Μιλώντας επιστημονικά, ο χάρτης, όπως οι περισσότεροι τον αντιλαμβάνονται σήμερα (πριν προστεθεί και περιπλέξει τα πράγματα ο τίτλος του περιοδικού...), είναι το οπτικοποιημένο αποτέλεσμα μιας διαδικασίας απεικόνισης που συνδέεται με γεωμετρικά, φυσικά και ανθρωπογενή δεδομένα του γήινου κόσμου και των διαδράσεών τους σε αυτόν. Έναν κόσμο, με χαρακτηριστικά, ιδιότητες, ρόλους και λειτουργίες.
Η διαδικασία της απεικόνισης που παράγει τον χάρτη εμπλέκει επιστήμες, τεχνολογίες, τέχνες και εμπειρίες. Προϋποθέτει περιέργεια για τη γνώση και τη διαχείριση του γήινου περιβάλλοντος και ικανότητα παρατήρησης των φαινομένων, όπως εμφανίζονται και εξελίσσονται σε αυτό˙ συνδέεται, όμως, και με τις κυρίαρχες ιδέες και τα μορφωτικά περιβάλλοντα, αλλά και με τους μηχανισμούς της δύναμης και του χρήματος που ρυθμίζουν την κινητικότητα των κοινωνιών και την επιρροή τους στις αγορές. H ανά τους αιώνες των αιώνων κινητικότητα των πολιτισμών και η συμμετοχή τους στις αγορές καθόρισαν και καθορίζουν την αξία και την εξέλιξη των χαρτών αλλά και τις χρήσεις και τη χρησιμότητά τους σε όποια μορφή και μέσο παρουσιάζονται και χρησιμοποιούνται σήμερα.
Οι χάρτες παράγονται από κοινωνίες που τους καταλαβαίνουν και τους χρειάζονται στη ζωή τους, τις δράσεις και την ανάπτυξή τους. Κατά κανόνα από κοινωνίες που τους έχουν εντάξει στα μορφωτικά τους συστήματα και σε εκείνα που ρυθμίζουν τις σχέσεις των λειτουργιών του κράτους με την κοινωνία. Κάποιος είχε κάποτε πει, δείτε στην ιστορία ποιες κοινωνίες παράγουν χάρτες, πώς τους χρησιμοποιούν και πώς τους διαχέουν στα μέλη τους για να καταλάβετε τον βαθμό της ωριμότητας και ανάπτυξής τους! Ισχύει και σήμερα. Ισχυρές κοινωνίες σε ανεπτυγμένες χώρες παράγουν ακόμη χάρτινους χάρτες, παράλληλα με τους ψηφιακούς, και χαίρονται πολύ την ομορφιά των παλιών στις αφθονίες της μορφωτικής διάστασης της ζωής τους, στις βιβλιοθήκες και τα μουσεία!
Τι ήταν, όμως, αυτό που έφερε τον χάρτη στο προσκήνιο της ιστορίας του ανθρώπου στον κόσμο; Ήταν μήπως η ανάγκη να προχωρήσει τη ζωή του στον χώρο και τον χρόνο; Ναι, γι’ αυτό και τον επινόησε. Ως ένα υλικό μέσο με το οποίο θα υπερέβαινε την αδυναμία του να εποπτεύσει άμεσα το περιβάλλον του και τον κόσμο γύρω του, σε μια έκταση που υπερέβαινε μερικά μόλις χιλιόμετρα αν επόπτευε από ύψωμα και πολύ λιγότερο σε πεδιάδα ή στη θάλασσα. Ήταν, λοιπόν, η επινόηση του χάρτη μια υποστήριξη για την αντιμετώπιση του προβλήματος της επιβίωσης και διεύρυνσης των οριζόντων του ζωτικού χώρου.
Τα πρώτα δείγματα υπάρχουν στους βράχους, ήδη από το μέσον της περιόδου από την Παλαιολιθική μέχρι τη Νεολιθική εποχή. Και μετά η απεικόνιση των ορίων της ατομικής και συλλογικής ιδιοκτησίας στη γη και οι χρήσεις των χαρτών στις παράκτιες πρώτα πλοηγήσεις και τις διαπόντιες, μετά στις μεγάλες θάλασσες και τους ωκεανούς, απ’ όπου προέκυψαν και οι μεγάλες εξελίξεις στη χαρτογραφία. Μεγάλες πραγματικά εξελίξεις που συνέβαλαν στην παγκόσμια ιστορία (πολύ λίγα, δυστυχώς, γνωρίζει γι’ αυτά το σύγχρονο μορφωτικό περιβάλλον της χώρας μας), στις οποίες συνέβαλαν πολύ και οι Έλληνες, από τους Μιλήσιους μέχρι τους Αλεξανδρινούς, διαμορφώνοντας σημαντικά αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως χαρτογραφία και πολιτισμό των χαρτών!
Οι χάρτες και οι χαρτογραφίες τους, λοιπόν, καθ’ όλους τους τρόπους θεώμενοι, σε ένα περιοδικό λόγου και τέχνης, πολιτισμού και ανησυχίας με το όνομα Χάρτης, που ξανάνιωσε για να επιτρέψει περιπλανήσεις και ελευθερίες, και ίσως για να δικαιολογηθεί η (μάλλον) του Ερατοσθένους το πρώτον εισαγωγή των λέξεων γεωγραφία και φιλολογία εις το θησαυροφυλάκιον της ελληνικής...
Ένα περιηγητικό ταξίδι, λοιπόν, ξεκινάει από εδώ, στον αλληγορικό φιλόξενο Χάρτη, με χάρτες σε τόπους και ουτοπίες. Θα συναντιόμαστε τακτικά με τον μαγικό και πραγματικό κόσμο τους, του προχθές, του χθες και του σήμερα, και θα συζητάμε απλά, πολλά και διάφορα, πάντα για χάρτες...
