόδοξα. Αλλά δεν ξέρω πού θα βρισκόμαστε κι εμείς σε λίγο καιρό, και πού θα είναι τα δικαιώματα των γυναικών και στις δυτικές κοινωνίες. Ήδη το δικαίωμα στην άμβλωση καταργείται στις ΗΠΑ, και σήμερα στην Ιταλία επανέρχεται επισήμως το αλήστου μνήμης σύνθημα ‘πατρίς, θρησκεία, οικογένεια’, για να μας θυμίζουν πως και κάποιοι παλιοί περιοριστικοί κώδικες κοινωνικής συμπεριφοράς, μαζί με ενδυματολογικούς κανόνες που ίσχυαν στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν και στις δυτικές κοινωνίες, μπορεί να επιστρέψουν.

Γι’ αυτό, ιδιαίτερα μέσα στις σημερινές συνθήκες, σ’ έναν κόσμο που μοιάζει να κινείται προς τα πίσω, με την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και την πρόσφατη επιστράτευση στη Ρωσία, με την επικράτηση της ακροδεξιάς στην Ιταλία, την μεταμόρφωση του ρεπουμπλικανικού κόμματος σε σχεδόν ολοκληρωτικό στην Αμερική, και τόσα άλλα θλιβερά ανά την υφήλιο, είναι πράγματι δύσκολο να παραμείνει κανείς αισιόδοξος. Σίγουρα υπάρχουν σημάδια αντίστασης στη γενική αρνητική τροπή των πραγμάτων, όπως αυτά από την εξέγερση των γυναικών του Ιράν – που είναι ακόμη πιο ηρωικές μέσα στο γενικότερο αρνητικό κλίμα. Αλλά οι προοπτικές τούτη τη στιγμή δεν είναι ευοίωνες.

Γι’ αυτό κλείνω απλά με μια ευχή:

Τον Φεβρουάριο του 2015 βρέθηκα στην Τεχεράνη, μετά από έναν δυνατό χιονιά. Σ’ ένα περίπατο σε ένα δημόσιο πάρκο στους πρόποδες του όρους Αλμπόρζ, η παρέα μας συνάντησε μια συντροφιά νέων που έδειχναν να ρισκάρουν πολλά με την εμφάνιση τους – ιδιαίτερα οι γυναίκες. Ξεχώρισα μια κοπέλα με το χιτζάμπ τραβηγμένο πίσω ως τη μέση του κεφαλιού, με τα μαλλιά της βαμμένα πολύχρωμα και εφαρμοστό παντελόνι σαν κολάν. Έμοιαζε χαρούμενη. Την φωτογράφισα.

Εύχομαι να είναι και σήμερα καλά εκείνη η νέα γυναίκα.