Κατόπιν εορτής φτάσαμε, λέει ο Σωκράτης, που επίτηδες μάλλον δεν πρόλαβε επίδειξη ρητορικής τέχνης του Γοργία στον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνα. Πολλά ακούγονται πριν από κάθε γιορτή. Περισσότερα όμως λέγονται έπειτα. Το ίδιο συμβαίνει και με εγχειρήσεις καρδιάς. Γίνονται περικοπές. Αλλάζουν βαλβίδες. Oι εγχειρισμένοι όμως κόπτονται κατόπιν αορτής. Σιγά σιγά ο πόνος έχει υποχωρήσει, αν και ένα βήξιμο μπορεί να πυροδοτήσει τσουνάμι εκρήξεων, από την κορυφή του στήθους έως την κοιλιά. Νομίζεις πως έλυσες κάποιο ζώο, που τρελαμένο τώρα προσπαθεί να ξεφύγει διασχίζοντας ναρκοπέδιο. Από ανακοπή καρδιάς έφυγε ο παππούς σου, θυμάται η μητέρα μου. Ήταν μέσα στο τραμ, όταν οι Γερμανοί βομβάρδισαν τη Θεσσαλονίκη.
Η ζωή συνιστά μορφή ευθανασίας, εφόσον η διάκριση μεταξύ του ευ ζην και του ευ θνήσκειν εξαχνώνεται. Για αθανασία όμως νομίζουν ότι γίνεται λόγος οι συγγραφείς, που έτσι λέγονται γιατί γράφουν όλοι μαζί. Κάνουν θόρυβο τα καλαμάρια στο χαρτί, τα λόγια στον αέρα και τα πλήκτρα στο κοινό δωμάτιο της γραφής, οπότε την ακοή τους χάνουν, λες και πρόκειται για μουσικούς. Αθάνατη είναι η τέχνη του λόγου, όχι οι συντελεστές της. Από την άλλη, υπάρχουν συγγραφείς που επιλέγουν την αδιαφθορία, επειδή δεν θέλουν να προηγηθούν συναδέλφων τους, που ειδικεύονται σε κακεντρεχείς νεκρολογίες. Αγνοώντας τις παρηχήσεις των λέξεων, οι περισσότεροι δεν πιστεύουν ότι σε μεσοτοιχία ζουν ευτυχία και δυστυχία. Άπαντες πάντως τους Σουμέριους υβρίζουν, που σφήνα μπήκαν επινοώντας σφηνοειδή γραφή. Σε πήλινους δίσκους κατέγραφαν πόσο κριθάρι χρειάστηκε η παραγωγή μπίρας. Οι εν λόγω λογιστές υπήρξαν οι πρώτοι συγγραφείς και πρωτόπλαστοι της λογοτεχνίας. Οι υπόλοιποι ακολούθησαν. Κατόπιν αορτής.
Eγκαρδίως
Καρδιά του ζητήματος αποτελεί μία αντλία. Στο μυώδες, κοίλο αυτό όργανο, που τροχονομεί την κυκλοφορία του αίματος, εντόπιζαν την έδρα της ψυχής και των συναισθημάτων Αιγύπτιοι και Έλληνες, μεταξύ των αρχαιοτέρων μετά τους Κινέζους. Η καρδιά είναι εσωτερικό όργανο, που από τους χτύπους του γίνεται αισθητό. Τα έντομα δεν έχουν καρδιά. Τα θηλυκά κουνούπια τσιμπάνε, χωρίς να είναι τσιμπημένα με άτομα με ομάδα αίματος Ο, που φαίνεται να προτιμούν. Είναι μικρότερα από άλλους οργανισμούς, τους οποίους η καρδιά ευκολύνει να υπερακοντίσουν τις προσπάθειές τους. Ποιος ξέρει πώς είναι να σε αγαπούν με την καρδιά μιας γαλάζιας φάλαινας;
Πρόσφατα στην Ηλεία, μία η ώρα το μεσημέρι, 23χρονος Αιγύπτιος με μία μαχαιριά στην καρδιά σκότωσε 24χρονο ομοεθνή του και συνέχισε να μαζεύει φράουλες, που θα έγιναν ανάρπαστες από όσους εκτιμούν την αιματηρή ιστορία των φρούτων. Ζήτημα ζωής ή θανάτου αποτελεί η ακατάπαυστη λειτουργία της αντλίας. Σε σχήμα γροθιάς – από θυμό; – πρόκειται για το πιο σημαντικό μυϊκό όργανο στο ανθρώπινο σώμα. Μετά βίας ζυγίζει 300 γραμμάρια ή λίγο παραπάνω, αλλά συνεχώς δουλεύει. Δεν έχει ρεπό, όπως κανείς εργάτης, που σέβεται την εργοδοσία. Δεν υπολογίζονται υπερωρίες. Μαγγανοπήγαδο. Κάποτε κουράζεται και διακόπτει. Συγκοπή. Τότε τα πάντα ρει, εκτός από το αίμα, που νερό γίνεται στα εγχειρίδια και των καλύτερων υδραυλικών. Ουδέν μένει, πλην εκείνου, που έμεινε στον τόπο.
Το βάρος της καρδιάς οφείλεται στο μυοκάρδιο, δηλαδή στον μυικό ιστό, από τον οποίο κυρίως αποτελούνται τα τοιχώματά της, εξασφαλίζοντας τη λειτουργία της ως αντλίας. Ένα εξαιρετικά πυκνό δίκτυο από τριχοειδή αγγεία τροφοδοτεί με οξυγόνο και άλλα απαραίτητα στοιχεία τα κύτταρα του μυϊκού ιστού, δηλαδή κάπου 250 δισεκατομμύρια μυϊκές ίνες, ενώ απομακρύνει το διοξείδιο του άνθρακα και άλλα επιβλαβή προϊόντα του μεταβολισμού του μυοκαρδίου. Η καρδιά βρίσκεται στο πρόσθιο και μεσαίο τμήμα της θωρακικής κοιλότητας, ανάμεσα στους πνεύμονες, κατά τα δύο τρίτα στην αριστερή και κατά το ένα τρίτο στη δεξιά πλευρά. Η καρδιά είναι κεντροαριστερή. Σε ένα άτομο στα δέκα χιλιάδες παρατηρείται αναστροφή οργάνων και δεξιοκαρδία. Τέτοια περίπτωση αποτελεί ο βασιλιάς της λάτιν ποπ Ενρίκε Ιγκλέσιας. Γεννήθηκε στη Μαδρίτη, αλλά η Φιλιππινέζα δημοσιογράφος μητέρα του τον έστειλε να ζήσει με τον πατέρα και την ερωμένη του στο Μαϊάμι, όταν Βάσκοι τρομοκράτες απήγαγαν τον παππού του. Θεία της μητέρας του ήταν η πρώτη σύζυγος του Στιβ ΜακΚουίν. Τον Ιγκλέσιας και τα αδέλφια του μεγάλωσε η νταντά τους Ελβίρα Ολιβάρες, στην οποία αφιέρωσε τον πρώτο του δίσκο, έχοντας από εκείνη χρήματα δανειστεί για να ηχογραφήσει σε κασέτα τα πρώτα του τραγούδια.
Οι ιστορίες της καρδιάς δεν έχουν τέλος. Διαστέλλεται, συστέλλεται και διοχετεύει πάνω από επτά χιλιάδες λίτρα αίματος την ημέρα, χτυπώντας 60 με 80 φορές το λεπτό κατά μέσο όρο, 4.800 φορές την ώρα, πάνω από εκατό χιλιάδες φορές την ημέρα, πάνω από σαράντα εκατομμύρια φορές τον χρόνο. Ανακυκλώνοντας αισθήματα, οδηγεί σε γάμους ρομαντικών και κλασικών, πριν διαζύγιο πάρουν σε μεγάλη ηλικία, αφού τα παιδιά πεθάνουν. Πρόκειται για κείμενα, που καρδιόδηκτοι αποστήθισαν, by heart έμαθαν, πριν στην αγκαλιά του Αλτσχάιμερ αποξεχαστούν.
Η καρδιά ως αντλία προωθεί ένα ρευστό, το αίμα, σε ένα σχεδόν κλειστό υδραυλικό σύστημα, που αποτελείται από σωλήνες που ονομάζονται αγγεία. Αίμα εμπλουτισμένο με οξυγόνο από τους πνεύμονες κυκλοφορεί στους ιστούς του σώματος, ενώ αίμα πτωχό σε οξυγόνο από τους ιστούς επιστρέφει στους πνεύμονες για να εμπλουτισθεί. Οι συσπάσεις των τοιχωμάτων της καρδιάς και η ύπαρξη βαλβίδων μεταξύ των διαμερισμάτων της, αριστερού και δεξιού κόλπου και αριστερής και δεξιάς κοιλίας, επιτρέπουν τη ροή του αίματος προς μία κατεύθυνση μόνο. Από τις κοιλίες ξεκινούν αρτηρίες. Στους κόλπους καταλήγουν φλέβες.
Ο έρωτας της ψυχής για το σώμα
Όλοι γνωρίζουν ότι αθάνατος είναι ο έρωτας του σώματος για την ψυχή. Όλοι ξεχνούν τον έρωτα της ψυχής για το σώμα, που προκαλεί κατά συρροήν σπασμούς που αποκαλούνται ζωή, την οποία μετρά το ρολόι της καρδιάς. Άθροιση και όχι άρνηση των σπασμών αποτελούν οι ασπασμοί. Τεχνογνωσία πρώτων βοηθειών επιβεβαιώνει κάθε ερωτικό φιλί, που ενθαρρύνει το αίμα και το οξυγόνο που περιέχει να κυκλοφορήσουν, κερδίζοντας χρόνο για ένα αναίσθητο σώμα, αν τη ζωή θέλει πάλι να επισκεφτεί. ΚΑΡΠΑ συντομογραφείται η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση ή ανάνηψη.
Καρδιά και αγγεία του κυκλοφορικού συστήματος αρχίζουν να σχηματίζονται στα μέσα της τρίτης εβδομάδας του εμβρύου. Μοιάζουν με ελλειπτικού σχήματος πεπλατυσμένο δίσκο, με μήκος μισό εκατοστό. Περίπου όσο μία μύτη από μολύβι. Αυτό βρίσκουν μπροστά τους όσοι μαθαίνουν να γράφουν, καθώς μόνον οι θεοί γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση πριν γεννηθούν. Σε ενδομήτριες συνθήκες, η ροή του αίματος παρακάμπτει τους πνεύμονες. Καρδιακός παλμός καταγράφεται από την τέταρτη εβδομάδα, δηλαδή την έκτη εβδομάδα της κύησης.
Η διεύρυνση ή διάταση μέρους ενός αιμοφόρου αγγείου, λόγω εξασθένησης των τοιχωμάτων του, που προκαλείται από πάθηση ή κάκωση, λέγεται ανεύρυσμα. Η μεγέθυνσή του αυξάνει τον κίνδυνο ρήξης και μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία, καταπληξία και θάνατο. Προληπτικά μπαίνει νυστέρι. Ακραίες θεραπείες είναι προτιμότερες για ακραίες ασθένειες. Ἐς δὰ τὰ ἔσχατα νουσήματα αἱ ἕσχαται θεραπεῖαι ἐς ἀκριβείην, κράτισται, θυμίζει ιπποκρατικός αφορισμός.
H καρδιά αποτελεί κινητήρα του ανθρώπινου οχήματος. Η καρδιά δεν χρειάζεται εξωγενές νευρικό ερέθισμα για τη συστολή της. Διεγείρεται ενδογενώς. Σε συρρύθμιση με το νευρικό και το ενδοκρινικό σύστημα, προσαρμόζεται στις εκάστοτε απαιτήσεις. Στη διάρκεια εβδομήντα πέντε ετών ζωής η καρδιά συστέλλεται περίπου τρία δισεκατομμύρια φορές. Παράγεται μηχανικό έργο, που αντιστοιχεί με την ανύψωση σαράντα φορές βάρους ενός τόνου από την επιφάνεια της θάλασσας έως την κορυφή των Ιμαλαΐων. Το έργο επιτελείται με την κατανάλωση 180 χιλιοθερμίδων το 24ωρο, ενέργειας που έχουν δύο αβγά. Ζωή και κότα, επομένως.
Αν έχει στίχοι, διάβαινε
Καρδιά μου πάψε να πονάς για μια γυναίκα σκάρτη / Ρίχ' τον καημό σου στο κρασί και σβήσ' την απ' τον χάρτη, συνιστά ο χαρτογράφος Στράτος Διονυσίου, σε στίχους Αιμίλιου Σαββίδη και μουσική Μανώλη Χιώτη, ενώ Σαν είχες άλλον στην καρδιά / τι μ’ ήθελες εμένα, αναρωτιέται, με δικούς του στίχους κουρντίζοντας το μπουλγαρί, ο γεννημένος στο Ρέθυμνο Φουσταλιέρης ή Φουσταλιεράκης, γνωστός ως μπάρμπα Στέλιος ο ρολογάς, με ωρολογοποιείο στην οδό Αρκαδίου. Όπως συχνά συμβαίνει με τα ποιήματα, εκεί που δεν το περιμένεις, καθώς τα ίδια λένε όλα τα τραγούδια, κάτι διαφορετικό μερικές φορές ανακύπτει. Πού πας χωρίς αγάπη, στη νύχτα στη βροχή, τον δρόμο θα τον χάσεις, καρδιά μου μοναχή. Μου στέλνεις πίσω τα κλειδιά και μου ματώνεις την καρδιά.
Διορθώσεις δεν χωρούν. Έγιναν γκρίζα τα μαλλιά και ακόμα σε έχω στην καρδιά. Θεέ μου, τη δεύτερη φορά που θά’ρθω για να ζήσω, όσο η καρδιά και αν λαχταρά, δεν θα ξαναγαπήσω. Η καρδιά πάντως το χιούμορ της δεν χάνει. Πού με βρήκες, πού σε βρήκα, στην καρδιά σου μέσα μπήκα και έγινε καβγάς μεγάλος, γιατί ήταν μέσα άλλος. Οι μπάτσοι μάς μπλοκάρανε, ρε Μάνθο, μας τη σκάσανε. Κάντε μάγκες τη δουλειά σας, μη χαλάτε την καρδιά σας. Εξαιρώντας το πιάνο, που την καρδιά μιας ορχήστρας συνήθως αποτελεί, λίγα όργανα συγκινούν όσο η καρδιά, που εσωτερικούς και εξωσωματικούς ρυθμούς συντονίζει.
Εικόνες & τόποι
Έναν τυφλό υποδύεται στο κινηματογραφικό ντεμπούτο του ο Τζον Μάλκοβιτς, που υπό την προστασία της παίρνει η χήρα από το Τέξας Σάλι Φιλντ στην ταινία του Ρόμπερτ Μπέντον «Μια θέση στην καρδιά». Η ταινία «Η πέτρα που χορεύει» για το συγκρότημα Encardia, που τραγούδια Ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας ερμηνεύει, αναδεικνύει τον ταραντισμό, φαινόμενο επιληπτικής υστερίας, που ιεροτελεστία διονυσιακού χορού παραδοσιακά θεράπευε. Όταν άρχιζε το καλοκαίρι, νέες γυναίκες περιέρχονταν στην κατάσταση αυτή από δάγκωμα αράχνης – είτε επώδυνο, αλλά ακίνδυνο, της ταραντούλας, είτε ανώδυνο, αλλά επικίνδυνο, της μαύρης χήρας.
Από την Καλλίπολη της Θράκης στη Θέρμη της Θεσσαλονίκης μεταμοσχεύθηκε η Καρδία, μετά την ανταλλαγή πληθυσμών και οργάνων. Καρδιά έχει και η Εορδαία στην Κοζάνη, όπου προβλέπεται έργο αντλησιοταμίευσης της ΔΕΗ. Φρουρά των αισθημάτων για την Κύπρο στέκεται Καρδία, με το όνομα του οικισμού ενδεχομένως να προέρχεται από τη λέξη Guardia. Στη θεσσαλική καρδιά της Ελλάδας, η Καρδίτσα φέρει το όνομα του πιο εγκάρδιου τόπου. Δεν έχει σημασία αν το όνομα προέρχεται από Καρυδίτσα ή ξενόγλωσση καστρόπολη (Γκραδίστα), σε αντιστοιχία προς το αυστριακό Γκρατς. Η Καρδίτσα διεκδικεί θέση κόμβου καρδιομνηστικών πρωτοβουλιών.
Κοινότητα που λέγεται Heart βρίσκεται στην καρδιά της αμερικανικής πολιτείας Άρκανσο, ενώ, στην Ινδία, καρδιά του κόσμου ονόμασε το 2012 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού λίμνη, που είναι η μεγαλύτερη από 78 λίμνες και 9 νησιά σε σχήμα καρδιάς σε όλον τον κόσμο. Όταν ο κόσμος κουραστεί από μια ξεπερασμένη τεχνητή νοημοσύνη, θα έρθει η ώρα της τεχνητής συναισθηματικής νοημοσύνης.
Βιβλιουργίες
Την προσήλωσή τους στην καρδιά διακηρύσσουν χιλιάδες τίτλοι βιβλίων. Καρδία καινή, πρέσβευε ο Ιεζεκιήλ, υιός του ιερέα Βουζί. Δεν πειράζει αν ήταν ανορθόγραφος, αφού ελληνικά δεν γνώριζε. Ο άνθρωπος δεν βρωμίζει από όσα βάζει στο στόμα του, αλλά από όσα βγάζει από την καρδιά του, επιβεβαιώνεται δια αντιπαραβολής (Μαρκ. 7:14 κ. εξ.). Παν το έξωθεν εισπορευόμενον δεν μολύνει, διότι ουκ εισπορεύεται αυτού εις την καρδίαν, αλλά εις την κοιλίαν, και εις τον αφεδρώνα εκπορεύεται. Από την καρδιά προέρχονται τα κακά. Να μην έχουμε κακή καρδιά μέσα μας, εύχεται ο Γιαννιός στον «Έρωτα στα χιόνια». Χειρουργείο συνιστά ο Παπαδιαμάντης. Ποτέ μην κάνεις ό,τι άλλοι μπορούν να κάνουν για εσένα, έλεγε η Άγκαθα Κρίστι. Δεν έβλεπε μέλλον στην αυτοχειρουργική.
Κωμική χαρακτηρίζει τη ζωή, που επιστρατεύει άκαρδη λογική για μάταιο σκοπό, ο αφηγητής στην «Καρδιά του σκότους» του Πολωνού καπετάνιου της αγγλικής γλώσσας Τζόζεφ Κόνραντ. «Μαρτυριάρα καρδιά» (The Tell-TaleHeart) έχει μεταφραστεί η ιστορία του Έντγκαρ Άλαν Πόε, όπου ο δολοφόνος αποκαλύπτει το έγκλημά του νομίζοντας ότι οι αστυνομικοί ακούνε τους ήχους της καρδιάς του νεκρού, που εκείνος θεωρεί πως ακούει, ενώ τον έχει θάψει κάτω από το πάτωμα. «Η καρδιά κυνηγάει μονάχη» (The Heart is a Lonely Hunter) έχει αποδοθεί ο τίτλος του πρώτου μυθιστορήματος της Κάρσον ΜακΚάλερς. Από τη σκοπιά των αυτοχθόνων παρουσιάζεται η ιστορία της αμερικανικής Δύσης στο βιβλίο του Ντι Μπράουν «Θάψτε την καρδιά μου στο Wounded Knee», όπου Ινδιάνους σφαγίασε ο αμερικανικός στρατός.
Η ζωή ενός μαθητή της Τρίτης δημοτικού καταγράφεται στην «Καρδιά» (Cuore) του Εντμόντο ντε Αμίτσις, που στην Ιταλία συναγωνιζόταν τον Πινόκιο σε αναγνωσιμότητα. Το πώς λερώνονται οι καρδιές μαθαίνει ο πρωταγωνιστής μιας «Καρδιάς τόσο άσπρης» (Corazón tan blanco) του Χαβιέρ Μαρίας. Στου αίματος το «Μαγικό μελάνι» (Tintenblut) της Κορνέλια Φούνκε, που μικρή αστροναύτης ήθελε να γίνει, ο μπαμπάς της ηρωίδας έχει την ικανότητα διαβάζοντας να βγάζει από βιβλία χαρακτήρες, τη θέση των οποίων παίρνουν άτομα από τον έξω κόσμο. Άνθρωποι μπαινοβγαίνουν σε βιβλία σε μία χώρα, που πολλούς κατέστρεψε πριν η ίδια καταστραφεί.
Ντάμα Κούπα (Queen of Hearts) λέγεται η βασίλισσα στην Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων. Στην ιστορία, που ο Λιούις Κάρολ έγραψε για τη μικρή Αλίκη του λεξικογράφου της ελληνικής Χένρι Λίντελ, η Βασίλισσα της Καρδιάς συνεχώς δίνει εντολές να αποκεφαλιστούν όσοι την ενοχλούν, τις οποίες αθόρυβα ανακαλεί ο σύζυγός της ή σιωπηρά δεν εκτελούν οι φρουροί. Στην «Άκαρδη» (Heartless) η Μαρίσα Μέγιερ πλάθει μία πρόδρομη ιστορία (prequel) στη χώρα των θαυμάτων για ένα κορίτσι που, έχοντας μάθει την τέχνη του κέικ, φούρνο ονειρεύεται να ανοίξει με την καλύτερη φίλη της, ενώ επίσης θέλει να ερωτευτεί, επιθυμία που η μητέρα της θεωρεί αδιανόητη, όταν ενδιαφέρον για την κόρη της επιδεικνύει ο ανύπαντρος Ρήγας Κούπα. Όπως πάντοτε, το μέλλον επιβουλεύεται το παρελθόν και βασίλισσα καταντά.
Λόγια της καρδιάς
( instrumental )
Άκου την καρδιά σου. Καρδιά μου, άκουσε τι σου λένε. Κατάκαρδα ας το πάρεις. Από καρδιάς έχουν ειπωθεί τα λόγια αυτά. Εγκάρδιες συνομιλίες ανακυκλώνονται. Έτσι είναι οι ιστορίες της καρδιάς. Παράξενες. Απορίες προκαλούν σε κάθε εξωγήινο, που κρυφά μας μελετά. Αν σου μιλάνε στην καρδιά, τα λόγια φύλαξε, καρδούλα μου. Το ίδιο λεπτό μετρούν γρήγοροι και αργοί παλμοί. Τι να το κάνεις το ρολόι, αν η καρδιά χτυπά; Άκουσε, όμως, του άλλου την καρδιά. Μην αφήνεις μόνο τη δική σου να μιλά. Καρδιά, μην είσαι φλύαρη. Μην ξεχνάς. Το χέρι βάζει στην καρδιά όποιος ρώγα ψάχνει. Άλλου ή δική του. Ρόγα και του αμπελουργού η αμοιβή. Κρασί κυλά στις φλέβες του το αμπέλι. Θείας μέθης ήχους αλέθει το καμπαναριό, θέα προσφέροντας στον μητροπολίτη. Θεωρία επισκόπου και καρδία μυλωνά.
