Αγκάθα Κρίστι: Όταν η κυρία εξαφανίστηκε

___________
_{ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΕ ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ {8}}
___________

Είναι παγκοσμίως γνωστή χάρης στα 66 αστυνομικά μυθιστορήματα που έχει γράψει, με πρωταγωνιστές διάσημους ντετέκτιβ όπως ο Βέλγος Ηρακλής Πουαρό (σε 33 μυθιστορήματα και πάνω από 50 διηγήματα) και η Βρετανίδα Μις Μαρπλ (12 μυθιστορήματα, 20 διηγήματα). Η επονομαζόμενη «Βασίλισσα του εγκλήματος», Άγκαθα (στα καθ’ ημάς Αγκάθα) Κρίστι, κατέχει την πρώτη θέση στο Βιβλίο Ρεκόρ Γκίνες για τις πωλήσεις των βιβλίων της. Θεωρείται η περισσότερο μεταφρασμένη συγγραφέας, σε τουλάχιστον 103 γλώσσες, ενώ το ίδρυμα που φέρει το όνομά της ισχυρίζεται ότι τα έργα της έρχονται τρίτα σε αριθμό εκδόσεων παγκοσμίως, πίσω από την Βίβλο και τα έργα του Σέξπιρ. Αναρίθμητες, επίσης, είναι οι θεατρικές, κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές διαφόρων έργων της. Ιδιαιτέρως η «Ποντικοπαγίδα», η οποία, χάρη στη θεατρική μακροβιότητά της, κατείχε (πριν ενσκήψει η καραντίνα λόγω κόβιντ) το παγκόσμιο ρεκόρ συνεχών παραστάσεων στο ίδιο θέατρο: 8.862 σε μια περίοδο 21 χρόνων. Η Ντέιμ Αγκάθα Μαίρη Κλαρίσα Κρίστι, όπως ήταν το πλήρες ονοματεπώνυμο και τίτλος της (1890-1976), έγινε κάποια στιγμή η ίδια πρωταγωνίστρια σε μια μυστηριώδη υπόθεση αντάξια των ιστοριών που έγραφε.
Το περιστατικό αυτό, που απασχόλησε έντονα την ειδησεογραφία της εποχής λόγω του –ήδη γνωστού– ονόματός της, αποτέλεσε το θέμα μιας ταινίας του 1979, σε σκηνοθεσία του Βρετανού Μάικλ Άπτεντ. Έχοντας ως τίτλο το μικρό της όνομα («Agatha»), παρουσιάζει μια εν μέρει αληθινή, εν μέρει μυθοπλαστική εκδοχή για την ανεξήγητη εξαφάνιση της διάσημης συγγραφέως. Σημειώθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1926 και διήρκεσε 11 ημέρες, μέχρι την ανεύρεσή της, στις 14 Δεκεμβρίου, έχοντας συνταράξει την κοινή γνώμη. Στο διάστημα αυτό, τα πρωτοσέλιδα του βρετανικού και του διεθνούς τύπου γέμιζαν με φωτογραφίες και ρεπορτάζ από τις έρευνες των αρχών, εξάπτοντας την περιέργεια και αυξάνοντας την αγωνία. Περιέργως, οι 11 εκείνες ημέρες μυστηρίου αυξήθηκαν κατά μία στον ελληνικό τίτλο της ταινίας («12 μέρες μυστηρίου»), χωρίς να δοθεί κάποια εξήγηση επ’ αυτού. Το ερώτημα, που παρέμεινε άλυτο τόσο για την αστυνομία όσο και για τα εκατομμύρια θαυμαστών της, δεν ήταν «ποιος το έκανε» (όπως στα βιβλία της), αλλά «γιατί το έκανε».
Η Αγκάθα Κρίστι δεν αποκάλυψε τι συνέβη εκείνες τις μέρες, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλές ευφάνταστες εικασίες, αλλά και λογικοφανείς θεωρίες, με την ταινία να αποτελεί μια από αυτές. Στο εισαγωγικό κείμενό της αναφέρεται ότι όσα πρόκειται να ακολουθήσουν αποτελούν μια φανταστική επίλυση ενός αυθεντικού μυστηρίου. Το μυστήριο αυτό είχε ήδη βασανίσει τη σεναριογράφο της ταινίας, Κάθλιν Τάιναν. Η εξαφάνιση της Αγκάθα Κρίστι την απασχολούσε χρόνια και κάποτε δοκίμασε να κάνει ένα ντοκιμαντέρ για εκείνες τις 11 ημέρες. Όταν η προσπάθειά της απέτυχε λόγω έλλειψης χρηματοδότη, στράφηκε στη συγγραφή του σεναρίου. Έτσι, αντί της τεκμηρίωσης ενός πραγματικού γεγονότος, έπλασε μια φανταστική εκδοχή του. Στην ταινία, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ υποδύεται πειστικά την Αγκάθα Κρίστι – ίσως λόγω… οικειότητας που αποκόμισε ως καμαριέρα Μαίρη Ντέμπενχαμ, σε μια προγενέστερη ταινία βασισμένη στο μυθιστόρημα της Κρίστι «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές».
Η ιστορία που ξεδιπλώνεται στην οθόνη ξεκινά όταν η ήδη επιτυχημένη συγγραφέας είναι 36 ετών. Η Αγκάθα πείθει τον σύζυγό της, Άρτσι (Τίμοθι Ντάλτον), τον οποίο αγαπά παρά τις απιστίες του, να την συνοδεύσει σε μια εκδήλωση για την κυκλοφορία του νέου μυθιστορήματός της. Ήταν το Ποιος σκότωσε τον Ρότζερ Ακρόιντ, στο οποίο ο Ηρακλής Πουαρό κάνει για τρίτη φορά την εμφάνισή του στις σελίδες της. Ανάμεσα στους καλεσμένους βρίσκεται ένας Αμερικάνος δημοσιογράφος, ο Γουάλι Στάντον (Ντάστιν Χόφμαν), που την παρακολουθεί από μακριά καθώς υπογράφει αντίτυπα του βιβλίου της. Ο Γουάλι Στάντον είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας, που προστέθηκε στο μηχανισμό της πλοκής για δραματουργικούς λόγους. Από την άλλη, αρκετά γεγονότα που διαδραματίζονται στην ταινία ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα: Ο Άρτσι ζητά διαζύγιο, λέγοντας ότι αγαπά τη γραμματέα του, Νάνσι (στην πραγματικότητα, Τερέζα) Νιλ. Μετά από ένα έντονο καυγά, εκείνος φεύγει από το σπίτι για να περάσει το Σαββατοκύριακο με την ερωμένη του. Λίγο αργότερα, η γραμματέας της Αγκάθας, Σάρλοτ Φίσερ, την πληροφορεί ότι η Νάνσι θα πήγαινε σε ένα ξενοδοχείο, στο Χαρογκέιτ του Γιορκσάιρ. Η πληροφορία πυροδοτεί την εσπευσμένη αναχώρηση της συγγραφέως, στο κυνήγι της ερωμένης.

Τα πραγματικά γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής: Γύρω στις 9:45 το ίδιο βράδι, η Αγκάθα Κρίστι εξαφανίστηκε, αφήνοντας ένα σημείωμα στη γραμματέα της που έλεγε ότι πήγαινε στο Γιορκσάιρ. Σε αυτό το σημείο, η αλήθεια διασταυρώνεται με τη μυθοπλασία: Καθώς η Κρίστι οδηγεί ταραγμένη μέσα στη νύχτα, ρίχνει το αμάξι της σε ένα δέντρο. Την επόμενη μέρα η αστυνομία ανακαλύπτει το τρακαρισμένο όχημα και βρίσκει την ταυτότητά της, αλλά κανένα άλλο ίχνος της. Για την ακρίβεια των γεγονότων, το αμάξι της βρέθηκε πάνω από ένα λατομείο κιμωλίας στο Νιούλαντς Κόρνερ, με ληγμένο δίπλωμα οδήγησης και μερικά σκόρπια ρούχα.
Τις επόμενες 11 ημέρες η Αγγλία βομβαρδίστηκε από δεκάδες εικασίες. Η μυστηριώδης εξαφάνιση ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας και απασχόλησε τη διεθνή ειδησεογραφία, με τους Νιού Γιορκ Τάιμς να το κάνουν πρωτοσέλιδο θέμα. Ο υπουργός Εσωτερικών, Ουίλιαμ Τζόινσον-Χικς, άσκησε πιέσεις για γρήγορη διαλεύκανση της υπόθεσης, ενώ μια εφημερίδα πρόσφερε αμοιβή 100 λιρών. Περισσότεροι από 1.000 αστυνομικοί, 15.000 εθελοντές και μικρά αεροσκάφη «χτένισαν» την περιοχή, χωρίς αποτέλεσμα. Αυτόκλητος ερευνητής υπήρξε και ο δημιουργός του… συνάδελφου ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς, Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, που ασχολείτο με τον πνευματισμό. Έδωσε ένα γάντι της συγγραφέως σε κάποιο μέντιουμ για να τη βρει, και εδώ χωρίς αποτέλεσμα. Παρά τις εκτεταμένες έρευνες, η Αγκάθα Κρίστι παρέμεινε αγνοούμενη για 11 ολόκληρες ημέρες. Τελικά, στις 14 Δεκεμβρίου 1926 βρέθηκε σώα και αβλαβής στο ξενοδοχείο «Υδροθεραπευτικός Κύκνος», στο Χαρογκέιτ του Γιορκσάιρ. Ήταν καταχωρημένη ως Τερέζα Νιλ, χρησιμοποιώντας το επίθετο της ερωμένης του συζύγου της. Όταν επέστρεψε σπίτι ισχυρίστηκε ότι είχε πάθει αμνησία, αλλά κανείς δεν την πίστεψε. Δεν μίλησε ποτέ ξανά για αυτό το περιστατικό, ούτε το ανέφερε στην αυτοβιογραφία της.

Όλα τα στοιχεία μιας κλασικής ιστορίας της Αγκάθα Κρίστι ήταν παρόντα σε αυτή την μυστηριώδη εξαφάνιση. Η ταινία θέλησε να τα αξιοποιήσει, διευκρινίζοντας όμως εξαρχής ότι η ιστορία που παρουσιάζει αποτελεί μια «υπόθεση εργασίας». Η κινηματογραφική Αγκάθα φθάνει, όντως, στο ξενοδοχείο «Κύκνος» και καταχωρείται με το επώνυμο της γραμματέως και ερωμένης του συζύγου της. Σε αυτό το σημείο, την σκυτάλη παίρνει ξανά η μυθοπλασία: Ενημερωμένος από τη γραμματέα της Αγκάθας Κρίστι, ο δημοσιογράφος Γουάλι Στάντον εγκαθίσταται στο ξενοδοχείο, φλερτάροντάς την διακριτικά, αλλά χωρίς ανταπόκριση. Στο μεταξύ, εκείνη εξετάζει διάφορα μηχανήματα στο γυμναστήριο-θεραπευτήριο που επισκεπτόταν και η γραμματέας του συζύγου της. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για μια πολυθρόνα με ελεγχόμενη παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, που είχε πληροφορηθεί ότι την χρησιμοποιεί η Νάνσι, σχολιάζοντας ότι θυμίζει την ηλεκτρική καρέκλα που χρησιμοποιούν στις αμερικανικές φυλακές.

Η εξέλιξη μοιάζει βγαλμένη από τις σελίδες κάποιου βιβλίου της Κρίστι. Έχοντας πειράξει τον ροοστάτη, κάθεται στη θεραπευτική πολυθρόνα και περιμένει την Νάνσι. Όταν εκείνη έρχεται, την παρακαλεί να γυρίσει τον διακόπτη παροχής ρεύματος, με αποτέλεσμα το σώμα της να δεχτεί ισχυρή εκκένωση. Θα μπορούσε να είναι η τέλεια αυτοκτονία μιας απελπισμένης γυναίκας, που έκανε το θάνατό της να μοιάζει με δολοφονία, για να εκδικηθεί τη γυναίκα που της έκλεψε τον σύζυγο. Η άμεση επέμβαση του Γουάλι, όμως, της σώζει τη ζωή. Σύντομα, ο Άρτσι καταφθάνει στο ξενοδοχείο για να την πάρει στο σπίτι, ακολουθούμενος από πλήθος δημοσιογράφων. Σε ένα δωμάτιο του πάνω ορόφου, ο Γουάλι ολοκληρώνει το άρθρο του (μαζί και την ταινία), με τίτλο «Πώς ανακάλυψα την Αγκάθα Κρίστι».
Η πραγματικότητα είθισται να διαφέρει από την κινηματογραφική εξιστόρηση. Ο Μπομπ Τάπιν, μουσικός στην ορχήστρα του ξενοδοχείου, ήταν εκείνος που την αναγνώρισε ανάμεσα στους πελάτες και ειδοποίησε την αστυνομία. Η οικογένειά της υποστήριξε την εκδοχή της αμνησίας από το σοκ που της προκάλεσε το παραλίγο μοιραίο αυτοκινητιστικό ατύχημα. Μια εκδοχή που προσυπέγραψαν δύο γιατροί που την εξέτασαν. Ούτε η οικογένεια, ούτε οι γιατροί μπόρεσαν να πείσουν την κοινή γνώμη. Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι όλη η ιστορία ήταν διαφημιστικό κόλπο για να ανέβουν οι πωλήσεις των βιβλίων της. Σύμφωνα με τον βιογράφο Άντριου Νόρμαν, η συγγραφέας ήταν πολύ πιθανό να βρισκόταν σε μια κατάσταση που ονομάζεται «ψυχογενής έκσταση». Μια σπάνια διαταραχή που προκαλείται από κατάθλιψη ή από έντονο στρες.

Στο επέκεινα της ταινίας, η ζωή επιφύλασσε άλλη συνέχεια στη διάσημη συγγραφέα. Παρόλο που η Αγκάθα Κρίστι επέστρεψε στο σύζυγό της, φαίνεται ότι δεν του συγχώρησε την απιστία και ο γάμος τους διαλύθηκε μετά από δύο χρόνια. Η ίδια παντρεύτηκε αργότερα τον αρχαιολόγο Σερ Μαξ Μάλοουαν και έγινε Λαίδη, διατηρώντας συγγραφικά το πρώην επίθετο με το οποίο ήταν γνωστή. «Ειδικεύομαι στα μυστήρια οικιακού ενδιαφέροντος», είχε πει κάποτε. Εκείνες οι 11 μέρες σίγουρα αποτελούν το πιο μυστηριώδες κεφάλαιο «οικιακού ενδιαφέροντος», όχι σε κάποιο βιβλίο της, αλλά στην προσωπική της ζωή. Ένα μυστήριο που δεν θα μπορούσε να λύσει ακόμα και αυτός ο Ηρακλής Πουαρό.

Το πρωτότυπο τρέιλερ της ταινίας: