Παρουσιάσεις, ευτράπελα και απαγορεύσεις

^{[ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥΣ ]}

Υπάρχουν διαφόρων ειδών παρουσιάσεις βιβλίων, όπως υπάρχουν και διαφόρων ειδών συγγραφείς. Κάποιοι δεν τις θέλουν καθόλου, κάποιοι σχεδιάζουν σύνθετα οπτικοακουστικά θεάματα με περφόρμανς, μουσική, παιχνίδια, εκπλήξεις και ό,τι άλλο μπορεί να βάλει ο εφευρετικός τους νους, και κάποιοι απλώς ακολουθούν το παραδοσιακό μοντέλο με σύντομες διαλέξεις πάνω στο βιβλίο ή και ευρύτερα στα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο (είτε είναι ποίηση, είτε είναι επιστημονικό εγχειρίδιο). Υπάρχουν, όμως, και κάποιοι τυχεροί-άτυχοι, που ενώ έχουν στήσει την παρουσίασή τους κατά τον τελευταίο τρόπο, έρχεται η τυχαιότητα της ζωής να προσδώσει πολλαπλές ερμηνείες και δυνατότητες ανάγνωσης όχι ακόμη στο βιβλίο καθαυτό αλλά στην παρουσίασή του, καθιστώντας την έτσι ένα «Gesamtkunstwerk».

Είχα την εξαιρετική τύχη να βρεθώ σε μία τέτοια παρουσίαση την περασμένη άνοιξη στον προαύλιο χώρο ενός μουσείου στην Αθήνα. Πολλοί και γνωστοί οι ομιλητές στο πάνελ, πολύς ο κόσμος που παρακολουθούσε την –σχεδόν δίωρη– παρουσίαση, πολύ ενδιαφέρον το θέμα του βιβλίου Λαϊκισμός, Δημοκρατία, Αριστερά. Η πρόκληση της μεθόδου του Σεραφείμ Σεφεριάδη, πολλές κι οι φωνές που έρχονταν από την άλλη πλευρά του καφέ. Τι φωνές ήταν αυτές; Οπαδικές. Το καφέ, μεγάλο σε έκταση, είχε παραχωρήσει τον μισό του χώρο για την παρουσίαση του βιβλίου, την ίδια ώρα που στο άλλο μισό καφέ κάποιοι παρακολουθούσαν τον μπασκετικό Ολυμπιακό στον ημιτελικό της Euroleague με την Εφές. Ο κόσμος τους, δίχως να χρειάζεται μικρόφωνα ούτε να επιθυμεί να τραβήξει την προσοχή, εισέβαλε στον κόσμο μας και αυτό που δημιούργησε –μέσα μου τουλάχιστον– δεν περιγράφεται. Δεν είμαι σε θέση να εξηγήσω πώς, αλλά από την αρχική αμηχανία ή το μειδίαμα που μας έφερε ως κοινό σταδιακά οδήγησε στο να φωτιστούν διαφορετικά τα πράγματα, να συγκεντρωθούμε.

Δεν έχουν όλοι αυτήν την τύχη, όμως. Ωστόσο, πάντα υπάρχει χώρος για μικρά άλλα συμβάντα, για ανθρώπους που δεν έχεις προγραμματίσει να εμφανιστούν και να μιλήσουν. Κάτι τέτοιο συνέβη στην παρουσίαση του βιβλίου της Μπρικένα Γκίστο Πέρα από τους Φράχτες στα Πετράλωνα. Λίγο πριν τελειώσει η εκδήλωση, εμφανίζεται μία κυρία, σχεδόν 100 χρονών κατά ομολογία της, κάθεται στο παγκάκι πίσω από το πάνελ και αρχίζει να συγχαίρει για την πρωτοβουλία να πάει η ποίηση στις γειτονιές, «γιατί δεν γίνονται πράγματα». Κι όχι μόνο αυτό. Η κυρία, διαυγέστατη, μας μετέφερε ένα τσιτάτο που αναδεικνύει τη σημασία της ποίησης και του θεάτρου, μας είπε πως γνωρίζει απ’ έξω περί τα 100 ποιήματα και μας απήγγειλε, μάλιστα, δύο από αυτά. Έναν Παλαμά κι έναν Βάρναλη. Να μη μείνει κανείς απογοητευμένος. Όλες οι πλευρές χαρούμενες. Η παρέμβασή της ήταν τόσο συγκινητική, ήρθε επίσης από έναν άλλον κόσμο, από μια άλλη εποχή και εισέβαλε στον δικό μας. Στον δικό μας κόσμο τον αφηρημένο, τον λησμονιάρη, αυτόν όπου, για να συνεχίσουμε να είμαστε χρήσιμοι, αποδοτικοί, ωφέλιμοι, σβήνουμε μόνοι μας από τον σκληρό δίσκο του εγκεφάλου μας ό,τι θεωρούμε περιττό, για να χωρέσουν νέες πληροφορίες. Τι είναι, όμως, περιττό;

Η παράσταση «By Heart» του Πορτογάλου Tiago Rodriguez είναι ένας ύμνος στην αποστήθιση ποιημάτων αλλά και ολόκληρων βιβλίων, με αναφορές στο παρελθόν αλλά και στο παρόν. Σε τι μπορείς να ανατρέξεις, όταν δεν θα μπορείς (για οποιονδήποτε λόγο) να διαβάζεις πια; Από τι θα έχεις να πιαστείς; Η καρδιά, μάς λέει ο Rodríguez, είναι η πιο ασφαλής κρυψώνα σε δύσκολους και σκοτεινούς καιρούς, και φέρνει τα παραδείγματα του Pasternak, του Steiner κ.ά., με τον τελευταίο να ισχυρίζεται πως «Όταν 10 άνθρωποι αποστηθίσουν ένα ποίημα, δεν υπάρχει πια τίποτα που μπορεί να κάνει η KGB, η CIA ή η Γκεστάπο. Το ποίημα θα επιβιώσει».

Tο όνομα της στήλης είναι εμπνευσμένο από τη φράση του DavidGrossman «τα βιβλία είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο, όπου μπορούν να συνυπάρχουν τα πράγματα και η απώλειά τους».