ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Είμαι μεταφράστρια και συγγραφέας. Η μετάφραση είναι ο τρόπος που βιοπορίζομαι τα τελευταία 15 περίπου χρόνια.
Έχω κάποιες σταθερές συνεργασίες και πάντα χαίρομαι να ξεκινάω καινούργιες. Με κάποιους εκδότες υπάρχει ροή, δηλαδή μου κάνουν απανωτές αναθέσεις. Η συχνότητα είναι συνήθως ανάλογη με το μέγεθος του εκδοτικού. Οι πιο μικροί οίκοι έχουν λιγότερα βιβλία, επομένως οι αναθέσεις είναι πιο σποραδικές. Όσοι συνεργάζομαι είναι συνεπείς στους όρους των συμβολαίων, τις πληρωμές. Οι προθεσμίες κάποιες φορές είναι πιεστικές, π.χ. σε περίπτωση που ο εκδότης θέλει να συμπέσει η ελληνική έκδοση με την κυκλοφορία του βιβλίου στο εξωτερικό. Και γενικότερα ο χρόνος είναι ένα ζήτημα, γιατί είναι συνάρτηση των αμοιβών που υπάρχουν στον χώρο. Πολύ απλά, αν υπήρχαν καθιερωμένες καλύτερες αμοιβές, θα είχαμε περιθώριο να αναλάβουμε λιγότερα βιβλία και προφανώς να τα φροντίσουμε περισσότερο. Δεν έχει τύχει να μεταφράσω βιβλίο που πρότεινα εγώ, έχω όμως προτείνει ελάχιστα πράγματα, δεν προλαβαίνω.
Η μέθοδος μου είναι εξής: πάντα νομίζω ότι έχω χρόνο και μετά τρέχω και δεν φτάνω — αστειεύομαι λίγο αλλά και όχι, είναι δύσκολο ακόμα και μετά από δεκαπέντε χρόνια που κάνω αυτή τη δουλειά να τηρώ απαρέγκλιτα ένα πρόγραμμα, να κρατάω ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Ξεκινάω φυσικά με ανάγνωση του βιβλίου, περνάω ένα πρώτο χέρι με κάποιους αστερίσκους, διορθώνω, περνάω ένα δεύτερο χέρι, στο τρίτο διαβάζω φωναχτά για ρυθμό. Βρίσκω πολύτιμη και απαραίτητη τη συζήτηση με συναδέλφους για ζητήματα που με απασχολούν. Έχει τύχει πολλές φορές να ρωτήσω «πώς θα το έλεγες αυτό;» και την ώρα που διατυπώνω την ερώτηση να μου έρθει η απάντηση. Πρέπει να βγαίνεις λίγο από το μυαλό σου. Έχει τύχει να ζητήσω διευκρινίσεις από συγγραφείς, στις περισσότερες περιπτώσεις έχω πάρει ευγενικές απαντήσεις, όχι όμως πάντα κατατοπιστικές.
Στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού μου, στη Μετάφραση-Μεταφρασεολογία στο ΕΚΠΑ, μεταφράσαμε μαζί με τις τέσσερις συμφοιτήτριές μου κάποια υπέροχα διηγήματα του Χένρι Τζέιμς, σε επιμέλεια της καθηγήτριας μας, Ε. Μήτση, τα οποία δυστυχώς δεν βρήκαν ποτέ εκδότη. Μεταφράσαμε επίσης το «Τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο», των Τζούντιθ Μπάτλερ-Γκαγιάτρι Σπίβακ, σε επιμέλεια της καθηγήτριας μας Μ. Καραβαντά, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδ. Τόπος. Υπάρχει ένα καταπληκτικό βιβλίο που θέλουμε διακαώς να μεταφράσουμε με τη φίλη και συνάδελφο Μυρσίνη Γκανά κι ελπίζω να τα καταφέρουμε να βρούμε εκδότη κάποια στιγμή. Θεωρώ ότι αν υπάρχει κοινή αισθητική, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι πολύ καλό. Το brainstorming επίσης είναι πολύ παραγωγικό, λειτουργεί απίστευτα στη μετάφραση.
Κάποιες φορές το νιώθω την ώρα που το κάνω, όταν βρίσκω αμέσως τις κατάλληλες λέξεις. Αλλά σ’ αυτό σε οδηγεί κάπως το κείμενο: αν είναι καλό και σου ταιριάζει, είναι σαν να σου λέει το ίδιο πώς να το μεταφράσεις. Άλλες φορές, όταν διαβάζω το τελικό μου κείμενο και βλέπω ότι ο λόγος είναι ζωντανός και το λεξιλόγιό μου πλούσιο, ότι έχω διατηρήσει το ύφος, το χιούμορ, την ειρωνεία, το γλωσσικό επίπεδο και, στο μέτρο του δυνατού, τα λογοπαίγνια, αισθάνομαι ότι τα πήγα καλά.
Νομίζω η βιογραφία σε μορφή συνέντευξης του Νικ Κέιβ, το Πίστη, ελπίδα και πόνος. Ο Κέιβ είναι ο αγαπημένος μου καλλιτέχνης, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στο πώς αντιλαμβάνομαι τον κόσμο, έτσι ένιωθα τεράστια προσωπική ευθύνη να αποδώσω με ακρίβεια τη φωνή του.
Δεν θα έλεγα ότι γίνονται και τόσες κριτικές για τις μεταφράσεις. Η αναφορά στη μετάφραση συνήθως περιορίζεται στην τελευταία γραμμή μιας βιβλιοκριτικής, ενώ σπανίζουν οι περιπτώσεις που ο συντάκτης έχει διαβάσει το πρωτότυπο. Έχω κρατήσει μια κριτική του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου για τη μετάφραση του δοκιμίου Ένα δικό της δωμάτιο, της Βιρτζίνια Γουλφ. Συχνά εκφράζονται απόψεις περί μετάφρασης στα social media, σε μεμονωμένα προφίλ ή βιβλιοφιλικές ομάδες. Ακόμα θυμάμαι ένα σχόλιο από μια αναγνώστρια, η οποία διάβασε ένα βιβλίο που είχα μεταφράσει, πολύ σκοτεινό και σε σημεία δυσάρεστο, με gothic αισθητική, και σχολίασε κάτι του στυλ «Δεν τρόμαξα, το περίμενα πιο θρίλερ. Ίσως φταίει η μετάφραση». Μου είχε φανεί πολύ αστείο.
