Μύθοι και πραγματικότητες της Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Σύντομο βιογραφικό

Ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης γεννήθηκε στην Αθήνα όπου ζει και εργάζεται. Τελείωσε την Νομική σχολή Αθηνών και είναι σκηνοθέτης του κινηματογράφου, σεναριογράφος, συγγραφέας, μεταφραστής λογοτεχνίας, διερμηνέας και θεραπευτής σιάτσου. Κάνει κυρίως ταινίες ντοκιμαντέρ με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Έχει εκδώσει τέσσερα μυθιστορήματα. Κατά καιρούς κάνει διαλέξεις για θέματα ιαπωνικής τέχνης, ποίησης, πολιτισμού και κουλτούρας. Έζησε πέντε χρόνια στην Ιαπωνία όπου έμαθε την γλώσσα και μεταφράζει σχεδόν αποκλειστικά από τα ιαπωνικά. Έχει μεταφράσει μυθιστορήματα των Τανιζάκι Τζουνίτσιρο, Καουαμπάτα Γιασουνάρι, Κάφου Ναγκάι, Γυόκο Ογκάουα, Ινόουε Γιασούσι, Αντόλφο Μπιόυ Κασάρες, κ.λπ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Είναι η λογοτεχνική μετάφραση το κύριο επάγγελμα σας; Αν όχι, με ποιες άλλες δραστηριότητες το συνδυάζετε;

Όχι, δεν είναι το κύριο επάγγελμά μου και δεν το θεωρώ και επάγγελμα όσον αφορά εμένα μιας και το κάνω μόνο κατά εποχές και συνήθως παράλληλα με άλλες ασχολίες.

2. Ποια είναι η σχέση σας με τους εκδότες όσον αφορά συχνότητα αναθέσεων, συμβόλαια, προθεσμίες, αμοιβές, δικαιώματα; Σε ποιο ποσοστό μεταφράζετε βιβλία που έχετε προτείνει εσείς στον εκδοτικό οίκο;

Όπως είπα το κάνω κατά καιρούς οπότε ίσως μια φορά τα δύο τρία χρόνια αλλά χωρίς αυτό να είναι απόλυτο προς καμία κατεύθυνση.
Τις προθεσμίες τις διαπραγματεύομαι πάντα ξέροντας ότι το κάνω αργά και αφότου έχω τελειώσει μία μετάφραση την κοιτάζω κάμποσες φορές αφήνοντας ανάμεσα να περάσει κάποιος χρόνος.
Πληρώνομαι μία φορά, δεν μου έχει συμβεί ποτέ να μου δώσει κάποιος εκδότης αργότερα δικαιώματα.
Προτείνω ενίοτε βιβλία, ναι, και ενίοτε η πρότασή μου έχει γίνει αποδεκτή, συνήθως όμως μου προτείνουν και εγώ αποδέχομαι ή όχι.

3. Έχετε κάποια συγκεκριμένη μέθοδο/ρουτίνα εργασίας; Σε περίπτωση που μεταφράζετε το έργο κάποιου/κάποιας εν ζωή συγγραφέως, συνηθίζετε να ζητάτε τη συνδρομή του/της και πώς;

Δεν έχω κάποια ρουτίνα, όλα ανάλογα με την εποχή που κάνω κάθε μετάφραση, τι άλλα πράγματα έχω να κάνω παράλληλα κτλ. Συχνά το κάνω στο πλάι σαν εναλλαγή για να μην πήζω με αυτό που κάνω κυρίως, όπως και το αντίστροφο. Μπορεί να δουλέψω μερικές μέρες ή μία περίοδο πιο εντατικά και να το συνεχίσω ύστερα από εβδομάδες ή και μήνες καμιά φορά. Ποτέ δεν έχει τύχει να ζητήσω την συνδρομή ενός ή μίας συγγραφέα εν ζωή, των οποίων μεταφράζω το έργο. Συνήθως, επειδή κυρίως μεταφράζω από τα ιαπωνικά, και επειδή τα λεξικά είναι σχεδόν ανύπαρκτα για τα ελληνικά, ζητάω συχνά συνδρομή από φίλες και φίλους Ιάπωνες.

4. Έχετε μεταφράσει ποτέ συλλογικά; Ποια είναι η γνώμη σας για τη συνεργατική λογοτεχνική μετάφραση;

Δεν το έχω κάνει ποτέ και δεν ξέρω.

5. Πώς/Πότε ξέρετε ότι έχετε κάνει μια καλή μετάφραση;

Δεν το ξέρω ποτέ απόλυτα, εννοείται. Αρχικά, και κυρίως, θέλω να μου αρέσει εμένα, μετά μου λέει πάντα γνώμη ο εκδότης, οι αναγνώστες του οίκου και τα λοιπά. Μια ισορροπία ανάμεσα σ αυτούς και σε μένα. Πάντως το βασανίζω πολύ μέχρι να το παραδώσω για να είμαι εγώ ικανοποιημένος.

6. Ποιο ήταν το έργο που, μέχρι σήμερα, απετέλεσε τη μεγαλύτερη μεταφραστική πρόκληση για εσάς; Γιατί;

Για να πω την αλήθεια όταν ένα έργο το βρίσκω πολύ δύσκολο το αρνούμαι, δεν θέλω να βάλω μπελάδες στο κεφάλι μου, ήδη τα Ιαπωνικά είναι μπελάς από μόνα τους. Έχω αρνηθεί βιβλία γιατί ήξερα από την αρχή ότι θα ήταν σπαζοκεφαλιά.
Ένα έργο που έχω συμφωνήσει να κάνω τώρα, και που μόλις έχω κάνει μερικές σελίδες, είναι ίσως η μεγαλύτερη μεταφραστική μου πρόκληση, καθώς πρόκειται για το βιβλίο ενός βουδιστή μοναχού του δέκατου πέμπτου αιώνα και το μεταφράζω ταυτόχρονα και από το πρωτότυπο και από την ιαπωνική του μετάφραση σε σύγχρονα ιαπωνικά.

7. Διαβάζετε/Φυλάτε τις κριτικές που έχουν γραφτεί για τις μεταφράσεις σας; Θεωρείτε ότι υπάρχει κριτική μεταφράσεων στην Ελλάδα;

Άμα μου πέσουν στα χέρια ή μου τις στείλει κανείς τις διαβάζω, συνήθως όμως δεν είναι κριτικές αλλά μια δύο σειρές στο τέλος της παρουσίασης του βιβλίου, “καλή η μετάφραση του τάδε”, “υπέροχη του δείνα”. Δεν έχω δει κάποια κριτική παρουσίαση της μετάφρασης ενός βιβλίου, τουλάχιστον όχι για δική μου μετάφραση.
Καμιά φορά φυλάω τις παρουσιάσεις/κριτικές αλλά μετά χάνονται μέσα στο χάος των χαρτιών, των βιβλίων και φακέλων στο σπίτι μου και δεν τις ξαναβλέπω ποτέ. Επίσης όσο περνάνε τα χρόνια τόσο λιγότερο με ενδιαφέρει να φυλάξω κάτι που, όπως είπα παραπάνω, δεν είναι και κάποια ενδελεχής κριτική τοποθέτηση.

Πέντε μεταφράσεις μου που ξεχωρίζω

Δεν έχω πραγματικά πέντε μεταφράσεις μου που ξεχωρίζω και αυτή είναι μία ερώτηση, που σε όποιον τομέα των απασχολήσεων, των προτιμήσεων ή του γούστου μου και αν αφορά, με φέρνει σε αμηχανία και την αφήνω σχεδόν πάντα αναπάντητη.