Καλβινισμοί

Ση­μεί­ω­ση σχε­τι­κά με τα εσώ­ρου­χα της ψυ­χής
————————

Ας θυ­μό­μα­στε τον Καλ­βί­νο, εί­χα πει. Τον Καλ­βί­νο, από­ρη­σε. Δεν κα­τα­λά­βα­με αμέ­σως ότι η ελ­λη­νο­ποί­η­ση ονο­μά­των έφται­γε για τη σύγ­χυ­ση. Επρό­κει­το για συ­νή­χη­ση, με τον Γάλ­λο μέ­ντο­ρα της θε­ο­κρα­τί­ας στη Γε­νεύη Ιω­άν­νη Καλ­βί­νο (Calvin) να ακού­γε­ται σαν τον Ιτα­λό, αν και γεν­νη­μέ­νο στην Κού­βα, Ίτα­λο Καλ­βί­νο (Calvino). Ομοη­χί­ες και συ­νω­νυ­μί­ες εί­ναι όμως ζή­τη­μα άλ­λου αφιε­ρώ­μα­τος.
Βι­βλίο με πολ­λές φω­το­γρα­φί­ες που σε βγά­ζουν από τα ρού­χα σου, πρό­σθε­σα, έχει συρ­ρά­ψει και ο ανα­μορ­φω­τής των εσω­ρού­χων Καλ­βί­νος Κλάιν. Προη­γή­θη­καν οι έφιπ­ποι, που εί­χαν βγά­λει την κυ­λότ­τα, κα­τε­βαί­νο­ντας από τα άλο­γα, ενώ σε «Ημε­ρο­λό­γιο κυ­ριών» το 1888 πρώ­τη φο­ρά εμ­φα­νί­ζε­ται εσώ­ρου­χο να συν­δυά­ζει ελ­λη­νι­κή εσω­τε­ρι­κό­τη­τα με σλα­βι­κό ruho. Χρειά­ζο­νται εσώ­ρου­χα οι ψυ­χές των λέ­ξε­ων ή κυ­κλο­φο­ρούν με ση­μα­σί­ες που κα­τά­σαρ­κα κυ­μαί­νο­νται στα σώ­μα­τά τους; Και πώς προ­κύ­πτουν οι με­ταλ­λα­γές αυ­τές;
Ένα από τα τε­λευ­ταία κεί­με­να του Καλ­βί­νο, αν όχι το τε­λευ­ταίο που έγρα­ψε πριν πε­θά­νει, εί­ναι η «Πολ­λα­πλό­τη­τα». Σε αντιρ­ρή­σεις, που μπο­ρεί να υπάρ­χουν, για τον πολ­λα­πλα­σια­σμό των πι­θα­νο­τή­των σε ένα έρ­γο, όπως ένα μυ­θι­στό­ρη­μα, να αυ­ξά­νε­ται η απο­μά­κρυν­ση από τη μο­να­δι­κό­τη­τα εκεί­νη που απο­τε­λεί ο εαυ­τός του συγ­γρα­φέα, απα­ντά ως εξής:
Ποιοι εί­μα­στε εμείς, ποιος εί­ναι ο κα­θέ­νας από εμάς, αν όχι ένας συν­δυα­σμός εμπει­ριών, πλη­ρο­φο­ριών, βι­βλί­ων που δια­βά­σα­με, πραγ­μά­των που φα­ντα­στή­κα­με; Κά­θε ζωή εί­ναι μια εγκυ­κλο­παί­δεια, μια βι­βλιο­θή­κη, μια κα­τα­γρα­φή αντι­κει­μέ­νων, μια σει­ρά από διά­φο­ρα εί­δη ύφους και τα πά­ντα μπο­ρούν να ανα­μι­χθούν και να ανα­δια­τα­χθούν με κά­θε δυ­να­τό τρό­πο. Σκε­φτεί­τε, συ­νε­χί­ζει ο συγ­γρα­φέ­ας των Κο­σμο­κω­μι­κών, ενός έρ­γου που επι­νο­εί­ται «εκτός εαυ­τού», που εγκα­τα­λεί­πει τους πε­ριο­ρι­σμούς του ατο­μι­κού εγώ. Μή­πως αυ­τό δεν επι­δί­ω­καν ο Οβί­διος και ο Λου­κρή­τιος;

Η Πολ­λα­πλό­τη­τα εί­ναι ένα από έξι υπο­μνή­μα­τα για ισά­ριθ­μες λο­γο­τε­χνι­κές ιδιό­τη­τες που αξί­ζει να δια­σω­θούν. Τη με­τά­φρα­σή τους στα αγ­γλι­κά (1988) εί­χε επι­βλέ­ψει η γεν­νη­μέ­νη στην Αρ­γε­ντι­νή γυ­ναί­κα του Εσθήρ, επαγ­γελ­μα­τί­ας με­τα­φρά­στρια. Ήταν τα κεί­με­να έξι δια­λέ­ξε­ων που εί­χε προ­σκλη­θεί να δώ­σει στο Χάρ­βαρντ και η προ­ε­τοι­μα­σία τους εί­χε γί­νει εμ­μο­νή τον τε­λευ­ταίο χρό­νο της ζω­ής του.
Τα μνη­μό­νια αυ­τά πε­ρι­λαμ­βά­νουν Ελα­φρό­τη­τα (Leggerezza στα ιτα­λι­κά), Τα­χύ­τη­τα, Ακρί­βεια, Οπτι­κό­τη­τα. Δεν πρό­λα­βε να ολο­κλη­ρώ­σει το έκτο υπό­μνη­μα, που θα ονο­μα­ζό­ταν Συ­νο­χή ή συ­νέ­πεια. Ο Ίτα­λο Καλ­βί­νο πέ­θα­νε την πα­ρα­μο­νή της ανα­χώ­ρη­σής του για τις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες. Η σχέ­ση με­τα­ξύ της ζω­ής ως μυ­θι­στο­ρή­μα­τος και της μυ­θουρ­γί­ας πα­ρα­μέ­νει συ­μπα­γής. Η απορ­ρό­φη­ση συγ­γρα­φέ­ων από ανα­γνώ­στες φαί­νε­ται να ακο­λου­θεί κα­νό­νες απορ­ρό­φη­σης που ακο­λου­θούν οι συγ­γρα­φείς.

Βλ. Ίτα­λο Καλ­βί­νο, Τα αμε­ρι­κα­νι­κά μα­θή­μα­τα: Έξι προ­τά­σεις για τη νέα χι­λιε­τία, με­τά­φρα­ση Μα­ρία Σπυ­ρι­δο­πού­λου, Κα­στα­νιώ­της 2013

Σχε­τι­κά κεί­με­να στον Χάρ­τη
————————————————
Μπόρ­χες: Το βι­βλίο των κα­τά φα­ντα­σί­αν συγ­γρα­φέ­ων
Κορ­τά­σαρ: Η λο­γο­τε­χνία ως πρό­γνω­ση
Για­τί δεν μου επι­τρέ­πουν να δια­βά­ζω όσα γρά­φω