Άνχελ Μπόλιγκαν: Σκιτσάροντας τον εφιάλτη

Ο κορονοϊός χτύπησε ολόκληρο τον πλανήτη και η Λατινική Αμερική δεν μπόρεσε να αποτελέσει εξαίρεση. Με θλιβερή πρωταθλήτρια τη Βραζιλία, το Μεξικό έγινε η δεύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής και η τρίτη παγκοσμίως σε αριθμό κρουσμάτων και θανάτων (τουλάχιστον μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι αράδες). Η επίπτωση της πανδημίας στο Μεξικό ήταν πολύ σοβαρή. Τα πρώτα κρούσματα καταγράφηκαν στο τέλος Φεβρουαρίου, τον Ιούνιο υπήρξε μια χαλάρωση των μέτρων, με αποτέλεσμα να υπάρξει ένα δεύτερο πανδημικό κύμα στο διάστημα που ακολούθησε. Αυτή τη φορά με πολύ πιο τραγικά αποτελέσματα
Στις 2 Ιουλίου, το Μεξικό ξεπέρασε την Ισπανία σε αριθμό θανάτων. Στις 10 Ιουλίου προσπέρασε τη Γαλλία και δύο ημέρες αργότερα την Ιταλία. Η μακάβρια κατάταξη χειροτέρεψε τον Αύγουστο, όταν οι θάνατοι στη Λατινική Αμερική ξεπέρασαν για πρώτη φορά την Ευρώπη, με τον κορονοϊό να «καλπάζει» στο Μεξικό και τη χώρα να καταλαμβάνει την 3^η θέση της παγκόσμιας λίστας, πίσω από τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία. Η κατάσταση δεν βελτιώθηκε, με αποτέλεσμα η δήμαρχος της πόλης του Μεξικού, Κλαούντια Σάινμπαουμ, να δηλώσει ότι αν συνεχιστεί αυτή η εφιαλτική κατάσταση, ως το τέλος Οκτωβρίου τα κρούσματα μπορεί να έχουν ξεπεράσει τον συνολικό αριθμό που καταγράφηκε στο απόγειο της πανδημίας.
Δημότης της –αχανούς- πόλης του Μεξικού είναι ένας πολυβραβευμένος σκιτσογράφος, που όλο αυτό το μακρύ χρονικό διάστημα κατέγραφε συστηματικά και με πικρό χιούμορ, τις συνέπειες του θανατηφόρου ιού στην καθημερινή ζωή. Πρόκειται για τον Κουβανό Άνχελ Μπόλιγκαν, απόφοιτο της Εθνικής Σχολής Καλλιτεχνών στην Αβάνα τη δεκαετία του ’80, ο οποίος ζει και εργάζεται στο Μεξικό. Χάρη στο ταλέντο του μπόρεσε να κατακτήσει τον κόσμο, συμμετέχοντας σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις, κερδίζοντας πλήθος διακρίσεων και βραβείων και συνεργαζόμενος με πολλές εφημερίδες και περιοδικά σε διάφορες χώρες.
Μπορούμε να αποκαλέσουμε τον Άνχελ Μπόλιγκαν «σκιτσογράφο σε όλα τα πεδία». Το πλούσιο έργο του αποτελείται επίσης από εξαιρετικά κινούμενα σχέδια και βραβευμένες ταινίες μικρού μήκους, αλλά το μεγάλο ταλέντο του αντικατοπτρίζεται κυρίως στις γελοιογραφίες. Προσεγγίζει με λεπτό (συχνά μαύρο) χιούμορ και μεγάλη ικανότητα σύνθεσης τα προβλήματα της καθημερινής ζωής, την αγάπη, την απογοήτευση, την οικολογία, τη θρησκεία, τις καταναλωτικές συνήθειες, την κερδοσκοπία, αλλά και τις νέες τεχνολογίες. Από τον περασμένο Φεβρουάριο τα σκίτσα του επικεντρώθηκαν στην πανδημία που έπληξε το Μεξικό όπως και ολόκληρο τον πλανήτη. Με αφορμή αυτή τη θεματολογία στη δουλειά του, επικοινωνήσαμε μαζί του ηλεκτρονικά και τον ρωτήσαμε για τη ζωή του στον καιρό της καραντίνας, αλλά και το πώς όλο αυτό που βίωσε (και βιώσαμε) μεταγγίστηκε στα έργα του.

Στο Μεξικό, η πρώτη περίπτωση Covid-19 σημειώθηκε στις 27 Φεβρουαρίου και από τότε ξεκίνησε η ανάπτυξη των κρουσμάτων. Εξαρχής γνωρίζαμε ότι κυρίως στην πόλη του Μεξικού θα μπορούσε να δημιουργηθεί σοβαρό πρόβλημα υγείας, λόγω του αριθμού των κατοίκων. Είμαστε η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της χώρας, έχοντας ξεπεράσει τα 9 εκατομμύρια. Μια επικίνδυνη κατάσταση, αν σκεφτούμε όλους εκείνους που η οικονομία τους εξαρτάται από τις πωλήσεις της κάθε μέρας, όσων ζουν από το άτυπο εμπόριο του δρόμου, καθώς και των εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων που πρέπει να μετακινούνται καθημερινά χρησιμοποιώντας τις δημόσιες συγκοινωνίες. Τα μέτρα αποδείχθηκαν ανεπαρκή και η κρατική πληροφόρηση ελλιπής, αν όχι διαστρεβλωμένη. Η εξάπλωση του κορονοϊού στην πρωτεύουσα ήταν αναπόφευκτη, όπως και η μακροχρόνια καραντίνα που ακολούθησε.

Στην πραγματικότητα η δουλειά μου ως γελοιογράφος και εικονογράφος γνώμης είναι κατά βάση αυτό. Το καθημερινό πρόγραμμα προϋποθέτει πολλές ώρες στο σπίτι, με εντατική δουλειά στο σχεδιαστήριό μου. Μπορώ να πω ότι η καραντίνα δεν με επηρέασε, τουλάχιστον στο βαθμό που επηρέασε πολύ κόσμο. Περνάω πολλές μέρες “δημιουργικού περιορισμού”, με σκιτσάρισμα, και επισκόπηση του ηλεκτρονικού τύπου, των κοινωνικών δικτύων και των απόψεων που ακούγονται σε τηλεόραση και ραδιόφωνο, σε αναζήτηση της έμπνευσης για γελοιογραφίες. Αλλά φυσικά, η κοινωνική συνύπαρξη είναι επίσης πολύ σημαντική, γνωρίζοντας ότι το κυνήγι του θέματος γίνεται συχνά με πιο άμεσο τρόπο: απευθείας στο δρόμο, στην καρδιά της καθημερινής ζωής.

Αυτός ο εφιάλτης που εμφανίστηκε αναπάντεχα στις αρχές του χρόνου μάς έκανε να νιώσουμε ότι βρισκόμαστε μέσα σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ο τρόπος της ζωής μας άλλαξε δραματικά και αυτό έγινε με πολλούς τρόπους: Η διαβίωση, που έγινε επιβίωση. Η όχι πάντα αρμονική συνύπαρξη των μελών μιας οικογένειας σε συνθήκες καραντίνας. Η πρωτόγνωρη χρήση αξεσουάρ όπως οι μάσκες προστασίας και τα γάντια. Οι αμήχανες κοινωνικές αποστάσεις. Τα συνεχώς μεταβαλλόμενα υγειονομικά δεδομένα. Η αβεβαιότητα για το μέλλον. Είναι στοιχεία που μας απέδειξαν πόσο ευάλωτοι είμαστε στον αόρατο εισβολέα. Όλα αυτά αποτέλεσαν τις πηγές της έμπνευσής μου, όπως και οι δεκάδες νεοφανείς εφαρμογές μέσω διαδικτύου, η καταφυγή στην εργασία κατ’ οίκον, η επιβολή των τηλεδιασκέψεων κ.ά. Στα έργα μου, όμως, αναφέρομαι και στις ευεργεσίες του κορονοϊού: στην αποκατάσταση της χλωρίδας και της πανίδας, λόγω απουσίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, στη μείωση της αιθαλομίχλης, των περιβαλλοντικών θορύβων κ.λπ.

Έχουν δημοσιευτεί στη μεξικάνικη εφημερίδα με την οποία συνεργάζομαι, την El Universal, καθώς και σε άλλα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, κυρίως από Αργεντινή, Γαλλία και Ηνωμένες Πολιτείες. Τα έργα μου έχουν επίσης μεγάλη διάδοση στα κοινωνικά δίκτυα, σε Facebook, Twitter και Instagram.

Έτσι είναι. Θέλησα να φτιάξω ένα γελοιογραφικό χρονικό με βάση όλες αυτές τις αλλαγές και τα γεγονότα που βλέπαμε στις ειδήσεις. Αλλά και ένα είδος συγκαλυμμένου ημερολογίου, μεταφέροντας στα σκίτσα μου προσωπικές εμπειρίες από την ενδοσκόπηση αλλά και την επικοινωνία με ανθρώπους του στενού περιβάλλοντός μου στο Μεξικό και στην Κούβα. Βρέθηκα απέναντι στο άπειρο νέων καταστάσεων, έντονων προκλήσεων, συναισθημάτων πόνου, αβεβαιότητας και χλωμής ελπίδας. Άντλησα όμως από το θαυματουργό χιούμορ που κρύβεται πάντα σε τέτοιες καταστάσεις, όσο σοβαρές κι αν είναι. Ένα χιούμορ, θα έλεγα ομοιοπαθητικό, που σε προκαλεί να το εκφράσεις και να το μοιραστείς με τον κόσμο.