Σύντομο βιογραφικό
Η Βίκυ Αλυσσανδράκη σπούδασε Νομική και εργάστηκε για δέκα χρόνια ως νομικός. Έπειτα, έχοντας ζήσει ήδη στη Σουηδία, σπούδασε Σκανδιναβικές Γλώσσες και Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Ασχολείται με τη μετάφραση πεζογραφίας και ποίησης από και προς τις σκανδιναβικές γλώσσες. Έχει μεταφράσει στα ελληνικά σύγχρονη φινλαδική ποίηση και ισλανδική αστυνομική λογοτεχνία.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Είναι η λογοτεχνική μετάφραση το κύριο επάγγελμα σας; Αν όχι, με ποιες άλλες δραστηριότητες το συνδυάζετε;
Ας πούμε καλύτερα ότι η λογοτεχνική μετάφραση δεν είναι το μοναδικό επάγγελμά μου! Καμία από τις ασχολίες μου δεν θεωρώ «πάρεργο». Παράλληλα με τη μετάφραση, διδάσκω Λογοτεχνία των Βορείων Χωρών στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου και Αγγλικά στην Ανώτατη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης της Γαλλίας (INSP).
2. Ποια είναι η σχέση σας με τους εκδότες όσον αφορά συχνότητα αναθέσεων, συμβόλαια, προθεσμίες, αμοιβές, δικαιώματα; Σε ποιο ποσοστό μεταφράζετε βιβλία που έχετε προτείνει εσείς στον εκδοτικό οίκο;
Οι αναθέσεις είναι αρκετά συχνές και ως επί το πλείστον, οι εκδότες είναι αυτοί που μού προτείνουν τα έργα. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, προτείνω και εγώ. Αυτό συμβαίνει πιο πολύ με την ποίηση. Τα ποιητικά έργα από τις Βόρειες Χώρες είναι πολύ λιγότερο γνωστά. Το αναγνωστικό κοινό γνώρισε τη λογοτεχνία των Βορείων Χωρών μέσα από τα αστυνομικά μυθιστορήματα και οι περιπτώσεις που μού προτείνεται η μετάφραση ενός αστυνομικού έργου είναι πολύ πιο συχνές. Τώρα, ως προς τις προθεσμίες και τα συμβόλαια, δεν μπορώ να γενικεύσω. Ο κάθε εκδοτικός οίκος έχει τη δική του πολιτική ως προς αυτά και οι προθεσμίες εξαρτώνται πολύ και από τη φήμη του έργου που πρόκειται να μεταφραστεί. Για παράδειγμα, ένα μυθιστόρημα που σε άλλες χώρες έχει «σπάσει ταμεία», πρέπει να εκδοθεί αρκετά γρήγορα. Τα συμβόλαια που υπογράφω είναι συμβάσεις έργου και τα δικαιώματα του μεταφραστή προβλέπονται πάντα.
3. Έχετε κάποια συγκεκριμένη μέθοδο/ρουτίνα εργασίας; Σε περίπτωση που μεταφράζετε το έργο κάποιου/κάποιας εν ζωή συγγραφέως, συνηθίζετε να ζητάτε τη συνδρομή του/της και πώς;
Δεν θεωρώ πως έχω συγκεκριμένη μέθοδο εργασίας. Αντιπαραβάλλω όμως πάντοτε στο τέλος κάθε μέρας το κομμάτι που μετέφρασα με το πρωτότυπο, για να αποφεύγω τις αβλεψίες και τις παραλείψεις κατά λάθος (μπορεί να συμβεί! Και μάλιστα συχνά!). Πάντοτε είμαι σε επαφή με τους εν ζωή συγγραφείς που μεταφράζω. Έχει για μένα πολύ μεγάλη σημασία. Θέλω να μεταφέρω τη δική τους φωνή στα ελληνικά και γι’ αυτό πρέπει να είμαι σίγουρη για κάθε σειρά που μεταφράζω. Αν δεν είμαι, πάντοτε ζητώ τη συνδρομή των συγγραφέων. Με κίνδυνο να είμαι και... τσιμπούρι!
4. Έχετε μεταφράσει ποτέ συλλογικά; Ποια είναι η γνώμη σας για τη συνεργατική λογοτεχνική μετάφραση;
Όχι, δεν έχω μεταφράσει ποτέ συλλογικά. Όμως, θεωρώ πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία τη συλλογική μετάφραση. Δεν θα έλεγα όχι, αν γνώριζα την/τον μεταφράστρια/μεταφραστή και ήξερα ότι οι μέθοδοι και οι απόψεις μας για τη μεταφραστική διαδικασία συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό.
5. Πώς/Πότε ξέρετε ότι έχετε κάνει μια καλή μετάφραση;
Ποτέ! Ποτέ δεν νιώθω απόλυτα ικανοποιημένη από το τελικό κείμενο που παραδίδω στον εκδότη! Πάντα ξαναγυρίζω στο αρχείο και λέω «εδώ θα μπορούσα καλύτερα». Κι ο πιο σίγουρος τρόπος για να μην το κάνω, είναι να μην ξαναδιαβάζω τις μεταφράσεις που έχω παραδώσει! Πέρα από τα αστεία, όμως, αν βλέπω ότι, σε γενικές γραμμές, έχω παραδώσει ένα ρέον κείμενο, με περιεχόμενο που αποδίδει όσο πιο πιστά γίνεται στη γλώσσα-στόχο, τη φωνή του συγγραφέα, τότε μπορώ να λέω πως η δουλειά μου δεν είναι τελικά και τόσο κακή!
6. Ποιο ήταν το έργο που, μέχρι σήμερα, απετέλεσε τη μεγαλύτερη μεταφραστική πρόκληση για εσάς; Γιατί;
Δεν χρειάζεται να σκεφτώ καθόλου για ν’ απαντήσω σε αυτή την ερώτηση! Η μεγαλύτερη μεταφραστική πρόκληση για’ μένα ως τώρα, ήταν η Μη αναστρέψιμη απώλεια ψευδαισθήσεων του Ισλανδού Eiríkur Örn Norðdahl. Πέρα από το γεγονός ότι ήταν η πρώτη μου μεταφραστική προσπάθεια από τα ισλανδικά, ήταν ένα πολύ ιδιότυπο έργο, που κολυμπούσε στα αχαρτογράφητα νερά μεταξύ της ποίησης, της λογοτεχνίας, του θεάτρου, του δοκιμίου και του κόσμου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Πρόκειται για 23 μικρά κείμενα, που ο συγγραφέας ονομάζει «ποιήματα», με μια μοναδική προφορικότητα, ένα πολύ «τωρινό» και σύγχρονο ύφος και μια πολύ ιδιαίτερη φωνή, που έπρεπε να μεταφραστεί ατόφια στα ελληνικά. Αν γινόταν διαφορετικά, αυτό που θα διάβαζαν οι έλληνες αναγνώστες θα ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό από το πρωτότυπο. Για κάποιο περίεργο λόγο, όμως, που μόνον εκείνος γνωρίζει, είχα την απόλυτη εμπιστοσύνη του συγγραφέα... τον οποίο και τρέλανα στις ερωτήσεις!
7. Διαβάζετε/Φυλάτε τις κριτικές που έχουν γραφτεί για τις μεταφράσεις σας; Θεωρείτε ότι υπάρχει κριτική μεταφράσεων στην Ελλάδα;
Διαβάζω τις κριτικές στα βιβλία που μετέφρασα, ναι. Όμως σπάνια υπάρχουν εκεί αναφορές στη μετάφραση και στον μεταφραστή. Κι αν υπάρχουν, σπάνια καταλαμβάνουν περισσότερο από μια σειρά. Είναι πολύ επιγραμματικές. Στα έργα που έχω μεταφράσει εγώ, δεν θυμάμαι να υπήρχε αναφορά στη μετάφραση, πέρα από το λακωνικό «με την πολύ καλή μετάφραση της τάδε», όπου υπήρχε. Πέρα από τα εξειδικευμένα περιοδικά μετάφρασης, δεν νομίζω ότι υπάρχει ουσιαστική κριτική μεταφράσεων στην Ελλάδα. Ίσως, τα τελευταία χρόνια, οι κριτικοί αρχίζουν να αντιλαμβάνονται σιγά-σιγά την παρουσία των μεταφραστών πίσω από τα έργα της διεθνούς λογοτεχνίας. Θα ήθελα να γίνεται συχνότερα και ουσιαστικότερα.
Πέντε μεταφράσεις μου που ξεχωρίζω:
Eiríkur Örn Norðdahl, Μη αναστρέψιμη απώλεια ψευδαισθήσεων, εκδ. Σαιξπηρικόν 2021.
Ragnar Jónasson,Το σκοτάδι, εκδ. Καστανιώτης 2020.
Yrsa Sigurdardóttir, Η λεία, εκδ. Μεταίχμιο 2022.
Vesa Lahti, Το φως ξεχύνεται κάτω απ’ το νύχι, εκδ. Σαιξπηρικόν 2020.
Mikko Viljanen, Το νησί της ξενοιασιάς, εκδ. Σαιξπηρικόν 2019.
