Ο γέρος, η θάλασσα και το «Life»

[ Η ΣKONH TOY XPONOY ]

«Οι συντάκτες του Life παρουσιάζουν με υπερηφάνεια, για πρώτη φορά και στο σύνολό του, το νέο έργο ενός σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα». Το 1952, το περιοδικό Life δημοσίευσε μια «φρεσκογραμμένη» (μόλις ένα χρόνο πριν) νουβέλα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Ήταν «Ο γέρος και η θάλασσα», χάρη στο οποίο ο διάσημος συγγραφέας θα κέρδιζε, την ίδια χρονιά, το Βραβείο Πούλιτζερ Μυθοπλασίας, και δύο χρόνια αργότερα το Νoμπέλ Λογοτεχνίας.
Ούτε το Life ήταν το πρώτο, ούτε ο Χέμινγουεϊ ο μοναδικός συγγραφέας που δημοσίευσε δουλειά του στις σελίδες περιοδικών. Η ιστορία αυτή έχει μακρά παράδοση τόσο στην Αμερική όσο και σε πολλές άλλες χώρες (της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης). Ένα από τα παλαιότερα περιοδικά ποικίλης ύλης, το Atlantic Monthly της Βοστώνης που πρωτοεκδόθηκε το 1857, δημοσίευε σύντομα διηγήματα με «δυνατές» υπογραφές. Από τις σελίδες του παρέλασαν όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς της Νέας Αγγλίας: Ραλφ Ουάλντο Έμερσον, Ναθάνιελ Χόθορν, Χένρι Λονγκφέλοου, Μαρκ Τουέην κ.ά. Σε αυτούς προστέθηκε, το 1927, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, δημοσιεύοντας ένα σύντομο διήγημα. Ήταν το «Fifty Grand», μια ιστορία γύρω από τον κόσμο του μποξ, με το οποίο έκανε την πρώτη του εμφάνιση σε περιοδικό παναμερικανικής κυκλοφορίας.
Τέσσερα χρόνια αργότερα θα έδινε ξανά το «παρών» σε ένα άλλο περιοδικό μεγάλης κυκλοφορίας. Μια εμφάνιση μάλλον ασυνήθιστη, δεδομένης της ύλης του περιοδικού. Ήταν το Esquire με τις γυαλιστερές, υπερμεγέθεις σελίδες, που ξεκίνησε ως προσφερόμενο δώρο στα καταστήματα ειδών ανδρικής ένδυσης. Παρά τη στενή σχέση του περιοδικού με τη μόδα, ο δαιμόνιος εκδότης Άρνολντ Γκρίνγκριτς κατάφερε να συγκεντρώσει τη λογοτεχνική αφρόκρεμα: Σίνκλερ Λιούις, Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, Ουίλιαμ Φώκνερ, Τζον Στάινμπεκ, Ντόροθι Πάρκερ κ.ά. Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ ήταν εκείνος που άνοιξε το δρόμο, δημοσιεύοντας πρώτος (και στο πρώτο τεύχος του περιοδικού) το «Marlin off the Morro: A Cuban letter», από τα ταξίδια του στην Κούβα για ψάρεμα του μάρλιν.

Η ένταξη του Χέμινγουεϊ στο περιοδικό υπήρξε… περιπετειώδης. Ο ίδιος ήταν πολύ επιφυλακτικός, καθώς ένιωθε άβολα στην ιδέα της συνύπαρξης με διαφημίσεις ανδρικής μόδας και αξεσουάρ. Ο Άρνολντ Γκρίνγκριτς επέμεινε ιδιαίτερα, προσπαθώντας να τον πείσει να στείλει ένα κείμενό του για το εναρκτήριο τεύχος. Στο τέλος, εξαντλημένος από την επιμονή του εκδότη, ο Χέμινγουεϊ πρότεινε να λύσουν το ζήτημα βλέποντας ποιος από τους δυο μπορούσε να ρίξει πυροβολώντας τα περισσότερα κουτιά μπύρας. Άδεια, εννοείται, αφού θα είχαν καταναλώσει το περιεχόμενό τους προηγουμένως. Ο Γκρίνγκριτς, που δεν είχε ξαναπιάσει όπλο, κέρδισε τον διαγωνισμό και το διήγημα που διακαώς επιθυμούσε. «Υποθέτω ότι ήταν πιο μεθυσμένος από εμένα», εξήγησε αργότερα.

Το «Marlin off the Morro: A Cuban letter» αποτέλεσε προπομπό του πιο γνωστού έργου του Αμερικανού συγγραφέα. «Ο γέρος και η θάλασσα», που δημοσιεύτηκε στο Life λίγο πριν εκδοθεί σε βιβλίο, είχε ξανά το ψάρεμα ως επίκεντρο της ιστορίας. Το διήγημα στο Esquire βασίστηκε στις εμπειρίες του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ψαρεύοντας γαλάζια μάρλιν ανοιχτά του κάστρου Μόρο, στον κόλπο της Αβάνας. Το 1932, ο συγγραφέας παρέα με δύο φίλους του, συμμετείχε στον ετήσιο διαγωνισμό ψαρέματος μάρλιν στα νερά της Καραϊβικής. Στο σκάφος βρισκόταν και ένας Κουβανός ψαράς, ο Κάρλος Γκουτιέρες, που έμαθε στον Χέμινγουεϊ τον σωστό τρόπο δολώματος για να πιάνει το ψάρι σε διαφορετικά βάθη.
Η εμπειρία εκείνη άρεσε τόσο πολύ στον συγγραφέα, ώστε την επόμενη χρονιά, με ένα καινούριο πλοίο, τη θρυλική «Πιλάρ», επέστρεψε στην Κούβα. Βρήκε τον φίλο του, Κάρλος, και μαζί πήραν μέρος στο διαγωνισμό. Από εκείνο το ταξίδι προέκυψε το διήγημα στο Esquire και στο ίδιο ταξίδι «κυοφορήθηκε» το magnus opus του Χέμινγουεϊ, «Ο γέρος και η θάλασσα», που είδε το φως της δημοσιότητας είκοσι χρόνια αργότερα. Στη νουβέλα αυτή, συγγραφέας έχρισε τον Κάρλος πρωταγωνιστή και του έδωσε το όνομα Σαντιάγο, σε μια επική μάχη με ένα γιγάντιο μάρλιν.

Η φήμη που είχε ήδη αποκτήσει ο Χέμινγουεϊ έπαιξε μεγάλο ρόλο στην επιλογή των εκδοτών του Life να κάνουν βουτιά στα λογοτεχνικά ύδατα. Φωτογραφικό, κατά βάση, περιοδικό με εικόνες από ολόκληρο τον κόσμο, αποφάσισε να εμπλουτίσει την ύλη του με αξιόλογα κείμενα. Η αρχή έγινε με το «Ο γέρος και η θάλασσα, σηματοδοτώντας μια σημαντική στροφή τού Life. Κάτι που οι εκδότες φρόντισαν να προβάλλουν δεόντως, αναγγέλλοντας τη δημοσίευση της νουβέλας: «Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ μόλις ολοκλήρωσε ένα θαυμάσιο νέο λογοτεχνικό έργο, τόσο καλό ώστε δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να προσφέρουμε ένα σπέσιαλ χώρο 21 σελίδων, προκειμένου να παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο αναγνωστικό κοινό. Στο τεύχος της επόμενης εβδομάδας, σε χρόνο ικανό να το διαβάσετε στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, το LIFE θα παρουσιάσει για πρώτη φορά οπουδήποτε στον κόσμο τη νουβέλα «Ο γέρος και η θάλασσα» στο σύνολό της, ακριβώς όπως την έγραψε ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ».

Οι 27.000 λέξεις που συνθέτουν τη νουβέλα και οι 21 σελίδες που απαιτήθηκαν για την παρουσίασή της, αποτέλεσαν πραγματική επανάσταση στα μέχρι τότε δεδομένα του περιοδικού τύπου. «Κάποιοι από εσάς θα ενθουσιαστούν με την ιστορία, άλλοι με τα βαθύτερα νοήματά της και κάποιοι από το θρίαμβο του συγγραφέα», σημείωνε το εκδοτικό σημείωμα. Η νουβέλα δημοσιεύτηκε στην πλήρη της έκταση, στο τεύχος της 1^ης Σεπτεμβρίου 1952. Σε διάστημα δύο, μόλις, ημερών είχαν πωληθεί πέντε εκατομμύρια αντίτυπα, αποτελώντας εκδοτικό ρεκόρ. Ο ίδιος ο Χέμινγουεϊ, με επιστολή του στο περιοδικό εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για τη δημοσίευση, επισημαίνοντας το γεγονός ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι μπόρεσαν να διαβάσουν το έργο του χωρίς να έχουν, πιθανώς, τη δυνατότητα να το αγοράσουν σε βιβλίο (η έκδοση του βιβλίου ακολούθησε μία εβδομάδα αργότερα). «Αυτό με κάνει πολύ πιο χαρούμενο από το να κέρδιζα το Νoμπέλ», κατέληγε στην επιστολή του. Η χαρά του συμπληρώθηκε το 1954, με την απονομή του βραβείου Νομπέλ το οποίο αφιέρωσε στον Κάρλος Γκουτιέρες και στον κουβανικό λαό.

(Εικονογράφηση: αρχείο Α. Μαλανδράκη)