ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Όχι, δεν είναι το κύριο επάγγελμά μου η μετάφραση. Ασχολούμαι με την αραβική γλώσσα ποικιλοτρόπως, μεταφράζω, διδάσκω, ασχολούμαι επίσης με την αραβική διαλεκτολογία (μόλις ολοκλήρωσα ένα διδακτορικό σε αυτήν). Παράλληλα, εργάζομαι στο Κέντρο Χορού και Παραστατικών Τεχνών «Ακροποδητί» στη Σύρο, στην καλλιτεχνική διεύθυνση αλλά και ως χορογράφος.
Συμβαίνουν και τα δύο, να μεταφράσω βιβλία που μου δίνει ο εκδοτικός οίκος και να προτείνω εγώ έργα στον εκδοτικό οίκο. Πιο συχνά ωστόσο είναι εκείνοι που αποφασίζουν –κυρίως στη λογοτεχνία. Συνήθως γίνεται η ανάθεση προφορικά και αργότερα κάνουμε το συμβόλαιο. Η ημερομηνία παράδοσης ορίζεται από κοινού. Σε σχέση με την αμοιβή, τόσο οι μεταφραστές/μεταφράστριες όσο και οι εκδότες/εκδότριες γνωρίζουν ότι συνήθως δεν υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ της μεταφραστικής εργασίας –και του χρόνου που αυτή απαιτεί– και της αμοιβής της.
Συνηθίζω να επιστρέφω πολλές φορές στο κείμενο που μεταφράζω. Ξεκινώ δηλαδή με μια πρώτη μετάφραση και μετά προχωρώ σε δεύτερη, τρίτη, τέταρτη κ.λπ., αναλόγως το έργο. Έχω επικοινωνήσει κάποιες φορές με τους/τις συγγραφείς ή τους/τις ποιητές/ποιήτριες τηλεφωνικώς ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ωστόσο σπανίως έχω ζητήσει τη συνδρομή τους σε σημεία που μου φάνηκαν δυσνόητα, καθώς η κυριότερη δυσκολία του/της μεταφραστή/μεταφράστριας δεν είναι τόσο η μεταφορά ενός κειμένου σε μια άλλη γλώσσα, όσο η απόδοση των νοημάτων αυτού με στόχο τη συν-δημιουργία τελικά ενός έργου που θα ισορροπεί ανάμεσα σε δύο κόσμους, αναγεννημένο όμως σε μία και μόνο γλώσσα. Ο δρόμος είναι σχεδόν απόλυτα μοναχικός και τα όποια διλήμματα ή εμπόδια λύνονται εντέλει σχεδόν αποκλειστικά από τον/την ίδιο/α τον/την μεταφραστή/μεταφράστρια.
Ναι, έχω μεταφράσει κάποια βιβλία με τη φίλη μου και συνάδελφο Ελένη Καπετανάκη. Η αλήθεια είναι ότι αυτό συνέβη στο ξεκίνημα της μεταφραστικής μας πορείας και στη συνέχεια η κάθε μία συνέχισε να δουλεύει πλέον μόνη της, ωστόσο η συνεργασία μας ήταν μια χρήσιμη, δημιουργική και πολύ σημαντική και ωφέλιμη εμπειρία. Νομίζω ότι ίσως δεν είναι στον ίδιο βαθμό εφικτή η συνεργατική μετάφραση για οποιοδήποτε είδος έργου, αλλά και πάλι, εξαρτάται από τη μέθοδο που ακολουθείται από τους/τις εκάστοτε μεταφραστές και μεταφράστριες. Δεν αποκλείω τη συνεργατική μετάφραση δηλαδή, αρκεί να είναι ξεκάθαρος ο ρόλος του/της κάθε μεταφραστή/μεταφράστριας που δουλεύουν μαζί.
Όταν διαβάζω το μεταφρασμένο κείμενο και δεν έχω πλέον την ανάγκη να επιστρέψω στο πρωτότυπο, όταν το κείμενο έχει αποκτήσει μια «αυτάρκεια» και αποτελεί πια ένα σχεδόν ανεξάρτητο έργο ενώ η γλώσσα του (εν προκειμένω η ελληνική) δεν έχει άλλα περιθώρια επέμβασης. Ωστόσο μια μετάφραση δεν τελειώνει ποτέ κατά τη γνώμη μου. Υπάρχει απλώς η χρονική στιγμή που ολοκληρώνεται με τον βέλτιστο τρόπο που εκείνη η χρονική στιγμή υπαγορεύει στον/στη μεταφραστή/μεταφράστρια, αλλά σίγουρα σε μια επόμενη χρονική περίοδο το κάθε κείμενο ή βιβλίο επιδέχεται μια νέα, πιο βελτιωμένη ή πιο σύγχρονη μετάφραση.
Η ποιητική ανθολογία του Άδωνη είναι ως τώρα νομίζω το πιο απαιτητικό έργο που έχω μεταφράσει. Η γλώσσα του Άδωνη είναι μαζί η γλώσσα ενός διανοούμενου κι ενός ποιητή, βαθιά υπαινικτική, με πολύπλοκη έκφραση και λεξιλόγιο που επιστρέφει με διαφορετικές σημασίες. Η στίξη και η παύση απουσιάζει –όπως συμβαίνει συχνά στην αραβική λογοτεχνία– ενώ ο λόγος, χειμαρρώδης, μοιάζει να αναβλύζει από μία πηγή και να εκτοξεύεται συγχρόνως προς πολλές και διαφορετικές κατευθύνσεις: ιστορία, μυθολογία, φιλοσοφία, μεταφυσική, μυστικισμός.
Διαβάζω τις κριτικές όταν υπάρχουν. Ωστόσο για λογοτεχνικές μεταφράσεις από τα αραβικά συνήθως δεν συναντά κανείς πολλές κριτικές. Προφανώς αυτό σχετίζεται και με την ιδιαιτερότητα της γλώσσας, καθώς μπορεί μεν να αξιολογηθεί η μετάφραση ως τελικό κείμενο αλλά υπάρχει δυσκολία σύγκρισης με το πρωτότυπο όχι μόνο ως κείμενο αλλά και ως φορέα ενός άλλου πολιτισμού. Νομίζω ότι συχνότερα συναντώ κριτικές που εστιάζουν κυρίως στην περιγραφή και ανάλυση του περιεχομένου του εκάστοτε βιβλίου και ελάχιστα στην ίδια τη μετάφραση.
Πέντε μεταφράσεις μου που ξεχωρίζω
