Μύθοι και πραγματικότητες της Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Σύντομο βιογραφικό

Ο Ευρυβιάδης Σοφός γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μυτιλήνη. Σπούδασε Μετάφραση και Ξένες Γλώσσες στον Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Όμιλο στην Αθήνα και στη συνέχεια Ισπανική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας. Έκανε μεταπτυχιακά στη Θεωρία της Λογοτεχνίας και τη Συγκριτική Λογοτεχνία στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Από το 2004 έως σήμερα εργάζεται ως καθηγητής Ισπανικής Γλώσσας στο Διδασκαλείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και ως μεταφραστής ισπανικής και καταλανικής λογοτεχνίας. Με την ιδιότητα του καθηγητή Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού έχει συνεργαστεί με το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, τη Λέσχη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και το ΙΝ.ΕΠ. του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Με την ιδιότητα του μεταφραστή απετέλεσε μέλος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων από το 2020 έως το 2023. Εργάστηκε για δύο χρόνια στις Βρυξέλλες, Βέλγιο, συνδυάζοντας τη μεταφραστική και τη διδακτική δραστηριότητα με τη θέση του διοικητικού υπαλλήλου στο μη κερδοσκοπικό φροντιστήριο γλωσσών F9 Languages in Brussels. Από το 2023 εργάζεται ως ξεναγός. Οι γλώσσες εργασίας του είναι τα καταλανικά, ισπανικά, αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης το 2018 για το Confiteor.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Είναι η λογοτεχνική μετάφραση το κύριο επάγγελμα σας; Αν όχι, με ποιες άλλες δραστηριότητες το συνδυάζετε;

Συνδυάζω τη λογοτεχνική μετάφραση με τη διδασκαλία της Ισπανικής γλώσσας εδώ και 21 χρόνια. Τα τελευταία δύο χρόνια απασχολούμαι και ως τουριστικός ξεναγός. Ξεναγώ σε τέσσερις γλώσσες: ισπανικά, αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά.

2. Ποια είναι η σχέση σας με τους εκδότες όσον αφορά συχνότητα αναθέσεων, συμβόλαια, προθεσμίες, αμοιβές, δικαιώματα; Σε ποιο ποσοστό μεταφράζετε βιβλία που έχετε προτείνει εσείς στον εκδοτικό οίκο;

Το ποσοστό μετάφρασης που εγώ προτείνω στους εκδότες είναι το 20%, στα 10 βιβλία που έχω μεταφράσει, τα δύο ήταν δικές μου επιλογές. Συνήθως μεταφράζω ένα με δύο βιβλία τον χρόνο. Πληρώνομαι με τίτλο κτήσης, οι εκδότες σε γενικές γραμμές σέβονται την προθεσμία που προτείνω και η αμοιβή ανταποκρίνεται στα χρόνια εμπειρίας που έχω, το αποτέλεσμα και τη γενικότερη συνεργασία με τον εκάστοτε εκδοτικό οίκο.

3. Έχετε κάποια συγκεκριμένη μέθοδο/ρουτίνα εργασίας; Σε περίπτωση που μεταφράζετε το έργο κάποιου/κάποιας εν ζωή συγγραφέως, συνηθίζετε να ζητάτε τη συνδρομή του/της και πώς;

Η μέθοδος είναι η εξής: ανάγνωση πρωτότυπου, μετάφραση όλου του όγκου σελίδων με οποιαδήποτε κενά, όταν ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο, ανατρέχω ξανά σε όλο το κείμενο, συμπληρώνω τα κενά, διορθώνω και ξεκινώ αναγνώσεις μέχρι το κείμενο να ρέει στα Ελληνικά. Αν ο συγγραφέας είναι εν ζωή, επιδιώκω διαδικτυακή ή δια ζώσης συνάντηση, εφόσον είναι διαθέσιμος. Συχνά συγκεντρώνω θέματα που δεν λειτουργούν στο κείμενο και τα συζητάω με τον συγγραφέα.

4. Έχετε μεταφράσει ποτέ συλλογικά; Ποια είναι η γνώμη σας για τη συνεργατική λογοτεχνική μετάφραση;

Έχω μεταφράσει δύο φορές συλλογικά. Νομίζω ότι αυτή η τακτική μπορεί να λειτουργήσει σε ένα στάδιο της μεταφραστικής διαδικασίας. Προσωπικά χρειάζομαι τον δικό μου χώρο για να αναπτύξω το κείμενο στα Ελληνικά. Φυσικά η συνεργασία σε συγκεκριμένες στιγμές με έναν συνάδελφο μπορεί να είναι καίρια.

5. Πώς/Πότε ξέρετε ότι έχετε κάνει μια καλή μετάφραση;

Όταν το κείμενο δεν έχει ασάφειες, όταν αυτό που διαβάζω ρέει στα Ελληνικά και δεν νιώθω ότι διαβάζω ένα κείμενο με δυσλειτουργικά σημεία.

6. Ποιο ήταν το έργο που, μέχρι σήμερα, απετέλεσε τη μεγαλύτερη μεταφραστική πρόκληση για εσάς; Γιατί;

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν το Confiteor του Ζάουμε Καμπρέ για τις εκδ. Πόλις, κι αυτό γιατί το κείμενο ήταν απαιτητικό, ήταν η πρώτη φορά που έπρεπε να διαχειριστώ ένα τόσο μεγάλο βιβλίο, με τόσες αναφορές, διαφορετικό ύφος σε συγκεκριμένα σημεία και ιδιαίτερο λεξιλόγιο που ανταποκρινόταν στις διαφορετικές εποχές στις οποίες αναφέρονταν οι ιστορίες.

7. Διαβάζετε/Φυλάτε τις κριτικές που έχουν γραφτεί για τις μεταφράσεις σας; Θεωρείτε ότι υπάρχει κριτική μεταφράσεων στην Ελλάδα;

Διαβάζω τις κριτικές και τις επεξεργάζομαι όταν γίνεται αναφορά στο μεταφραστικό έργο. Υπάρχει περιορισμένη κριτική μεταφράσεων καθώς τις περισσότερες φορές η κριτική αφορά στο πρωτότυπο και όχι στο μεταφραστικό αποτέλεσμα.

Πέντε μεταφράσεις μου που ξεχωρίζω

Εύα Μπαλταζάρ, Boulder, εκδ. Πατάκη (υπό έκδοση).

Ζάουμε Καμπρέ, Confiteor, εκδ. Πόλις 2016.

Ζοάν Σάλες, Αβέβαιη δόξα, εκδ. Άγρα 2023.

Μερσέ Ροδορέδα, Σπασμένος καθρέφτης, εκδ. Καστανιώτη 2021.

Νταβίντ Σιρίσι, Ο Μόλσα στα ίχνη της ευτυχίας, εκδ. Καλέντη 2018.