χάρτης
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

διαβάστε σήμερα:

Οι κομμένες γραμμές της μνήμης

χάρτης
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

#79

ΣΤΗΛΕΣ:

Γιώργος Βέης, Γιώργος Βέλτσος, Τάκης Γραμμένος, Γιάννης Δούκας, Γιάννης Ευσταθιάδης, Νίκος Ζήβας, Σωτήρης Κακίσης, Θέμης Λιβεριάδης, Βαγγέλης Λιβιεράτος, Ιωάννα Λιούτσια, Άρης Μαλανδράκης, Μιχάλης Μοδινός, Γιώργος Μουλουδάκης, Νίκος Ξένιος, Βασίλης Παπαγεωργίου, Γιάννης Πάσχος, Νίκος Πρατσίνης, Έλση Σαράτση, Σάκης Σερέφας, Λάμπρος Σκουζάκης, Ανδρέας Τσάκας, Δράχου Χούδρα, Γιώργος Χουλιάρας

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Ιωάννα Αβραμίδου, Νατάσα Αθηαινίτου-Κυπριανού, Ηλέκτρα Αναγνώστου, Γιώργος Αραμπατζής, Αγγέλα Γιώτη, Έκτορ Γκαρσία, Νίκος Δασκαλόπουλος, Γιώργος Δήμος, Γιώτα Δ. Διέννη, Γιώργος Δρίτσας, Έλλη Δρούλια, Μαρία Ευτύχη, Μύρων Ζαχαράκης, Ολυμπία Θεοδοσίου, Ελένη Καραβασίλη, Κώστας Καραβίδας, Μιχάλης Κατσιγιάννης, Μάνος Κοντολέων, Γουέντι Κόουπ, Μαρία Λάτσαρη, Κώστας Λιννός, Γιάννης Μανωλόπουλος, Κώστας Μαντζάκος, Εύη Μαραζοπούλου, Ανέστης Μελιδώνης, Νίκη Μουντράκη, Νίκος Μπελάνε, Άλαν Μπένετ, Μίκαελ Οικονόμου, Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Χριστίνα Γ. Παπαδοπούλου, Χρήστος Παππάς, Άκης Παραφέλας, Σπύρος Παύλου, Αρθούρος Ρεμπό, Ιφιγένεια Σιαφάκα, Νίκος Σπανός, Αχιλλέας Σύρμος, Βάσω Σφέτσιου, Μιράντα Τζουλάι, Σοφία Τριανταφυλλίδου, Στέργιος Τσακίρης, Θάνος Ι. Τσατσαρώνης, Αλίκη Τσοτσορού-Μύστακα, Κατερίνα Χατζοπούλου

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

φαινόμενα

{ Κινηματογράφος }

Πανδοχείο Γυμνών Ποδιών {Αρχιτεκτονική εγκυκλοπαιδικού μυθιστορήματος}

Όπως ένα ερωτικό όνειρο μπορεί να αλλάξει εντελώς την διάθεση απέναντι σ’ ένα ως τότε αδιάφορο πρόσωπο, έτσι και μια αποκάλυψη ποδιών μπορούσε να με αιχμαλωτίσει στην γοητεία της ιδιοκτήτριας. Τώρα ακόμα περισσότερο: δεν ήταν μόνο η συνήθης ακαλλώπιστη ομορφιά της ηλικίας τους αλλά και το ίδιο το γεγονός μιας τέτοιας σπάνιας γύμνωσης στις νέες της δεκαετίας του ’80. Η Φαίδρα πλέον μου φαινόταν ερωτικότατη με το υποδειγματικά οβάλ πρόσωπο, την χαμογελαστή στραβάδα των δοντιών και την αντίθεση να έχει μόνιμα τα χέρια στις τσέπες αλλά σήμερα να βγάζει τα πόδια έξω απ’ τις δικές τους. Είχε μεσαία μαλλιά, κατάισια σαν πράσα, και σαφώς ανήκε στην συνομοταξία των φρικιών, όπως λέγονταν τα κορίτσια που δεν ντύνονταν στα ροζ, αυθαδίαζαν δικαίως στους καθηγητές, είχαν χακί τσάντα γεμάτη γραμμένα συγκροτήματα κι έκαναν παρέα μόνο μεταξύ τους ή με τον εαυτό τους. Ήταν πρώτες στις αποχές, δεκτικές σε κοπάνες και έπαιρναν ένα δυο τσιγάρα μάρκας Ρεκόρ που πουλούσε χύμα το περίπτερο μπροστά στον σεπτό ναό του Αγίου Δημητρίου επί της οδού Κυψέλης. Η Φαίδρα ήταν μια από αυτές. Λάμπρος ΣΚΟΥΖΑΚΗΣ

{ Κινηματογράφος }

Δυο γαλλικές ταινίες

Αναμφίβολα οι βιογραφίες όπως ίσως και οι κινηματογραφικές μεταφορές λογοτεχνικού έργου διαθέτουν την ιδιαιτερότητα ενός «προηγούμενου» στο θυμικό των θεατών, ενώ αυτοί οι ίδιοι θεατές θα χωρίζονται πάντα σε αυτούς που γνωρίζουν ήδη την προσωπικότητα ή το αυθεντικό έργο, αυτούς που πάνε στο σινεμά για να το μάθουν και αυτούς που θα ψάξουν περισσότερα αφού και επειδή θα έχουν δει την ταινία. Και φυσικά την κριτική που θα το δει στην ολότητα του σαν έργο τέχνης ξεχωριστό και ενταγμένο στην ευρύτερη κινηματογραφική παραγωγή. Σε όλους αυτούς μα και στο ίδιο υφιστάμενο πρόσωπο ή αυθεντικό έργο, η ταινία και οι συντελεστές της, κουβαλούν μια ευθύνη, κάτι σαν ένα ανείπωτο χρέος, το οποίο φυσικά παραμένει πάντα ανεκπλήρωτο, γιατί εξ ορισμού τα «κοινά» αυτά είναι ετερόκλητα στις αναζητήσεις τους . Γιατί να ξαναειπωθεί μια ιστορία στον κινηματογράφο, γιατί μια βιογραφία να γίνει ταινία; Ποια η επικαιρότητα της; Eνώ στην περίπτωση της κινηματογραφικής μεταφοράς λογοτεχνικού έργου αυτή η κατηγορία αναγνωρίζεται πλέον ως διακριτή, η βιογραφία παραμένει μια πιο θολή υπόθεση. Τι να πρωτοεπιλέξεις, πως να παραμείνεις αληθινός και πιστός στον καλλιτέχνη χωρίς να γίνεις εγκυκλοπαιδικός, πως να τον τιμήσεις, χωρίς να τον υποτιμήσεις τελικά ως άνθρωπο, μα πως να τον σεβαστείς κιόλας κάνοντας χώρο για τις αντιφάσεις του χωρίς γίνεις γραφικός; Kαι επιπλέον, μπορεί στην εποχή της ανάκατης μα πανεύκολα προσβάσιμης πληροφορίας, μια βιογραφία να σταθεί μόνη της χωρίς τον αυθόρμητο διάλογο της με μια υφιστάμενη γνώση γύρω από το βίο του πραγματικού καλλιτέχνη και της εποχής του; Μαρία ΕΥΤΥΧΗ

{ Θέατρο }

Η Δεσποινίς Φόζαρντ στέκεται στα πόδια της

Κεραυνός εν αιθρία, απόψε. Όπως σηκώνω το καλσόν μου, μου λέει ο κύριος Σάνταμπι, ‘Φοβούμαι, Δις Φόζαρντ, ότι αυτό το ραντεβού μας θα είναι και το τελευταίο.’ Φαίνεται πως μετά την πρόσφατη διάρρηξη σπίτι τους και αφού η μητέρα του θα μπει τελικά σε γηροκομείο, άσε που η τηλεόρασή τους δεν έχει εκεί καλό σήμα, αποφάσισαν να δραπετεύσουν και να μετακομίσουν στο Σκάρμπρο. Πιστεύει μάλιστα, ότι η παραλία θα κάνει καλό και στο σκυλάκι τους την Τίνα, που έχει λίγη αρθρίτιδα, γι αυτό και αγόρασαν ένα σπιτάκι κοντά στο πάρκο του Πίσολμ. ‘Μη σκοτίζεστε μ’ όλα αυτά όμως’, λέει ο κ. Σάνταμπι, ‘το πιό σημαντικό είναι να λύσουμε το θέμα των ποδιών σας. Είστε τόσο καιρό πελάτισσά μου, που δεν θα ήθελα να τ’αφήσω σε λάθος χέρια.’ Του λέω, ‘Πράγματι, κ. Σάνταμπι, θα ήμουν πολύ τυχερή αν ξανάβρισκα κάποιον τόσο ικανό όσο εσείς- κι αν μου επιτρέπετε, με τόσο χιούμορ.’ Γιατί σπάνια περνάει μιά επίσκεψη χωρίς τις εύθυμες στιγμές της. Μου λέει, ‘Ο κόσμος της ποδιατρικής είναι μικρός, γι αυτό πήρα την πρωτοβουλία να κάνω μερικά τηλέφωνα και κατέληξα σε δύο υποψήφιους αντικαταστάτες. Η πρώτη είναι μιά νεαρή κυρία στο Ράουντχεϊ, που απ’ ότι κατάλαβα είναι κι αρκετά οικονομική.’ ‘Γυναίκα’, ρωτάω; ‘Ποδίατρος, δεν είναι ασυνήθιστο;’ ‘Όχι πλέον’, απαντάει, ‘όπως και σε πολλά άλλα οι φραγμοί έχουν ξεπεραστεί, Δ. Φόζαρντ, είναι η επέλαση της προόδου και η Σίντι Μπίκερτον έχει στήσει το δικό της ιατρείο!’ ‘Σίντι’, του κάνω, ‘δεν σου εμπνέει εμπιστοσύνη. Με τέτοιο όνομα θα ’πρεπε να βάφει νύχια αντί να τα κόβει.’ Άλαν ΜΠΕΝΕΤ (μτφρ. Κ. Μαντζάκος)

{ Αρχιτεκτονική }

Το παραμελημένο σπίτι του Σεφέρη

Το σπίτι του Σεφέρη, ο οποίος μέχρι το 1962, οπότε και αφυπηρέτησε από την τελευταία θέση του ως πρέσβης στο Λονδίνο και επέστρεψε στην Αθήνα με το πλοίο της γραμμής, δεν είχε στην ουσία δικό του σπίτι, αποτέλεσε το οριστικό και ίσως μοναδικό “λιμάνι” (αν και όχι απάνεμο) του ποιητή, μετά από μια πολυετή “οδύσσεια” που ξεκίνησε το 1914 με την καταναγκαστική αναχώρηση της οικογένειάς του, λόγω του πρώτου μεγάλου διωγμού του ελληνικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας, από τη Σμύρνη και την αγαπημένη του Σκάλα Βουρλών, όπου βρίσκεται ακόμη σήμερα το σπίτι των καλοκαιρινών διακοπών του. Ήδη το 1954 ο Σεφέρης με τη Μαρώ έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν στις τελικές κινήσεις για την απόκτηση του δικού τους οικοπέδου στην Αθήνα, όπως τεκμαίρεται από την αλληλογραφία τους, ενώ η προσωπική ενασχόληση του Σεφέρη, αν και εξ αποστάσεως λόγω της διπλωματικής υπηρεσίας του, με τα σχέδια του σπιτιού είναι καθοριστική, μέχρι να καταλήξει στο τελικό σχέδιο μετά από τη συνεργασία με τον διακεκριμένο αρχιτέκτονα Παναή Μανουηλίδη, χάρη και στη συνδρομή του έμπιστου φίλου του Γιώργου Αποστολίδη. Η ανέγερση του σπιτιού στην οδό Άγρας 20 ξεκινάει τον Απρίλιο του 1957 και η οικοδόμησή του διαρκεί μέχρι το 1959. [...] Στην ανέγερση του συγκεκριμένου σπιτιού, στη στροφή της απότομης κλιτύς του λόφου που καταλαμβάνει το Καλλιμάρμαρο Στάδιο, το οποίο και βρίσκεται ακριβώς στην πλάτη του σπιτιού, συνέβαλε και ο πολιτικός μηχανικός στο επάγγελμα, ειδικευόμενος στις στατικές μελέτες, Αλέκος Αργυρίου, στενός φίλος του Σεφέρη και βραβευμένος για την πολύτιμη πρόσφορα του στην εγχώρια λογοτεχνική κριτική. Ανέστης ΜΕΛΙΔΩΝΗΣ («Το παραμελημένο σπίτι του Σεφέρη»)

προβολές

{ Ζωολογικός Κήπος }

Γατολογία

Προτιμότερος ένας γάτος ή μια γάτα; Σύμφωνα με τους γατικούς πίνακες της Ορνιθολογικής Εταιρείας, οι οποίοι αναφέρονται στα αιλουροειδή που αποτελούν θηρευτές πτηνών, οι γάτοι του Εύξεινου Πόντου ανήκουν στην κατηγορία γατίδης και είναι γνωστοί για τους ποντιακούς χορούς τους, που επιτρέπουν στα ποντίκια να διαφεύγουν. Στην Αμερική αποκαλούνται υπερπόντιοι. Η κατηγορία γατάτος, εκ Κεφαλληνίας ορμώμενη, πονηρή όπως κάθε Κεφαλλονίτης, στο νησί του οποίου δεν στέριωσε Εβραίος, είναι γνωστή στα πέρατα της οικουμένης ως άγιος Γεράσιμος, σε αντίθεση με την κατηγορία γατασιάν, της οποίας η πατρίδα αλλού αρμενίζει, αποκλειομένης έτσι κάθε επαφής, εκτός αν πρόκειται για γατοκαυγάδες σε εποχές οίστρου, που συνεπάγονται γενετήσιες συνευρέσεις, όπως ορθά επισημαίνει το Ρωσικό Πατριαρχείο, αλλά και εγκύκλιος Urbi et Orbi του Έλληνα Πάπα Αγίου Τελεσφόρου, κατά τη θητεία του οποίου ουδέν τελεσφόρησε, ενώ ως ένατος ποντίφικας τον διαδέχθηκε ο γεννημένος στην Αθήνα Πάπας Υγίνος. Αργότερα, μετά βίας υπερέβη τις σαράντα ημέρες στον θρόνο του Αγίου Πέτρου, πριν υποστεί μαρτυρικό θάνατο, σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, ο επίσης ελληνικής καταγωγής 19ος Πάπας Άντερος, που εξελέγη το έτος όταν τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο και τελευταίο των Σεβήρων ξεκοίλιασαν οι στρατιώτες του κατά τη διάρκεια εκστρατείας εναντίον γερμανικών φύλων χωρίς κοινή ευρωπαϊκή προοπτική ακόμη. Δράχου ΧΟΥΔΡΑ

{ Τεχνάσματα }

Tου Καιρού: Δύο ποιήματα, ένα ποιητικό μονόπρακτο και ένα διήγημα

Tα λογοτεχνικά κείμενα, ειδικά όσα καταλήγουν να θεωρούνται κλασικά, επιδέχονται πολλαπλές αναγνώσεις, από τις οποίες πηγάζουν πολλαπλές δυνατές ερμηνείες. Οι ερμηνείες εξαρτώνται από τον αναγνώστη ή η αναγνώστρια και τη χρονική στιγμή της ανάγνωσης. Ο μεταφραστής δεν είναι παρά ένας ακόμη αναγνώστης στην γλώσσα από την οποία μεταφράζει ένα έργο καθώς και ο πρώτος αναγνώστης του αποτελέσματος της μετάφρασής του, οπότε είναι εύλογο η μεταφραστική πράξη να οδηγεί σε διαφορετικά μεταφράσματα, ανάλογα με τον μεταφραστή ή τη μεταφράστρια και τον χρόνο πραγματοποίησης της μετάφρασης. Το translation slam, γνωστό (;) στα ελληνικά ως «μεταφραστικοί διαξιφισμοί», είναι μια εκδήλωση στην οποία δύο —ή και παραπάνω— μεταφραστές ή μεταφράστριες έχουν λάβει εκ των προτέρων ένα κείμενο, το οποίο μεταφράζουν χωρίς να επικοινωνούν μεταξύ τους και, στη συνέχεια, τα δύο μεταφράσματα παρουσιάζονται στο κοινό, που συζητά με τους μεταφραστές, παρατηρεί τις διαφορές, εκφράζει απορίες και –γιατί όχι;– προτείνει και άλλες δυνατές αποδόσεις. Το κοινό, συνήθως, δεν περιορίζεται σε μεταφραστές, ούτε καν καλούς γνώστες και των δύο γλωσσών που εμπλέκονται στη μετάφραση. Γιατί ο στόχος των (λίγων) μέχρι σήμερα διοργανώσεων translation slam στην Ελλάδα, ήταν να αντιληφθεί εις βάθος ο αναγνώστης την εργασία που επιτελεί ο μεταφραστής, πράγμα το οποίο επιτυγχάνεται στη συζήτηση και την επιχειρηματολογία ενώπιον του κοινού σχετικά με τις διαφορετικές επιλογές των μεταφραστών. Νίκος ΠΡΑΤΣΙΝΗΣ

{ Κλίμακες }

Θερινό ηλιοστάσιο

Κοίτα. Ένα χαμόγελο φωτίζει τη στιγμή. Αγάπη μαχμουρλού φασκιώνει του αχινού τις σκοτεινές βελόνες, γιατρεύονται οι παλιές πληγές και το φιλί είναι πάλι αλμυρό σαν τότε. Μικρούλες γέφυρες τεντώνονται πάνω απ’ τον γκρεμό με τα νεκρά παιδιά. Κλείνει με τρομερές παλάμες η σπηλιά το στόμα της -σςς!- μην τρομάξει ο κόσμος και χυθούνε οι χυμοί του σε καταβόθρα ποντισμένη μες σε ξένα όνειρα, μαζί μ’ όλα τα δευτερόλεπτα που αποταμίευες, κουκί-κουκί τον θησαυρό σου, να γύρουν και να ξεχαστούν στης λήθης το χρυσό αλωνάκι. Ανοίγει τώρα κάτω από τα πόδια σου η τρύπα που έσκαψες μικρός, τότε που ήσουνα κι εσύ θλιμμένος. Θα πέσεις μέσα. Όλα εκεί θα είναι γλιστερά, όλα σε σπρώχνουν στον βυθό με τα πολλά του μυστικά. Κι όμως το πόδι σου θυμότανε τις λεπτομέρειες, αλλά εσύ δεν πρόσεξες. Θα ‘ταν η μοίρα σου να ξεχαστείς. Η καταβόθρα τώρα θα ρουφά τις πράξεις μία-μία, κι ύστερα εκείνα που δεν έκανες, έχουν κι αυτά τα δικαιώματά τους, κι αν κάτι τελικά μείνει εδώ, θα ‘ναι η μνήμη ενός φιλιού που πρόλαβες να σώσεις όπως σκίτσο καταζητούμενου, και μια αγκαλιά στο σώμα που από πάντα μέσα σου ποθούσες. Ίσως κι ετούτη η παράξενη χαρά που οδηγεί τις προσευχές τότε που τις έχεις ξεχάσει, κι αναμασάς ακατανόητες κραυγές όπως ο μεθυσμένος το πρωί, και ανατέλλει από τη δύση ήλιος χάρτινος, όπως εκείνο το παλιό φεγγαράκι του Γκάτσου και του Χατζιδάκι, και λάμπει η μέρα μ’ όλα τα σκοτάδια της, και κατοικεί όλες τις γλώσσες του θεού η καλοσύνη κι ο καιρός περνά. Γιώργος ΜΟΥΛΟΥΔΑΚΗΣ

{ Κλίμακες }

Ήξεραν γράμματα οι Αθηναίοι του 5ου π.Χ. αι.;

Είχαμε γνωριστεί στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 στο Cambridge της Αγγλίας. Εγώ έμενα σε ένα υγρό δωμάτιο που κοίταζε πίσω σε μία μικρή αυλή στην Granchester Street 37, έναν από αυτούς τους τυπικούς εγγλέζικους δρόμους με τα πανομοιότυπα παμπάλαια σπίτια. H Άννα λίγο πιο πέρα, 16 Croft Gardens, όπως με πληροφόρησε πρόσφατα η βυζαντινολόγος αδερφή της Διονυσία. Πιο περά ανατολικά απλωνόταν, ήδη από τον 13ο αι. κ.εξ., τα διάφορα κολέγια. Ήταν και αυτή από Θεσσαλονίκη, αλλά είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Αμερική και κατόπιν στο Cambridge. Δεν ήξερα με τι ασχολείται ακριβώς, ήξερα απλώς ότι είναι ιστορικός. Της πήγαινα τις εφημερίδες που μου έστελναν και τις έπαιρνε μα αγαλλίαση και ευγνωμοσύνη και μετά λέγαμε για Θεσσαλονίκη. Η οδός Μπαλταδώρου, ένας, ας μου επιτραπεί, «ασήμαντος» και ανήλιαγος δρόμος που συνδέει κάθετα την Ίωνος Δραγούμη με τη Βενιζέλου, ψηλά προς την Ολύμπου, ήταν το επίκεντρο της αβάσταχτης νοσταλγίας της που μετατράπηκε και σε περιφάνεια όταν της είπα ότι στο νούμερο 8 διατηρήθηκε «εν υπογείω» σε μεγάλο βάθος και μεσ’ τις υγρασίες, μικρός ιδιόκτητος ναός του 5ου αι. μ.Χ. και ότι σώζεται το όνομα του ιδιοκτήτη, Σέργιος Παργαμάς, και ότι είναι στο κέντρο ενός μεγάλου ιερού ρωμαϊκής εποχής που καταλάμβανε μερικά σημερινά τετράγωνα. Αλλά και της θύμισα το μεγαλομπακάλικο «Η Κωνσταντινούπολις», γωνία Βενιζέλου και Μπαλταδώρου που είχε την καλύτερη λακέρδα, κατευθείαν από το Βόσπορο. Για επιστημονικά δε μιλήσαμε παρά ελάχιστα. Μάλλον καθόλου. Τάκης ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ