Μυρμήγκια, τέλος

•
Οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι παλιά μαγαζιά που τα δουλεύουν άγουροι άνθρωποι, κι όσοι ονειρεύονται να τις μετατρέψουν σε καλοκουρντισμένα υπερκαταστήματα, μια μυρμηγκοφωλιά έχουν στο μυαλό τους
•

Τα προκαταρκτικά

Έχω υπάρξει λάβρος μυρμηγκόφιλος στα παιδικά μου χρόνια. Μου άρεζε να ξεκολλάω τα πόδια τους, να τα αιχμαλωτίζω σε σπιρτόκουτα και να τα παραδίδω ομαδικά στην πυρά ή να τα καίω μεμονωμένα, εστιάζοντας πάνω τους τις ακτίνες του ήλιου με τον μεγεθυντικό φακό, παρέα με τα χωριατάκια της γειτονιάς, ευρισκόμενος σε καλοκαιρινές διακοπές σε αυτό που σήμερα αποκαλείται κοσμίως «περιφέρεια» και τότε αποκαλούνταν «επαρχία» και «χωριό». Στους μύθους του Αισώπου λάτρευα την εργατικότητα και την προνοητικότητά τους, ενώ στα ενήλικα διαβάσματα ξανασυνάντησα τα μυρμηγκάκια μου, πάντοτε σοφά και πάντοτε διδακτικά, στα κείμενα του Λαφοντέν, του Χαλίλ Γκιμπράν και του Μποντλέρ. «Μπορούμε την ανήλεη την Τύψη να την πνίξουμε; [...] Σε ποιο κρασί, ποιο φίλτρο, σε ποιο βότανο, / θα πνίξουμε τον παλιό τούτο εχθρό, / τον καταστρεπτικό σαν την εταίρα και τον λαίμαργο, / και σαν μυρμήγκι υπομονετικό;». (Μποντλέρ). Στις εκθέσεις του σχολείου κέρδιζες πάντοτε πόντους έτσι και συνέκρινες τη χαοτική συμπεριφορά των ανθρώπων με την εύτακτη και μεθοδική κοινωνία των εργονομικών μυρμηγκιών, ενώ είχες εξασφαλισμένο το εικοσάρι στα Θρησκευτικά εάν μπορούσες να τσιτάρεις την προτροπή του σοφού Σολομώντα προς τους οκνηρούς άντρες της αυλής του να παραδειγματιστούν από την εργατικότητα των μυρμηγκιών. Με λίγα λόγια, για μια ολόκληρη ζωή έβρισκα μπροστά μου αυτά τα ακαταμάχητα νιτσεϊκά μυρμήγκια, μπροστά στα οποία συγκρινόμενος ο εαυτός σου βγαίνει πάντα μείον. Νισάφι πια!

Και τώρα, δράση 90′′

Σκύψτε και παρατηρήστε μια κυριακάτικη μυρμηγκοφωλιά για ενενήντα δευτερόλεπτα σ’ ένα πάρκο, σ’ ένα χωράφι, σε μιαν έρημο. Τι βλέπετε; Μυρμήγκια, μιλιούνια μυρμήγκια, το ένα πίσω από το άλλο, σαν τις λέξεις του αδόλεσχου μυθιστοριογράφου ο οποίος με υψηλόφρονα οίστρο αποφάσισε να κτίσει το υπερβατικό «σύμπαν» των ηρώων του, ξεχνώντας να μας τους δείξει μέσα στις επτακόσιες σελίδες του πονήματός του να ουρούν έστω για μια φορά. Και τι κάνουν τα μυρμηγκάκια μας τώρα; Άλλα καθαρίζουν τη φωλιά, άλλα κουβαλούν φαγάκι, κι άλλα κρατάνε τσίλιες. Πόσα είναι; Ε, να μην είναι όσο ένας ανθρώπινος εγκέφαλος όλα μαζί στην αποικία τους αυτή; Δηλαδή πόσα; Γύρω στις 40.000 χιλιάδες είναι συνήθως. Υπολογίζοντας πως το κάθε μυρμήγκι διαθέτει γύρω στους 250.000 χιλιάδες νευρώνες μέσα στον εγκέφαλό του, τότε, όλοι οι νευρώνες όλων αυτών των μυρμηγκιών φτάνουν τα δέκα χιλιάδες εκατομμύρια, δηλαδή όσοι και οι νευρώνες στον εγκεφαλικό φλοιό ενός και μόνο ανθρώπου. Ναι, ναι, παρατηρώντας μιαν αποικία μυρμηγκιών, είναι σαν να παρατηρείτε ένα ανθρώπινο μυαλό, έναν ενιαίο υπερ-οργανισμό ο οποίος συντονίζει τα πάντα με τελειότητα, αλληλεγγύη και αλτρουϊσμό, σε αντίθεση με εμάς τους κτηνώδεις γουρουνανθρώπους, οι οποίοι κοιτάμε να βγάλουμε τα μάτια μας και να φάμε τα συκώτια μας. Και πώς το καταφέρνουν αυτό τα σούπερμαν μυρμηγκάκια μας;

Χε, χε, εδώ είναι το μεγάλο μυστικό τους. Στις κοινωνίες των μυρμηγκιών δεν υπάρχει πολιτιστική μετάδοση. Τα πάντα οφείλουν να είναι κωδικοποιημένα στα γονίδιά τους. Κάθε αποικία ξεκινά από την αρχή, από τα αβγά που γεννάει η μία και μοναδική βασίλισσα. Οτιδήποτε έχει μάθει η προηγούμενη γενιά χάνεται. Οι συμπεριφορές, οι συνήθειες και τα τεχνάσματα που συνδυάζονται για να σχηματίσουν και να συντηρήσουν τη νέα αποικία πρέπει να κληρονομούνται βιολογικά. Δηλαδή, κάθε φορά το μαγαζί ανοίγει από την αρχή, τσίλικο και ρεγουλαρισμένο. Στους ανθρώπους όμως, συμβαίνει το αντίθετο. Μόνο οι βασικές τάσεις είναι αποτυπωμένες στα γονίδια ενός νεογέννητου μωρού. Τα υπόλοιπα αναπτύσσονται καθώς μεγαλώνει. Τα κουσούρια του, οι ομορφιές του, η σοφία και η στραβομάρα του, όλα είναι ένας αχταρμάς από ενδιάθετα γονίδια και εξωτερικές επιδράσεις με υποτυπώδη αυτορρύθμιση. Οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι παλιά μαγαζιά που τα δουλεύουν άγουροι άνθρωποι, κι όσοι ονειρεύονται να τις μετατρέψουν σε καλοκουρντισμένα mall υπερκαταστήματα με πατενταρισμένο φρανσάιζινγκ, μια μυρμηγκοφωλιά έχουν στο μυαλό τους.

Τέλος χρόνου.

Αμέσως μετά

Το συνολικό βάρος των μυρμηγκιών που ζούνε πάνω στον πλανήτη, είναι μεγαλύτερο από το βάρος των ανθρώπων. Σε άλλες εποχές, κάτι τέτοιο θα με ενέπνεε σφόδρα. Τώρα το θεωρώ ως μια απλή εγκυκλοπαιδική πληροφορία, την οποία επιθυμώ να μοιραστώ με άλλους άγουρους.