Σύντομο βιογραφικό
Γεννήθηκα και ζω στην Αθήνα το 1963. Σπούδασα Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ασχολούμαι με τη λογοτεχνική μετάφραση από το 1985. Έχω συνεργαστεί με τους εκδοτικούς οίκους Gutenberg, Μεταίχμιο, Διόπτρα, Κλειδάριθμο, Bell, Κριτική, Πόλις, Πατάκη κ.ά.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Είναι η λογοτεχνική μετάφραση το κύριο επάγγελμα σας; Αν όχι, με ποιες άλλες δραστηριότητες το συνδυάζετε;
Η λογοτεχνική μετάφραση αποτελεί το κύριο επάγγελμά μου εδώ και 35 χρόνια και βιοπορίζομαι αποκλειστικά απ’ αυτήν.
2. Ποια είναι η σχέση σας με τους εκδότες όσον αφορά συχνότητα αναθέσεων, συμβόλαια, προθεσμίες, αμοιβές, δικαιώματα; Σε ποιο ποσοστό μεταφράζετε βιβλία που έχετε προτείνει εσείς στον εκδοτικό οίκο;
Συνήθως δεν προτείνω βιβλία σε εκδοτικούς οίκους. Δύο φορές που το έχω κάνει, έχουν επιλέξει άλλους μεταφραστές… Επιλέγω να συνεργάζομαι πλέον με εκδότες που πληρώνουν σε τακτές ημερομηνίες. Τα συμβόλαια που υπογράφουμε διασφαλίζουν πρωτίστως τους εκδότες, οι οποίοι καθορίζουν και τις αμοιβές. Κατά τη γνώμη μου, οι αμοιβές είναι πολύ χαμηλές, σε σχέση με τον κόπο, την προσήλωση και την τέχνη που απαιτεί η μετάφραση. Είμαι από τις πολύ τυχερές μεταφράστριες, γιατί σ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας μου είχα τη μια ανάθεση μετά την άλλη και οι εκδότες/υπεύθυνοι έκδοσης σέβονται τα τελευταία εννέα χρόνια την αναπηρία μου και δεν με πιέζουν στις προθεσμίες. Πολλές φορές, μάλιστα, υπερεκτιμώντας τις δυνάμεις μου, υπήρξα εγώ ασυνεπής απέναντί τους ως προς τους χρόνους παράδοσης. Όσο για τα δικαιώματα… Όταν στο εξωτερικό οι μεταφραστές ζουν από δικαιώματα 2-3 βιβλίων τον χρόνο, κι εδώ θεωρείται ότι καλύπτονται από την αμοιβή μας, τι να λέμε τώρα… Ακόμα κι όταν γίνονται δεύτερες εκδόσεις των βιβλίων, δικαιώματα δεν παίρνουμε. Κι αν τα ζητήσεις, μπαίνεις αυτομάτως σε μαύρες λίστες. Οι μεταφραστές στην Ελλάδα, όπου τα εκδιδόμενα βιβλία είναι ως επί το πλείστον μεταφράσεις, είμαστε ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Συχνά δεν μπαίνει καν το όνομά μας στο εξώφυλλο του βιβλίου. Ακόμα πιο συχνά, επικρατεί η άποψη των επιμελητών! Υπήρξαν περιπτώσεις που ήρθαν ξένοι συγγραφείς στην Ελλάδα και δεν προσκλήθηκαν οι μεταφραστές τους! Να μη μιλήσουμε για τους «αλεξιπτωτιστές» μεταφραστές… Προσωπικά, θεωρώ ότι θα έπρεπε υπάρχει Σωματείο Μεταφραστών, όπου τα μέλη του θα πρέπει να έχουν αξιολογηθεί, και το οποίο θα ορίζει ένα κατώτερο όριο αμοιβής αναλόγως της περίπτωσης (λογοτεχνικά, επιστημονικά, τεχνικά κτλ κείμενα), και οι εκδότες θα είναι υποχρεωμένοι να προσλαμβάνουν από αυτό το επίσημο σωματείο τους συνεργάτες τους. Πιστεύω πως έτσι θα λυθούν πολλά προβλήματα.
3. Έχετε κάποια συγκεκριμένη μέθοδο/ρουτίνα εργασίας; Σε περίπτωση που μεταφράζετε το έργο κάποιου/κάποιας εν ζωή συγγραφέως, συνηθίζετε να ζητάτε τη συνδρομή του/της και πώς;
Δουλεύω από νωρίς το πρωί έως αργά το βράδυ με ένα διάλειμμα τριών ωρών το μεσημέρι, βγάζοντας συγκεκριμένο αριθμό σελίδων τη μέρα. Στη διάρκεια της εργασίας μου, ελέγχω πάντα τα πραγματολογικά στοιχεία.
Άρχισα να επικοινωνώ σχετικά πρόσφατα με τους συγγραφείς τους οποίους μεταφράζω. Συνήθως τους λέω πως είμαι η μεταφράστρια της ελληνικής έκδοσης και, αν χρειαστεί, ζητώ να μου αποσαφηνίσουν πραγματολογικά στοιχεία, προφορές ονομάτων, τοπόσημα κ.τ.λ., τα οποία δεν έχω βρει εγώ ψάχνοντας σε μηχανές αναζήτησης. Αν έχουν παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα, τους γράφω απευθείας, αλλιώς ο εκδοτικός οίκος ζητάει το email τους από τους ατζέντηδές τους. Επίσης, αν επισκεφθούν την Ελλάδα, επιδιώκω να τους συναντήσω, πιστεύοντας ότι η προσωπική γνωριμία και συζήτηση θα με κάνουν να κατανοήσω εις βάθος το έργο τους και άρα να το αποδώσω καλύτερα.
4. Έχετε μεταφράσει ποτέ συλλογικά; Ποια είναι η γνώμη σας για τη συνεργατική λογοτεχνική μετάφραση;
Όχι, δεν έχει τύχει να μεταφράσω ποτέ συλλογικά. Η συνεργατική μετάφραση μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα και κυρίως θαρραλέα!
5. Πώς/Πότε ξέρετε ότι έχετε κάνει μια καλή μετάφραση;
Το καταλαβαίνω όταν κάνω τη δεύτερη ή την τρίτη γραφή, όταν μου έρχονται ξαφνικά καταλληλότερες λέξεις ή εμπνεύσεις. Κυρίως, όμως, μου το λέει το ένστικτό μου! Αυτό, φυσικά, δεν συνάδει πάντα με την εμπορική επιτυχία του βιβλίου.
6. Ποιο ήταν το έργο που, μέχρι σήμερα, απετέλεσε τη μεγαλύτερη μεταφραστική πρόκληση για εσάς; Γιατί;
Η μεγαλύτερη μεταφραστική πρόκληση για μένα ήταν ο Ζοφερός Οίκος του Ντίκενς που μετέφρασα για την Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg. Ένας λόγος ήταν το δέος που αισθανόμουν απέναντι στον Ντίκενς, μια που είναι ο αγαπημένος μου συγγραφέας. Επίσης, δεν ήξερα αν θα κατάφερνα να αποδώσω την ατμόσφαιρα και το ύφος του, την λεπτή ειρωνεία, το βρετανικό του χιούμορ, τις πάμπολλες διαφορετικές φωνές και προσωπικότητες των χαρακτήρων του. Η σύνταξη της αγγλικής γλώσσας είναι διαφορετική από της ελληνικής και ήθελα να κάνω το κείμενο βατό στον αναγνώστη, όπως ήταν για τους σύγχρονους του Ντίκενς, ο οποίος έγραφε έτσι ώστε να γίνεται κατανοητός απ’ όλους. Συν το γεγονός ότι, εκ των πραγμάτων, χάνονται πολλά στοιχεία στη μετάφραση, ειδικά σε κείμενα περασμένων αιώνων. Όλα αυτά ήταν δυσκολίες που χρειάστηκε να αντιμετωπίσω και να υπερνικήσω, κατά το δυνατόν, στην αναμέτρησή μου μ’ αυτόν τον Γίγαντα της λογοτεχνίας.
7. Διαβάζετε/Φυλάτε τις κριτικές που έχουν γραφτεί για τις μεταφράσεις σας; Θεωρείτε ότι υπάρχει κριτική μεταφράσεων στην Ελλάδα;
Διαβάζω τις κριτικές για τις μεταφράσεις μου και μ’ ευχαριστεί όταν είναι καλές, γιατί αποτελούν μια αναγνώριση του κόπου μου, ειδικά από τους συναδέλφους ή τους απλούς αναγνώστες. Δεν τις φυλάω, ωστόσο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Ελάχιστοι είναι οι πεπαιδευμένοι ώστε να κάνουν ενδελεχή κριτική μεταφράσεων στην Ελλάδα. Συνήθως όταν αρέσει η μετάφραση στον κριτικό/δημοσιογράφο γράφει καλά λόγια, αλλιώς δεν αναφέρεται καθόλου στην ποιότητα της μετάφρασης. Υπάρχουν, φυσικά, και οι αυτόκλητοι κριτικοί, συνήθως λαθοθήρες, που χαίρονται να αναζητούν και να επισημαίνουν 2-3 λάθη ή αστοχίες σε έργα 500-600 σελίδων! Να παρατηρήσω εδώ ότι η μετάφραση αποτελεί μια σειρά επιλογών, αν λοιπόν δεν μας αρέσουν οι συγκεκριμένες επιλογές του μεταφραστή, αυτό δεν σημαίνει πως η μετάφραση είναι λάθος.
Μεταφράσεις μου που ξεχωρίζω:
Charles Dickens, Ζοφερός Οίκος, εκδ. Orbis Literae / Gutenberg 2008.
Olivia Manning, Βαλκανική Τριλογία/Τριλογία του Λεβάντε, εκδ. Μεταίχμιο 2020-2021.
Rebecca West, Το χρονικό μιας Οικογένειας, εκδ.Μεταίχμιο 2022.
Damon Galgut, Η Υπόσχεση, εκδ. Διόπτρα 2022.
