Η Αλίκη στη χώρα του ανέφικτου έρωτα

Εκεί­νος ήταν λέ­κτο­ρας μα­θη­μα­τι­κών στο Πα­νε­πι­στή­μιο της Οξ­φόρ­δης, με διε­ξο­δι­κές με­λέ­τες πά­νω στην άλ­γε­βρα, τη γε­ω­με­τρία και τη συμ­βο­λι­κή λο­γι­κή. Εί­χε ως χό­μπι τη φω­το­γρα­φία και του άρε­σε να σκα­ρώ­νει πα­ρα­μύ­θια που τα δι­η­γού­νταν στα μι­κρά παι­διά. Εκεί­νη ήταν κό­ρη πρύ­τα­νη ενός αγ­γλι­κού κο­λε­γί­ου. Μια όμορ­φη μι­κρού­λα, που έμελ­λε να εμπνεύ­σει ένα από τα πιο γνω­στά έρ­γα της βι­κτω­ρια­νής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας. Οι πε­ρι­πέ­τειες της Αλί­κης στη Χώ­ρα των Θαυ­μά­των εί­ναι ένα πα­ρα­μύ­θι με ευ­ρεία επιρ­ροή, η λο­γο­τε­χνι­κή κρι­τι­κή του οποί­ου έχει συ­χνά προ­τεί­νει φρο­ϋ­δι­κές ερ­μη­νεί­ες, ως «κά­θο­δο στον σκο­τει­νό κό­σμο του υπο­συ­νει­δή­του». Η κλη­ρο­νο­μιά του εκτεί­νε­ται σε δια­σκευ­ές για μπα­λέ­το, όπε­ρα, μιού­ζι­καλ, ρα­διό­φω­νο, επι­τρα­πέ­ζια παι­χνί­δια και βι­ντε­ο­παι­χνί­δια, θε­μα­τι­κά πάρ­κα κ.λπ.

Όλα ξε­κί­νη­σαν μια ημέ­ρα του Απρί­λη, το 1856. Το πρω­ι­νό εκεί­νο, ο Τσαρλς Λούτ­γου­ϊτζ Ντό­τζ­σον έκα­νε το αγα­πη­μέ­νο του χό­μπι, φω­το­γρα­φί­ζο­ντας τον κα­θε­δρι­κό ναό της Οξ­φόρ­δης. Στη διάρ­κεια της βόλ­τας του γνώ­ρι­σε και στη συ­νέ­χεια έγι­νε στε­νός φί­λος του πρύ­τα­νη Χέν­ρι Λί­ντελ, συν­συγ­γρα­φέα (με τον Ρό­μπερτ Σκοτ) του Με­γά­λου Λε­ξι­κού της Ελ­λη­νι­κής Γλώσ­σας, κερ­δί­ζο­ντας τη συ­μπά­θεια όλης της οι­κο­γέ­νειάς του — ιδιαί­τε­ρα της 7χρο­νης Αλί­κης Λί­ντελ.
Μια μέ­ρα, ο «με­γά­λος φί­λος» την πή­ρε για βαρ­κά­δα στο πο­τά­μι, πα­ρέα με τις αδελ­φές της, Ίντιθ (8 ετών) και Λο­ρί­να (13), κα­θώς και τον αι­δε­σι­μό­τα­το Ρό­μπιν­σον Ντάκ­γουορθ. Στη διάρ­κεια της εκ­δρο­μής, η Αλί­κη ζή­τη­σε από Τσαρλς Ντό­τζ­σον να τους αφη­γη­θεί μια ιστο­ρία για να πε­ρά­σει ευ­χά­ρι­στα η ώρα τους. Και εκεί­νος επι­νό­η­σε την ιστο­ρία ενός μι­κρού κο­ρι­τσιού που έπε­σε σε μια λα­γό­τρυ­πα, για να βρε­θεί σε ένα μα­γι­κό κό­σμο όπου κυ­ριαρ­χού­σε το πα­ρά­λο­γο και η ονει­ρι­κή φα­ντα­σία. Έδω­σε, μά­λι­στα, το όνο­μα της Αλί­κης στη (συ­νο­μή­λι­κη) πρω­τα­γω­νί­στρια της ιστο­ρί­ας του. Η μι­κρή ακρο­ά­τρια εν­θου­σιά­στη­κε με την ιστο­ρία και πα­ρα­κά­λε­σε να της την δώ­σει γραμ­μέ­νη. Ο Ντό­τζ­σον άρ­χι­σε να γρά­φει την ιστο­ρία από την επό­με­νη μέ­ρα και ένα μή­να αρ­γό­τε­ρα ήταν έτοι­μη η πρώ­τη μορ­φή του κει­μέ­νου. Το χει­ρό­γρα­φο που χά­ρι­σε στη μι­κρού­λα, με τί­τλο Οι πε­ρι­πέ­τειες της Αλί­κης κά­τω από τη γη, εί­χε τη χει­ρό­γρα­φη αφιέ­ρω­ση: «Ένα δώ­ρο σε ένα αγα­πη­μέ­νο παι­δί, στη μνή­μη μιας κα­λο­και­ρι­νής ημέ­ρας».

Το χει­ρό­γρα­φο εκεί­νο απο­τέ­λε­σε το πρό­πλα­σμα για τις Πε­ρι­πέ­τειες της Αλί­κης στη Χώ­ρα των Θαυ­μά­των, που θα εξέ­δι­δε αρ­γό­τε­ρα ο Ντό­τζ­σον με το φι­λο­λο­γι­κό ψευ­δώ­νυ­μο Λιού­ις Κά­ρολ. Το Νο­έμ­βριο της ίδιας χρο­νιάς άρ­χι­σε να ερ­γά­ζε­ται σο­βα­ρά πά­νω στο χει­ρό­γρα­φο. Για να προ­σθέ­σει τις τε­λευ­ταί­ες πι­νε­λιές, ερεύ­νη­σε τη φυ­σι­κή ιστο­ρία σε σχέ­ση με τα ζώα που πρω­τα­γω­νι­στούν στο πα­ρα­μύ­θι, και στη συ­νέ­χεια ζή­τη­σε τη γνώ­μη άλ­λων παι­διών, με­τα­ξύ των οποί­ων και εκεί­νων ενός στε­νού φί­λου, του συγ­γρα­φέα Τζορτζ Μακ Ντό­ναλντ. Τα παι­διά το λά­τρε­ψαν όμοια με την μι­κρή Αλί­κη. Η εν­θου­σιώ­δης αντί­δρα­ση ήταν αυ­τή που πι­θα­νώς έπει­σε τον Τσαρλς Λούτ­γουιτζ Ντό­τζ­σον να ανα­ζη­τή­σει εκ­δό­τη και να κυ­κλο­φο­ρή­σει το βι­βλίο του το 1865, με ει­κο­νο­γρά­φη­ση του Τζον Τέ­νιελ. Έξι χρό­νια αρ­γό­τε­ρα ακο­λού­θη­σε ένα ακό­μα βι­βλίο με τί­τλο Μες στον κα­θρέ­φτη και τι βρή­κε η Αλί­κη εκεί, εδραιώ­νο­ντας τη μι­κρή Αλί­κη στο πάν­θε­ον των ηρω­ί­δων της παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας.

Το βι­βλίο έχει με­τα­φερ­θεί αρ­κε­τές φο­ρές στον κι­νη­μα­το­γρά­φο, ξε­κι­νώ­ντας το 1903 με μια βου­βή αγ­γλι­κή ται­νία και φθά­νο­ντας μέ­χρι το 2010, στη φα­ντα­σμα­γο­ρι­κή εκ­δο­χή του Τιμ Μπάρ­τον με την υπο­στή­ρι­ξη της τε­χνο­λο­γί­ας 3D. Όλες οι ται­νί­ες, πλην μιας, αρ­κέ­στη­καν σε μια λι­γό­τε­ρο ή πε­ρισ­σό­τε­ρο επι­τυ­χη­μέ­νη από­δο­ση του πα­ρα­μυ­θιού. Μό­νο το «Dreamchild» (1985), σε σκη­νο­θε­σία Γκά­βιν Μί­λαρ, προ­σέγ­γι­σε την ιδιαί­τε­ρη σχέ­ση που ανα­πτύ­χθη­κε ανά­με­σα στον Λιού­ις Κά­ρολ και τη μι­κρή Αλί­κη Λί­ντελ. Πα­ρου­σιά­ζει το συγ­γρα­φέα ως ένα άν­δρα με προ­σή­λω­ση (αν και πλα­τω­νι­κή) σε μι­κρά κο­ρί­τσια και εξε­τά­ζει την επί­δρα­ση που μπο­ρεί να εί­χε στη με­τέ­πει­τα ζωή της Αλί­κης. Η ται­νία πιά­νει το νή­μα της ιστο­ρί­ας από το τέ­λος. Η 70χρο­νη πλέ­ον Αλί­κη (που την υπο­δύ­ε­ται η Κό­ραλ Μπρά­ουν), θυ­μά­ται στιγ­μές της παι­δι­κής της ηλι­κί­ας με αφορ­μή τον εορ­τα­σμό της εκα­το­ντα­ε­τη­ρί­δας από τη γέν­νη­ση του Λιού­ις Κά­ρολ. Οι σκέ­ψεις αυ­τές την κά­νουν να ξα­να­δεί με άλ­λη μα­τιά την σχέ­ση της με τον άν­θρω­πο που της αφιέ­ρω­σε το διά­ση­μο πα­ρα­μύ­θι. Αυ­τό συμ­βο­λί­ζε­ται πιο έντο­να στις σκη­νές των ονεί­ρων της, όπου αλ­λη­λε­πι­δρά με με­ρι­κούς από τους φα­ντα­στι­κούς χα­ρα­κτή­ρες του πα­ρα­μυ­θιού. Τα πλά­σμα­τα αυ­τά φέ­ρουν την υπο­γρα­φή του μα­έ­στρου Τζιμ Χέν­σον. Αν και δη­μιουρ­γή­θη­καν στο ερ­γα­στή­ριο των Μά­πετ, δεν εί­ναι τα χα­ρι­τω­μέ­να φι­λι­κά ορά­μα­τα που θυ­μί­ζουν, για πα­ρά­δειγ­μα, την προ­σαρ­μο­γή της Ντίσ­νεϊ και άλ­λων mainstream πα­ρα­γω­γών. Αντι­θέ­τως, εί­ναι πο­λύ πιο σκο­τει­νά, συ­χνά απει­λη­τι­κά, όπως οι πρω­τό­τυ­πες ει­κο­νο­γρα­φή­σεις του Τζον Τέ­νιελ.

Το ερώ­τη­μα που θέ­τει υπαι­νι­κτι­κά η ται­νία εί­ναι αν ο συγ­γρα­φέ­ας ήταν κρυ­φά ερω­τευ­μέ­νος με την ανή­λι­κη μού­σα του. Πολ­λοί βιο­γρά­φοι έχουν υπο­θέ­σει ότι τα αι­σθή­μα­τα που έτρε­φε ο Κά­ρολ για την Αλί­κη ήταν εκεί­να ενός παι­δό­φι­λου. Υπο­στη­ρί­ζουν ότι η αγά­πη που ένιω­θε για εκεί­νη δεν εί­χε τί­πο­τα πα­τρι­κό. Αντί­θε­τα, ήταν ένας βα­θύς έρω­τας που απα­γο­ρευό­ταν αυ­στη­ρά από το ηθι­κό πλαί­σιο και τις κοι­νω­νι­κές νόρ­μες. Οι υπο­θέ­σεις βα­σί­ζο­νται επί­σης στις πε­ρί­που 3.000 φω­το­γρα­φί­ες που τρά­βη­ξε ο Κά­ρολ, σε διά­στη­μα 24 ετών, δια­τη­ρώ­ντας ένα πλού­σιο αρ­χείο. Τα θέ­μα­τά του πε­ρι­λαμ­βά­νουν φυ­σι­κά το­πία, αγάλ­μα­τα, πί­να­κες ζω­γρα­φι­κής κ.λπ., κα­θώς και πολ­λές με­λέ­τες για άν­δρες, γυ­ναί­κες και μι­κρά παι­διά. Έδει­χνε μια ιδιαί­τε­ρη προ­τί­μη­ση στα κο­ρι­τσά­κια, συ­χνά σε αμ­φι­λε­γό­με­νες πό­ζες. Με το φα­κό του, ο Λιού­ις Κά­ρολ αιχ­μα­λώ­τι­ζε την αθω­ό­τη­τα που χα­ρα­κτή­ρι­ζε τις «μι­κρές του φί­λες», όπως τις απο­κα­λού­σε στο ημε­ρο­λό­γιό του. Σε κά­ποιες σε­λί­δες εί­χε εξο­μο­λο­γη­θεί ότι η φω­το­γρά­φη­ση του γυ­μνού σώ­μα­τος ενός κο­ρι­τσιού ήταν για αυ­τόν η αι­σθη­τι­κή και όχι η αι­σθη­σια­κή κο­ρύ­φω­ση. Βα­σι­κή προ­ϋ­πό­θε­ση, έγρα­φε, ήταν τα ανή­λι­κα μο­ντέ­λα να μην νιώ­θουν ντρο­πή και ο ίδιος να μην έχει την πα­ρα­μι­κρή επί­πτω­ση από αυ­τές τις φω­το­γρα­φί­ες. Σε μια με­λέ­τη τους, οι Ρό­τζερ Τέι­λορ και Έντουαρντ Γου­έι­κλινγκ απα­ριθ­μούν όλες τις σω­ζό­με­νες εκτυ­πώ­σεις, υπο­λο­γί­ζο­ντας ότι πε­ρισ­σό­τε­ρο από το μι­σό αυ­τού του υλι­κού απει­κο­νί­ζει μι­κρά κο­ρί­τσια. Ανά­με­σά τους υπερ­τε­ρούν αριθ­μη­τι­κά οι φω­το­γρα­φί­ες της Αλί­κης Λί­ντελ.

Οι φω­το­γρα­φι­κές επι­δό­σεις του Λιού­ις Κά­ρολ ξε­κί­νη­σαν το 1856, όταν απέ­κτη­σε την πρώ­τη του φω­το­γρα­φι­κή μη­χα­νή. Ήταν η χρο­νιά που γνώ­ρι­σε την μι­κρή Αλί­κη. Εκτός από πη­γή έμπνευ­σης του βι­βλί­ου, το κο­ρι­τσά­κι υπήρ­ξε και ένα από τα πρώ­τα μο­ντέ­λα του. Στο «Dreamchild» δί­νε­ται ιδιαί­τε­ρο βά­ρος σε αυ­τή την —ανο­μο­λό­γη­τη— διά­στα­ση. Υπο­στη­ρί­ζε­ται, αρ­κε­τά ανοι­χτά, ότι αν πράγ­μα­τι ο Κά­ρολ αγα­πού­σε τη μι­κρή Αλί­κη, αυ­τό συ­νέ­βη με «ακα­τάλ­λη­λο» για τα ήθη της επο­χής του (και όχι μό­νο) τρό­πο. Στην ται­νία, ο συγ­γρα­φέ­ας, ερ­μη­νευ­μέ­νος από τον Βρε­τα­νό ηθο­ποιό Ίαν Χολμ, δεν κρύ­βει κά­ποιο τέ­ρας πί­σω από την ει­κό­να του ευ­υ­πό­λη­πτου αστού. Πα­ρου­σιά­ζε­ται ως ένας ντρο­πα­λός άν­θρω­πος, με κό­μπλεξ για το πε­ρι­στα­σια­κό τραύ­λι­σμά του — κά­τι που αντα­πο­κρί­νε­ται στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Ένα ελάτ­τω­μα που γί­νε­ται αφορ­μή να τον κο­ροϊ­δεύ­ει η μι­κρή Αλί­κη, η οποία εί­ναι αρ­κε­τά πιο με­γά­λη ηλι­κια­κά στην ται­νία (στο ρό­λο της η 13χρο­νη Αμέ­λια Σάν­κλι). Τα αι­σθή­μα­τά του προς αυ­τήν εκ­φρά­ζο­νται συ­γκα­λυμ­μέ­να: κά­νει νύ­ξεις ότι δεν θα ήθε­λε να την χά­σει, ή ότι θα πρέ­πει να εί­ναι πο­λύ προ­σε­κτι­κή στην επι­λο­γή συ­ζύ­γου όταν έλ­θει εκεί­νη η ώρα. Τα αυ­στη­ρά ήθη, αλ­λά και η ίδια η ζωή με τους απα­ρά­βα­τους κα­νό­νες της, διέ­ψευ­σαν τις προσ­δο­κί­ες του Λί­ουις Κά­ρολ. Η σχέ­ση της οι­κο­γέ­νειας Λί­ντελ και του Λιού­ις Κά­ρολ δια­κό­πη­κε ξαφ­νι­κά στις 27 Ιου­νί­ου του 1863, χω­ρίς να υπάρ­χει η πα­ρα­μι­κρή μαρ­τυ­ρία για τα αί­τια αυ­τής της ρή­ξης. Οι Λί­ντελ δεν μί­λη­σαν πο­τέ ανοι­χτά για αυ­τό, ενώ έλει­πε η μο­να­δι­κή σε­λί­δα στο ημε­ρο­λό­γιο του Κά­ρολ που κα­τέ­γρα­φε τα συμ­βά­ντα εκεί­νης της ημέ­ρας. Από βιο­γρά­φους όπως ο συγ­γρα­φέ­ας και με­λε­τη­τής Μόρ­τον Νόρ­τον Κο­έν, ει­κά­ζε­ται ότι ο Κά­ρολ μπο­ρεί να εκ­δή­λω­σε την επι­θυ­μία του να πα­ντρευ­τεί τη (14χρο­νη τό­τε) Αλί­κη και ότι αυ­τό ήταν η αι­τία της ανε­ξή­γη­της ρή­ξης με την οι­κο­γέ­νειά της.

Τα χρό­νια πέ­ρα­σαν, η μι­κρή Αλί­κη με­γά­λω­σε και στα 28 της πα­ντρεύ­τη­κε τον Ρέ­τζι­ναλντ Χαρ­γκρέι­βς, κλη­ρο­νό­μο με­γά­λης πε­ριου­σί­ας. Έχει εν­δια­φέ­ρον ότι στη λί­στα κα­λε­σμέ­νων του γά­μου της, το όνο­μα του Λιού­ις Κά­ρολ απου­σί­α­ζε. Έχει επί­σης εν­δια­φέ­ρον ότι όταν εκεί­νος πέ­θα­νε, η Αλί­κη δεν πή­γε στην κη­δεία του. Έστει­λε μό­νο άν­θη. Δώ­δε­κα χρό­νια πριν το θά­να­τό του, ο 54χρο­νος (και ήδη διά­ση­μος) συγ­γρα­φέ­ας, έστει­λε ένα γράμ­μα στον ανέ­φι­κτο έρω­τά του. Σε αυ­τό, έγρα­φε με­τα­ξύ άλ­λων: «Παι­δί του ονεί­ρου, στα χρό­νια που με­σο­λά­βη­σαν γνώ­ρι­σα πολ­λά μι­κρά κο­ρί­τσιας. Όλες τους όμως ήταν δια­φο­ρε­τι­κές από εσέ­να, ιδα­νι­κή μι­κρή μου φί­λη». Η εξο­μο­λό­γη­ση αυ­τή βρέ­θη­κε με­τά το θά­να­το της Αλί­κης Χαρ­γκρέι­βς, φυ­λαγ­μέ­νη σε ένα κου­τί. Λί­γο πριν το φι­νά­λε της ται­νί­ας, η ηλι­κιω­μέ­νη, πλέ­ον, Αλί­κη συμ­φι­λιώ­νε­ται με το πα­ρελ­θόν και απο­δέ­χε­ται το πραγ­μα­τι­κό δώ­ρο που της εί­χε προ­σφέ­ρει εκεί­νος ο άν­θρω­πος: Μέ­σα από τα γρα­πτά του, απα­θα­νά­τι­σε —-δια πα­ντός— το «παι­δί του ονεί­ρου» (dreamchild) με το οποίο ήταν κρυ­φά ερω­τευ­μέ­νος.

(Το πρω­τό­τυ­πο τρέι­λερ της ται­νί­ας https://​www.​youtube.​com/​watch?​v=vNy​xQDz​A3F8)