Επιστολές ή περί άλλα...

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ
ΜΑΞ ΕΡΝΣΤ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ
ΤΖΕΪΜΣ ΚΑΙ ΖΑΝ ΝΤΙΣΕΛΙΕ

^{CAFÉ DE LA GARE
3, Place Saint-Michel
PARIS (5e)}

^{Παρίσι, Παρασκευή 193[7]}

Αγαπητή Ζαν
Αγαπητέ μου Τζέιμς

Μόλις πέρασα από το Petit Palais για να κανονίσω την επιστροφή της «Ville entière^»1 στη θέση που πρέπει να βρίσκεται. Η έκθεση κλείνει στις 15 του μηνός και η επιστροφή του πίνακα δεν θα αργήσει μετά την ημερομηνία αυτή. Δεν υπάρχει καμία χρέωση για σας.

Πολλά συνέβησαν από τότε που έφυγα από την Καρκασόν, αλλά και από εκείνο το βράδυ που περίμενα τον Τζέιμς στο σπίτι για δείπνο, το οποίο είχε την καλή ιδέα να μην πραγματοποιήσει. Η κατάσταση μεταξύ της ΜΒ² και εμένα επιδεινώθηκε τόσο πολύ από τότε, ώστε, έχοντας εξαντλήσει κάθε επιείκεια, κατέθεσα αίτηση διαζυγίου και εγκατέλειψα την «συζυγική εστία». Ουφ! Η Primy³ ήρθε εδώ για να με συναντήσει και, για να μπορέσουν τα πράγματα να κυλήσουν πιο ομαλά, γύρισε για λίγο στην Αγγλία. Μια μέρα θα σας πω όλες τις τερατώδεις λεπτομέρειες αυτής της ιστορίας. Ξεπερνάει κάθε όριο που μπορεί να φανταστεί κανείς στο παράλογο και κωμικοτραγικό είδος. Παρόλα αυτά, τα πράγματα δεν πάνε ακόμα πολύ καλά. Πρέπει κάθε μέρα να κρύβομαι, να μετακομίζω κ.λπ. για να ξεφύγω από την εκδίκηση αυτής που δεν αγαπάει παρά μόνο τον Θεό. Εννοείται ότι δεν έχω καμία δυνατότητα να εργαστώ. Και η κατάσταση μπορεί να συνεχιστεί έτσι για πολύ, πολύ καιρό... Και γαμώτο! Μου ραγίζει ακόμα η καρδιά στη σκέψη ότι κατέστρεψα μια από τις μέρες του Τζέιμς στο Παρίσι με ένα σωρό αηδίες που θα προτιμούσα να είμαι εγώ το μοναδικό θύμα.

Ελπίζω ότι στην Αγγλία θα καταφέρω να μείνω λίγο καιρό μακριά από μπελάδες, μόλις η «διαδικασία» πάρει τον δρόμο της....

Αγαπητοί Ζαν και Τζέμς

Σας φιλώ

Μαξ

Υ.Γ. Στείλτε παρακαλώ τους χαιρετισμούς μου στον Joë.⁴ Ένας πίνακας (μικρός) του Velze θα του αποσταλεί σε λίγες ημέρες.
Ζήτω το κόκκινο δωμάτιο!

1. Πίνακας του Μαξ Ερνστ που εκτέθηκε στην έκθεση Maîtres de l'art indépendant που οργανώθηκε στο Petit Palais, στα πλαίσια της Διεθνούς Εκθέσεως Παρισίων του 1937. Τον πίνακα αυτό είχε αγοράσει ο Τζέιμς Ντισελιέ.

2. Πρόκειται για την Μαρί-Μπερτ Οράνς (Marie-Berthe Aurenche, 1906-1960), ζωγράφο και δεύτερη σύζυγο του Ερνστ. Ο γάμος τους διήρκεσε μέχρι το 1936, όταν ο Έρνστ γνώρισε την Λεονόρα Κάρινγκτον. Η Οράνς, μετά τον δύσκολο για τον Ερνστ, λόγω του θυελλώδους χαρακτήρα της, διαζύγιο, γνώρισε τον ζωγράφο Χαϊμ Σουτίν (Chaim Soutine) και έζησε μαζί του μέχρι τον θάνατό του, το 1943.

3. Primmy ή Miss Prim αποκαλούσαν χαϊδευτικά οι φίλοι της την Λεονόρα Κάρινγκτον (Leonora Carrington, 1917-2011), η οποία είχε γνωρίσει και ερωτευτεί τον Ερνστ το 1936 στο Λονδίνο, όταν εκείνος βρισκόταν εκεί για την Διεθνή Υπερρεαλιστική Έκθεση. Η Λεονόρα έζησε με τον Μαξ στο χωριό Saint-Martin-d’Ardeche στην Νότια Γαλλία μέχρι την κήρυξη του πολέμου το 1940. (περισσότερα βλ.Χάρτη, τ.10, Οκτ.2019).

4. Πρόκειται για τον Τζο Μπουσκέ (Joë Bousquet, 1897-1950), ποιητή και φυσιογνωμία των γαλλικών γραμμάτων. Ο Μπουσκέ είχε τραυματιστεί σοβαρά στον πόλεμο το 1918 και πέρασε όλη την υπόλοιπη ζωή του κλινήρης στο σπίτι του στην Καρκασόν, γράφοντας, συλλέγοντας πίνακες και αλληλογραφώντας με ποιητές και συγγραφείς όπως ο Ελιάρ, Αραγκόν, Ζίντ, κ.ά.

Ο Μαξ Έρνστ (Max Ernst, 1891-1976) όταν έστειλε την επιστολή αυτή ήταν ένας από τους σημαντικότερους και πολυτάλαντους καλλιτέχνες της περιόδου Νταντά και του υπερρεαλιστικού κινήματος. Ήταν επίσης παντρεμένος από το 1927 με την εντυπωσιακή, εκκεντρική, και με έντονη προσωπικότητα Μαρί-Μπέρτ Οράνς. Ο γάμος τους όμως περνούσε κρίση, ο Μαξ είχε συναντήσει και ερωτευτεί την Λεονόρα Κάρινγκτον και όταν ζήτησε διαζύγιο από την Μαρί-Μπέρτ, που είχε τότε στραφεί προς τον καθολικισμό, εκείνη αρνήθηκε και κατέληξε να τον κυνηγάει παντού, να δημιουργεί σκηνές στα παρισινά καφέ, να του πετάει φλυτζάνια, ενώ έκανε και δύο απόπειρες αυτοκτονίας, χωρίς όμως τελικά να αποφύγει το διαζύγιο. Ο Μαξ την ίδια χρονιά που έστειλε την επιστολή εγκαταστάθηκε με την Λεονόρα στη Νότια Γαλλία, όπου έζησαν μέχρι την κήρυξη του πολέμου.

Ο Τζέμς και η Ζαν Ντισελιέ (James (1899-1975) και Jeanne Ducellier (1897-1982), ήταν ζεύγος επιχειρηματιών εγκατεστημένων στην Καρκασόν. Ήταν συλλέκτες έργων τέχνης και η μεγάλη συλλογή τους περιελάμβανε έργα των σημαντικότερων υπερρεαλιστών ζωγράφων (Ερνστ, Νταλί, Μπελμέρ, Μαγκρίτ, κ.ά.) τους περισσότερους από τους οποίους γνώριζαν προσωπικά.